Podcast
Questions and Answers
Тау жыныстарының биогендік үгілуі кезінде ағзалар қандай заттарды сіңіреді?
Тау жыныстарының биогендік үгілуі кезінде ағзалар қандай заттарды сіңіреді?
Химиялық үгілуге қандай жағдайлар әсер етеді?
Химиялық үгілуге қандай жағдайлар әсер етеді?
Ауа райының негізгі элементтеріне қайсысы жатпайды?
Ауа райының негізгі элементтеріне қайсысы жатпайды?
Климат терминін алғаш рет енгізген ғалым кім?
Климат терминін алғаш рет енгізген ғалым кім?
Signup and view all the answers
Қандай құбылыс кезінде бір зат жаңа затқа айналады?
Қандай құбылыс кезінде бір зат жаңа затқа айналады?
Signup and view all the answers
Фотосинтез процесінде қандай заттар органикалық заттарға айналады?
Фотосинтез процесінде қандай заттар органикалық заттарға айналады?
Signup and view all the answers
Өсімдіктерде хлорофилл қайда орналасқан?
Өсімдіктерде хлорофилл қайда орналасқан?
Signup and view all the answers
Тыныс алу процесінің негізгі мақсаты не?
Тыныс алу процесінің негізгі мақсаты не?
Signup and view all the answers
Жану процесі немен сипатталады?
Жану процесі немен сипатталады?
Signup and view all the answers
Шіру процесінің негізгі шарты қандай?
Шіру процесінің негізгі шарты қандай?
Signup and view all the answers
Озонның (O3) табиғаттағы негізгі рөлі қандай?
Озонның (O3) табиғаттағы негізгі рөлі қандай?
Signup and view all the answers
Неліктен найзағайдан кейін ауаның тазаратыны байқалады
Неліктен найзағайдан кейін ауаның тазаратыны байқалады
Signup and view all the answers
Шірудің табиғаттағы маңызы неде?
Шірудің табиғаттағы маңызы неде?
Signup and view all the answers
Жану мен шіру процестерінің ұқсастығы неде?
Жану мен шіру процестерінің ұқсастығы неде?
Signup and view all the answers
Табиғаттағы зат айналымы дегеніміз не?
Табиғаттағы зат айналымы дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Тектоникалық қозғалысқа қай құбылыс жатпайды?
Тектоникалық қозғалысқа қай құбылыс жатпайды?
Signup and view all the answers
Тау түзілісіне әсер ететін ішкі (эндогенді) күштердің негізгі себебі не?
Тау түзілісіне әсер ететін ішкі (эндогенді) күштердің негізгі себебі не?
Signup and view all the answers
Геосинклинал дегеніміз не?
Геосинклинал дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Эндогенді күштердің әсерінен таулар пайда болса, экзогенді күштердің әсерінен не болады?
Эндогенді күштердің әсерінен таулар пайда болса, экзогенді күштердің әсерінен не болады?
Signup and view all the answers
Жер бедерін зерттейтін ғылым қалай аталады?
Жер бедерін зерттейтін ғылым қалай аталады?
Signup and view all the answers
Физикалық үгілу дегеніміз не?
Физикалық үгілу дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Қазақстанның ең биік нүктесі қалай аталады?
Қазақстанның ең биік нүктесі қалай аталады?
Signup and view all the answers
Тау жыныстарының бұзылуына әсер ететін сыртқы күштерге қайсысы жатпайды?
Тау жыныстарының бұзылуына әсер ететін сыртқы күштерге қайсысы жатпайды?
Signup and view all the answers
Қай процесс желдің, судың және температураның әсерінен болады?
Қай процесс желдің, судың және температураның әсерінен болады?
Signup and view all the answers
Орогенез дегеніміз не?
Орогенез дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Тау жыныстарының бұзылып, өзгеріске ұшырауы?
Тау жыныстарының бұзылып, өзгеріске ұшырауы?
Signup and view all the answers
Таза оттегінің қатысында жақсы жүретін жүретін процесс?
Таза оттегінің қатысында жақсы жүретін жүретін процесс?
Signup and view all the answers
Тотығу реакциясының мысалы?
Тотығу реакциясының мысалы?
Signup and view all the answers
Ағаш немесе қатты отын күлге айналады?
Ағаш немесе қатты отын күлге айналады?
Signup and view all the answers
Бұл химиялық процесс найзағай кезінде пайда болады?
Бұл химиялық процесс найзағай кезінде пайда болады?
Signup and view all the answers
Жердің үстіңгі құнарлы қабаты?
Жердің үстіңгі құнарлы қабаты?
Signup and view all the answers
Топырақтың ең жоғарғы құнарлы, қарашірінді қабаты?
Топырақтың ең жоғарғы құнарлы, қарашірінді қабаты?
Signup and view all the answers
Ауа райын зерттейтін ғылым?
Ауа райын зерттейтін ғылым?
Signup and view all the answers
Құрамында азот бар органикалық қосылыстардың ыдырау процесі?
Құрамында азот бар органикалық қосылыстардың ыдырау процесі?
Signup and view all the answers
Шіру ненің қатысуымен жүреді?
Шіру ненің қатысуымен жүреді?
Signup and view all the answers
Ауа райы дегеніміз не?
Ауа райы дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Климатты қандай сөзбен түсіндіруге болады?
Климатты қандай сөзбен түсіндіруге болады?
Signup and view all the answers
Климат сөзі грекше қандай мағынаны білдіреді?
Климат сөзі грекше қандай мағынаны білдіреді?
Signup and view all the answers
Өсімдіктердің тамырлары арқылы таудың бұзылуы?
Өсімдіктердің тамырлары арқылы таудың бұзылуы?
Signup and view all the answers
Топырақтың үгіліп өзгеріске ұшырауы?
Топырақтың үгіліп өзгеріске ұшырауы?
Signup and view all the answers
Study Notes
Жансыз табиғаттағы үдерістер
- Табиғаттағы зат айналымы - табиғаттағы заттардың түрленуінің және қозғалуының қайталанатын үдерісі.
- Айналым атмосфера, гидросфера, литосфера және тірі ағзалар арасындағы заттардың циркуляциясын (айналып тұруын) қамтиды.
Су айналымы
- Су буланады, бұлттар құрылып, олардан жауын-шашын түседі.
- Жауын-шашын жерге, өзендерге немесе құрлықта сіңіп кетеді, тауларға жауады.
- Өзендер суды қайтадан мұхиттарға апарады.
Ормандағы заттардың айналымы
- Орманда заттар топырақтан өсімдікке, өсімдіктен жануарларға, оның қалдықтары топыраққа сіңіп, бактериялар арқылы ыдырайды.
- Нәтижесінде заттардан әртүрлі минералды тұздар пайда болады және өсімдік тамырлары арқылы су және олар қайта қосылады.
- Зат айналымы тоқтаусыз жалғасады.
Кіші айналым
- Бұл биосфераның ішіндегі көміртектің, азоттың, фосфордың және күкірттің айналымы.
- Заттар топырақтан өсімдікке, өсімдіктен жануарларға, жануарлар қалдықтары топыраққа сіңеді.
Тау түзілісі
- Тектоникалық қозғалыс - жердің ішкі және сыртқы күштерінің әсерінен таулардың қалыптасуы.
- Таудың түзілуіне литосфералық тақталардың бір-біріне соқтығысуы әсер етеді.
Геосинклиналдар
- Таулардың түзілетін жерлер, шөгінді жыныстар мен шөгінділер қысудың әсерінен ұзындығы созылған, ені кең, қыратты-төбелі тау тізбегін құрайды.
- Платформалардың бір-біріне қысып қабаттасуынан тау жоталары пайда болады.
Тау жыныстарының судың әсерінен үгілуі
- Жер қыртысының беткі қабатын құрайтын тау жыныстарының судың әсерінен үгілуі – физикалық немесе химиялық үгілу болып бөлінеді.
- Су, буланып қатқан су жарықшақтардың енін керіп, ұлғайтады.
- Жел мен судың әрекетінен тау жыныстары ұсақ бөлшектерге бөлінеді.
Топырақ түзілуі
- Тау жыныстарының үгілуі, ағзалардың, өсімдіктердің тіршілік әрекеті топырақтың ең жауапты қабатын құрауға жағдай жасайды.
- Геологиялық, климат, өсімдіктер, жануарлар және адамдар өз әрекеттерімен топыраққа әсер етеді.
- Топырақ баяу, уақыт ұзақ үдерісі болып табылады.
Топырақтың бұзылу себептері
- Қышқыл жаңбыр
- Орман кесілуі
- Көлік
- Су эрозиясы
- Жел эрозиясы
Ауа райы және климат
- Ауа райы - белгілі бір уақыттағы ауа мөлдірлігі, бұлттылығы, жауын-шашын және жел жағдайы.
- Климат - белгілі бір аймақта қайталанатын ауа райының орташа жағдайы.
Тыныс алу
- Тыныс алу да ауа ортасындағы оттегінің сіңірілуі және көмірқышқыл газының шығуы арқылы жүзеге асады.
- Тыныс алу процесі көп мөлшерде энергия бөледі.
Жану
- Жану - оттектің қатысуымен жүзеге асатын химиялық үдеріс.
- Жану үдерісінде қатты отын (ағаш, тастар) күлге айналады.
Химиялық үгілу
- Тау жыныстарының құрамындағы заттардың химиялық реакциялар арқылы бұзылу процесі.
- Су, оттегі, көмірқышқыл газы сияқты заттармен әрекеттесу арқылы өзгеріске ұшырайды.
Фотосинтез
- Өсімдіктердің жапырақ тақталарындағы хлоропластарда күн энергияларының әсерінен көмірқышқыл газы мен судан органикалық заттардың (көмірсу) түзілу үдерісі.
- Бұл процесс өсімдіктер үшін де, атмосфера үшін де өте маңызды.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Related Documents
Description
Бұл викторина жансыз табиғаттағы зат айналымының үдерістерін қарастырады. Су айналымы, ормандағы заттардың айналымы, және көміртек, азот, фосфор, күкірт сияқты элементтердің кіші айналымы туралы мәліметтер береді.
