18 ғасырдағы ақын-жыраулардың тарихи оқиғалары: Quiz

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Тәтіқара ақынның қай өңірде туып-өскені белгілі?

Қостанай облысы (correct)

Ақмола облысы

Жамбыл облысы

Семей өңірі

Үмбетей жырау кімнің ерлігін жырларына арқау еткен?

Қабанбай батыр

Бөгенбай батыр (correct)

Жәнібек батыр

Қазыбек батыр

Тәтіқара ақынның жырлары жастарды шақырады?

Ғылым мен білімді игеруге

Ел арасында тыныштықты сақтауға

Ерлікке және батылдыққа (correct)

Саясатқа қызығушылық танытуға

Тәтіқара ақын жоңғарларға қарсы қандай рөл атқарды?

Жырларымен халықты күреске шақырды Signup and view all the answers

Үмбетей жырау Абылай ханға қандай батырдың жазым болғанын жыр қылып жеткізді

Бөгенбай Signup and view all the answers

Әрі жырау, әрі батыр Тәтіқара ақынның халықтық қасиеттері қандай?

Ерлік, мейірімділік Signup and view all the answers

Тәтіқара ақынның туындылары қандай тақырыптарға жиі айналған?

Батырлық пен ерлік Signup and view all the answers

Келтірілген батырлардың ішінде Үмбетей жырау кімнің тарихи тұлғасы ерекше қадір тұтылады?

Бөгенбай батыр Signup and view all the answers

Бұқар жырау қай кезде хан төңірегіндегі ықпалды билердің бірі болды?

Тәуке ханның тұсында Signup and view all the answers

Ақтамберді жырау неше жастан бастап ұрыстарға қатыса бастады?

15 жастан Signup and view all the answers

Бұқар жыраудың шығармаларында қандай идеялар насихатталды?

Ел бірлігін сақтау Signup and view all the answers

Бұқар жырау қай жерде дүниеге келген?

Баянауыл Signup and view all the answers

Ақтамберді жырау қай жерде дүниеге келген?

Оңтүстік Қазақстан Signup and view all the answers

Бұқар жырау Абылай ханның қай саясаттарын қолдаған?

Сыртқы жауларға қарсы күрес Signup and view all the answers

Бұқар жырау жоңғар шапқыншылығына қатысты қандай шығармалар жазды?

Соғыс жырлары Signup and view all the answers

Бұқар жырау өзінің шығармаларында қандай тәрбиелік мән берді?

Адамгершілік Signup and view all the answers

Ақтамберді жырау қай жорықтарға қатысты?

Жоңғар шапқыншылығына қарсы Signup and view all the answers

Қазақ әдебиетіндегі белгілі шығыстаушы шығармаларды сәйкестендіріңіз:

Елім-ай = Халықтың ауыр қасіретін бейнелейді Абылай ханға арнау = Ханның абыройын көтеру Жоңғар шапқыншылығына қарсы күрес = Еліне деген сүйіспеншілік Соғыс жырлары = Батырлардың ерлігін дәріптейді Signup and view all the answers

Жыраулардың шығармаларында жиі кездесетін тақырыптарды сәйкестендіріңіз:

Тәуелсіздік = Мемлекет мүддесін қорғау Намыс = Ел қорғау Адамгершілік = Жастарға тәрбиелік өнеге Батырлық = Күшті ерлердің ерліктері Signup and view all the answers

Ақтамберді жыраудың соғыс жолдарындағы ерекшеліктерін сәйкестендіріңіз:

15 жастан бастап ұрыстарға қатысу = Ержүректігімен танымал Орынборда ант беру жиналысы = Рубасылардың өкілі Ойраттардан жеңіліс = Соғыс өнерін игеру Хандықтармен байланыс = Электоратты жұмылдыру Signup and view all the answers

Айтылған жыраулардың өмір сүру кезеңдерін сәйкестендіріңіз:

Бұқар жырау = 1693-1787 Ақтамберді жырау = 1675-1768 Үмбетей = 1706-1778 Тәтіқара = ХVІІІ ғасыр Signup and view all the answers

Жыраулардың туған жерлерін сәйкестендіріңіз:

Тәтіқара ақын = Қостанай өңірі Үмбетей жырау = Ақмола облысы Бұқар жырау = Жетісу жері Ақтамберді жырау = Түркістан облысы Signup and view all the answers

Мына жыраулардың аталуы мен олардың тарихи оқиғаға қатысын сәйкестендіріңіз:

Тәтіқара ақын = 1756 жылғы Цин басқыншылығында шайқасқан Үмбетей жырау = Абылай ханның және батырлардың ерлігін жырлаған Ақтамберді жырау = Ұрысқа ержүрек батырысымен таратты Бұқар жырау = Тәуке хан төңірегіндегі ықпалын арттырған Signup and view all the answers

Study Notes

XVIII ғасырдағы қазақ әдебиеті

XVIII ғасырдағы қазақ әдебиетінің жандануына «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деген қасіретті кезең әсер етті.
Сұрапыл соғыстар, жеңісті жорықтар және саяси, қоғамдық өзгерістер қазақ әдебиетінде белгілі.
Бұл кезеңде батырлардың сырткы жауға қарсы күресін және елдің ішкі жағдайын бейнелейтін жырлар мен аңыз-әңгімелер туындады.
«Елім-ай» әні халықтың ауыр қасіретін бейнелейді.
Бұқар жырау (1693-1787), Ақтамберді жырау (1675-1768), Үмбетей (1706-1778), Тәтіқара (XVIII ғ.) жоңғар шапқыншылығына қарсы күрестегі халықтың намыс-жігерін шығармаларында көрсетеді
Бұқар жырау Баянауыл өлкесінде туып, Тәуке ханның тұсында ықпалды билердің бірі болды.
Бұқар жырау елдің тәуелсіздігін сақтау және нығайту идеясын өлең-толғауларында насихаттаған.
Абылай ханның тұсында сарай кеңесшісі болып, хан саясатын қолдаған.
Абылай ханның ерлігі және ел қамын жеген көсем екендігін бейнелеген.
Хан-сұлтандардың ел мүддесіне қайшы келетін саясатын да қатты сынға алған.
Шығармаларында жоңғар шапқыншылығындағы күрес жолдары және келешек ұрпаққа ақыл-ой, адамгершілік тәрбиесін беру туралы айтылған.
Ақтамберді жырау Оңтүстік Қазақстанда, Каратау бойында туып, 15 жасынан бастап Орта Азия хандықтары және жоңғарлармен соғыстарға қатысып, ержүректігімен көзге түскен.
1723 жылы қазақтар ойраттардан жеңіліс тапқаннан кейін, Ақтамберді жырау Орынбордағы Орта жүз рубасыларының ант беру жиналысында өкіл болған.
Елді күреске шақырып, жоңғарларға қарсы күрес майданының алдыңғы шебінде шайқасқан.
Жоңғарларды талқандап, халықты босату және шығыс бетке қоныстандыру кезінде маңызды рөл атқарған.
Толғауларында елдің бойындағы қонақжайлылық, ақкөңілділік, жомарттық, мейірбандық қасиеттерін бағалап, жастарды ерлікке және батылдыққа шақырған.
Тәтіқара ақын Қостанай өңірінде, Сарыкөл маңында туып, ұрыс-соғыстарда жұрттың рухын ерлікке, күреске және жауынгерлікке жігерлендіретін өлең-жырлар арқылы үндеген.
1756 жылғы Цин басқыншыларымен болған ұрыста айтқан өлең-жырлары оның атын әйгілі еткен.
Үмбетей жырау Ақмола облысы, Ерейментау ауданында дүниеге келген.
Оның жырлары мен толғауларының өзекті тақырыбы – сыртқы жаумен күресте аты шыққан батырлардың ерлік істерін мадақтау.
Әсіресе Бөгенбай батырды қадір тұтып, жырларына арқау еткен.
Бөгенбай батыр қаза тапқанда, Абылайға батырдың өлімін жырмен естіртуге келген.
Жоқтау және естірту жырында Бөгенбайдың батырлығын жырлағанмен қатар, жау шебінде атқа мінген басқа да батырлардың (Жәнібек, Қазыбек, Құттыбай, Қабанбай) ерлігін паш етеді.
Абылай ханның өзіне арналған толғауларында жоңғарлар мен қалмақтарға қарсы күрестің шиеленіскен тұстарын жақсы сипаттайды.

XVIII ғасырдағы қазақ әдебиеті

XVIII ғасырда қазақ әдебиеті алға басты. Бұл кезеңдегі қазақ халқының басынан өткен қасіретті кезеңдер, соғыстар мен саяси өзгерістер әдебиетте айқын көрініс тапты.
«Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деп аталған қасіретті кезеңде халықтың басына түскен ауырлықты «Елім-ай» әні көрсетеді.
Жоңғар шапқыншылығына қарсы күрес қазақ халқының намыс-жігерін көрсетті.
Бұл кезеңдегі батырлардың сырткы жауларға қарсы күрес жырлары, аңыз-әңгімелерде көрінеді.
Бұқар жырау (1693-1787), Ақтамберді жырау (1675-1768), Үмбетей (1706-1778), Тәтіқара (XVIII ғ.) сияқты жыраулардың шығармаларында жаугершілік заманындағы халық қаһармандығы көрінеді.

Бұқар жырау

Бұқар жырау Баянауыл өлкесінде туып-өскен.
Ол Тәуке ханның тұсындағы ықпалды билердің бірі болған.
Бұқар жырау саясатқа белсене араласқан.
Ол өлең-толғауларында тәуелсіздікті сақтау және нығайту туралы идеяларды насихаттаған.
Бұқар жырау Абылай ханның тұсында сарай кеңесшісі болып, хан саясатын қолдаған.
Ол Абылайдың сырткы жауларға қарсы күрестегі қаһармандығын және ел қамын жеген көсем екенін бейнелеген.
Бұқар жырау хан-сұлтандардың ел мүддесіне қайшы саясатын сынға алған.
Ол патша өкіметінің отарлық саясатын ашық айтқан.
Бұқар жыраудың шығармаларында өзі өмір сүрген кезең тарихы мен жоңғар шапқыншылығындағы күрес жолдары көрінеді.
Бұқар жырау жастардың ақыл-ой және адамгершілік тәрбиесіне көңіл бөлген.

Ақтамберді жырау

Ақтамберді жырау Оңтүстік Қазақстанда, Каратау бойында дүниеге келген.
15 жасынан Орта Азия хандықтары мен жоңғарларға қарсы ұрыстарға қатысқан.
Ақтамберді жырау жастайынан батыр атанған.
1723 жылы қазақтар жоңғарлардан жеңіліп, оңтүстік және шығыс аумақтар жау қолында қалған кезде, Ақтамберді жырау Орынбордағы ант беру жиналысына қатысқан.
Ол жырларымен халықты күреске шақырып қана қоймай, жоңғарларға қарсы шайқасқан.
Жоңғарларды жеңіп, халықты жаудан босатуда зор роль атқарған.
Ақтамберді жырау толғауларында халық мұрасын мадақтап, жастарды ерлікке шақырған.

Тәтіқара

Тәтіқара ақын Қостанай өңірінде, Сарыкөл маңында туып-өскен.
Ол қазақ халқының басынан өткен соғыстарға қатысқан.
Ол ерлікке шақырған өлең-жырларымен халықты жігерлендірген.
1756 жылы Цин басқыншыларымен болған ұрыста айтқан жырлары Тәтіқараның атын танытқан.

Үмбетей жырау

Үмбетей жырау Ақмола облысында, Ерейментау ауданында дүниеге келген.
Оның жырларында сырткы жаумен күрестегі батырлардың ерлігі мадақталып, батырлардың ерлік істері жырланып отыр.
Үмбетей жырау Бөгенбай батырды ерекше биік деңгейде көрсетіп, жырларында оның ерлігін айтып отыр.
Бөгенбайдың қазасын аза тұтып, аза тұту жырында Бөгенбаймен бірге жау шебінде шайқасып жүрген басқа да батырлардың ерлік істерін суреттейді.
Үмбетей жыраудың Абылай ханға арналған толғауларында жоңғарлар мен қалмақтарға қарсы күрестердің шиеленіскен кезеңдері айтады.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

XVIII ғасырда қазақ әдебиеті ауыр кезеңдерді бастан кешіп, жандана бастады. Бұл кезеңде поэзияда батырлардың ерлігі мен елдің ішкі жағдайы суреттелді. Бұқар жырау, Ақтамберді жырау және Үмбетей сынды ақындардың шығармалары ұлттық рухты көтеруге қызмет етті.