Харилцааны үндсэн ойлголтууд

Харилцааны үндсэн ойлголтууд

• Харилцаа гэдэг нь хэрэглэгч болон системийн хоорондын орчуулга юм.
• Ergonomics (Эргономикс) нь харилцааны биет шинж чанаруудыг судалдаг.
• Харилцааны загварууд нь хэрэглэгч болон системийн харилцан ярианы мөн чанарыг тодорхойлдог.
• Context (Контекст) нь харилцаанд нийгэм, байгууллага, сэдэл зэрэг хүчин зүйлсийг харгалзан үздэг.

Харилцаа гэж юу вэ?

• Харилцаа нь хэрэглэгч болон системийн хоорондын дамжуулалт юм.
• "Хэл ба үйлдэл"-ийг 4-р бүлгээс үзнэ үү.

Харилцааны загварууд

• Харилцааны нөхцөл, Норман загвар, харилцааны хүрээ гэсэн үндсэн ойлголтуудтай.

Харилцааны зарим нэр томъёо

• Domain (Домейн) нь судлагдаж буй ажлын хүрээг хэлнэ, жишээ нь график дизайн.
• Goal (Зорилго) нь юунд хүрэхийг хүсч байгаагаа хэлнэ, жишээ нь хатуу улаан гурвалжин үүсгэх.
• Task (Даалгавар) нь үүнийг хэрхэн хийх талаарх үйл ажиллагаа эсвэл үйлдлийн талаарх эцсийн ойлголт юм, жишээ нь fill tool сонгох, гурвалжин дээр дарах.

Дональд Норманы загвар

• Долоон үе шаттай: хэрэглэгч зорилгоо тогтоох, санаагаа боловсруулах, интерфейс дээр үйлдлүүдийг тодорхойлох, үйлдэл гүйцэтгэх, системийн төлөвийг мэдрэх, системийн төлөвийг тайлбарлах, зорилготой харьцуулахад системийн төлөвийг үнэлэх.
• Норманы загвар нь интерфейсийн хэрэглэгчийн харах өнцөгт анхаарлаа төвлөрүүлдэг.

Гүйцэтгэл/үнэлгээний гогцоо

• Хэрэглэгч зорилгоо тогтооно.
• Санаагаа боловсруулна.
• Интерфейс дээр үйлдлүүдийг тодорхойлно.
• Үйлдэл гүйцэтгэнэ.
• Системийн төлөвийг мэдэрнэ.
• Системийн төлөвийг тайлбарлана.
• Зорилготой харьцуулахад системийн төлөвийг үнэлнэ.

Норманы загварыг ашиглах

• Зарим системүүдийг ашиглахад илүү хэцүү байдаг.
• Гүйцэтгэлийн хоорондын ялгаа: хэрэглэгчийн үйл ажиллагааны томъёолол нь системийн зөвшөөрсөн үйл ажиллагаатай тэнцүү биш байх.
• Үнэлгээний хоорондын ялгаа: өөрчлөгдсөн системийн төлөвийн хэрэглэгчийн хүлээлт нь энэ төлөвийн бодит үзүүлэлттэй тэнцүү биш байх.

Хүний алдаа - төөрөгдөл ба алдаа

• Slip (Төөрөгдөл): системийг ойлгохгүй байх, үйлдлийг зөв томъёолох, буруу үйлдэл хийх.
• Mistake (Алдаа): зөв зорилго ч байхгүй байж болно.
• Slip (Төөрөгдөл)-ийг засахын тулд илүү сайн интерфейс дизайнтай байх шаардлагатай.
• Алдааг засахын тулд системийн талаар илүү сайн ойлголттой болох шаардлагатай.

Абоуд ба Биалийн хүрээ

• Норманы загварыг өргөжүүлсэн.
• Тэдний харилцааны хүрээ 4 хэсгээс бүрдэнэ: хэрэглэгч, оролт, систем, гаралт.
• Хэсэг бүр өөрийн гэсэн хэлтэй.
• Харилцаа нь хэл хоорондын орчуулга юм.
• Харилцааны асуудлууд нь орчуулгын асуудлуудтай адил.

Абоуд ба Биалийн загварыг ашиглах

• Хэрэглэгчийн санаа нь интерфейс дээрх үйлдлүүд рүү , системийн төлөвт өөрчлөлтүүд рүү, гаралтын дэлгэц дээр тусгагдаж, хэрэглэгчээр тайлбарлагдана.
• Харилцааг ойлгох ерөнхий хүрээ.
  • Цахим компьютерийн системд хязгаарлагдахгүй.
  • Харилцаанд оролцож буй бүх үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг тодорхойлно.
  • Системийн харьцуулсан үнэлгээг хийх боломжтой.
  • Хийсвэрлэл юм.

Эргономикс

• Интерфейсийн биет талуудыг, аж үйлдвэрийн интерфейсийг судлах салбар.
• Харилцааны биет шинж чанарыг судлах.
• Хүний хүчин зүйлс гэж мөн нэрлэдэг.
• Системийн тодорхой талуудыг хэрхэн зохион бүтээхийг хязгаарлах удирдамж, стандартуудыг тодорхойлоход сайн.

Эргономиксийн жишээ

• Удирдлага, дэлгэцийн байршил
  • Жишээ нь удирдлагыг ашиглалтын давтамж, функцээр нь бүлэглэх эсвэл дарааллуулах.
• Орчны хүрээлэн буй орчин
  • Хэрэглэгчийн биеийн хэмжээнд тохируулан суудал зохион байгуулах.
• Эрүүл мэндийн асуудлууд
  • Биеийн байрлал, орчны нөхцөл (температур, чийгшил), гэрэлтүүлэг, дуу чимээ.
• Өнгөний хэрэглээ
• Анхааруулах зорилгоор улаан, зөв гэсэн утгатай ногоон өнгийг ашиглах, өнгөний харалган байдлыг анхаарах г.м.

Аж үйлдвэрийн интерфейсүүд

• Оффисын интерфейс ба аж үйлдвэрийн интерфейсийн ялгаа.
• Контекст чухал.
• Оффисын өгөгдлийн төрөл нь текстэн, аж үйлдвэрийнх нь тоон.
• Өөрчлөлтийн хурд оффист аажим, үйлдвэрт хурдан.
• Орчин оффист цэвэр, үйлдвэрт бохир.

Шилэн интерфейсүүд

• Аж үйлдвэрийн интерфейс: уламжлалт залгах бариул ба товчлуурууд, одоо дэлгэц, товчлууруудыг ашиглаж байна.
• Шилэн интерфейс: хямд, уян хатан, олон хувилбартай, нарийвчлалтай.
• Биет байршил байхгүй, контекст алдагдах, төвөгтэй интерфейстэй.
• Хоёуланг нь ашиглах хэрэгтэй байж болно.

Шууд бус удирдлага

• Оффис - шууд удирдлага: хэрэглэгч хиймэл ертөнцтэй харилцах.
• Аж үйлдвэр - шууд бус удирдлага: хэрэглэгч бодит ертөнцтэй интерфейсээр дамжуулан харилцах.
• Санал хүсэлт ба саатал асуудлууд үүсч болно.

Харилцааны стилүүд

• Компьютер ба хэрэглэгчийн харилцан яриа, харилцааны өөр өөр стилүүд.

Хамгийн түгээмэл харилцааны стилүүд

• Командын мөрийн интерфейс
• Меню
• Байгалийн хэл
• Асуултанд хариулах ба хайлтын харилцан яриа
• Форм бөглөх ба хүснэгтэн мэдээлэл
• WIMP (Windows, Icons, Menus, Pointers)
• Цэг тавих ба дарах
• Гурван хэмжээст интерфейс

Командын мөрийн интерфейс

• Компьютерт зааварчилгаа илэрхийлэх арга: функцийн товчлуурууд, ганц тэмдэгтүүд, товчилсон үгс, бүтэн үгс эсвэл тэдгээрийн хослолууд.
• Давтагдах даалгаварт тохиромжтой.
• Мэргэжлийн хэрэглэгчдэд шинэ хэрэглэгчдээс илүү тохиромжтой.
• Системийн функц рүү шууд хандах боломжтой.
• Командын нэр, товчилсон үгний утга нь ойлгомжтой байх ёстой.
• Unix систем нь стандарт жишээ болдог.

Меню

• Дэлгэцэн дээр харагдах сонголтуудын багц.
• Сонголтууд нь харагдахуйц ба бага санах ой шаардлагатай болдог тул ашиглахад хялбар байдаг.
• Нэрс нь утга учиртай байх ёстой.
• Сонголт хийхдээ тоо, үсэг, курсорын товчнууд, хулгана эсвэл эдгээрийн хослолыг ашиглана.
• Сонголтууд нь шийдэмгий бүлгүүдэд хуваагдсан байдаг бөгөөд бүлэглэлт нь ухаалаг байх шаардлагатай.
• Бүрэн WIMP системийн хязгаарлагдмал хэлбэр юм.

Байгалийн хэл

• Хэрэглэгчид танил.
• Яриа таних эсвэл бичсэн байгалийн хэл.
• Асуудлууд: тумантай, хоёрдмол утгатай, сайн хийхэд хэцүү!
• Шийдлүүд: дэд хэсгийг ойлгохыг хичээх, гол үгсийг сонгох.

Хайлтын интерфейсүүд

• Асуулт хариултын интерфейсүүд нь хэрэглэгчийг асуултуудын цувралаар удирдан чиглүүлдэг.
• Шинэ хэрэглэгчдэд тохиромжтой, гэхдээ хязгаарлагдмал функцтэй, мөн мэдээллийн системд байнга ашиглагддаг.
• Хайлтын хэлүүд (жишээ нь: SQL) нь мэдээллийн баазаас мэдээлэл авах зорилготой.
• Мэдээллийн сангийн бүтэц, хэлний дүрмийн талаарх ойлголт шаарддаг ба зарим мэргэжлийн ур чадвар шаарддаг.

Форм бөглөх

• Голдуу мэдээлэл оруулах зорилготой.
• Цаасан хэлбэртэй ижил дэлгэцтэй.
• Зохих газарт мэдээлэл оруулах.
• Сайн загвартай ба илт залруулах боломжтой байх шаардлагатай.

Хүснэгтэн мэдээлэл

• Эхний хүснэгтэн мэдээлэл VISICALC, дараа нь Lotus 1-2-3, MS Excel нь хамгийн түгээмэл.
• Форм бөглөх аргачлалын тогтолцоотой хувилбар.
  • Нүднүүд тусгайлсан утга болон томъёог агуулна.
  • Мадееллийн бусад  нүднүүдийн утгыг ашиглах томъёотой.
  • Хэрэглэгч хүснэгт мэдээллийг оруулж болон өөрчилж болно.

WIMP Интерфейс

• Windows, Icons, Menus, Pointers-ийн товчлол.
• Ихэнх интерактив компьютерийн системийн үндсэн стил, ялангуяа компьютерийн үзүүлэлтийг сайжруулах зорилготой.

Зааж, товшиход зориулсан интерфейс

• .Мултимедиа болон виб браузерт ашигладаг..
• Зүгээр л ямар нэгэн зүйлийг дарна уу!
• Дүрс, текстийн холбоосоор вэб сайтаар удирдах.
• Бичих хэрэгцээ бага.

Гурван хэмжээст интерфэйс

• Виртуал бодит байдал
• "Энгийн" цонхны системүүд
• Тодруулж өнгөөр ялгах
• Үзүүлэх аргачлал
• Ялгах боломжгүй хэрэглээ нь зүгээр л төөрөлдүүлсэн!
•  3D ажлын талбай -
• Нэмэлт виртуал орон зайнд зориулагдсан.
• Гэрэл ба харагдах байдал нь дотор хэсэгт зориулагдсан
• Зайны урт нь эффектийг өгдөг.