Wywiad narracyjny w badaniach biograficznych

Oto notatki do nauki na podstawie dostarczonego tekstu:

• Tekst omawia wywiad narracyjny jako metodę w badaniach biograficznych
• Odwołuje się do kwestii metodologicznych i teoretycznych związanych z tą metodą
• Podaje zalety i wady tego podejścia

Metoda Biograficzna - Wprowadzenie

• Metoda dokumentów biograficznych polega na gromadzeniu relacji o uczestnictwie ludzi w zdarzeniach i procesach będących przedmiotem badań
• Na podstawie tych relacji dokonuje się opisu procesów i stawia hipotezy
• Thomas i Znaniecki uważani są za twórców metody biograficznej, w której czynniki subiektywne odgrywają zasadniczą rolę
• Analiza biografii stała się jedną z podstawowych perspektyw metodologicznych w socjologii szkoły chicagowskiej w latach 30. i 40. XX wieku, później została zarzucona na rzecz metod surveyowych
• Obecnie następuje renesans badań nad biografią
• Został zapoczątkowany pojawieniem się w socjologii nowych teorii (etnometodologii, fenomenologii, interakcjonizmu symbolicznego), postrzegających jednostkę jako działający podmiot, a rzeczywistość społeczną jako efekt konstrukcji dokonywanej przez jednostki
• Analiza materiałów biograficznych mogła zostać wzbogacona o nowe ich rodzaje: zapis na taśmie magnetofonowej żywej rozmowy, spontaniczna narracja, nagranie audiowizualne
• Badania biograficzne zaczęły odnosić się do większej liczby problemów socjologicznych (ruchliwości społecznej, świadomości społecznej, socjalizacji, socjologii zawodów, medycyny i kryminologii)
• Różnice w podejściu do metody biograficznej mogą dotyczyć cech zbieranego materiału, sposobu analizy lub orientacji teoretycznej

Koncepcje Badawcze

• Kluczową cechą różnicującą podejścia badawcze jest koncepcja przedmiotu
• Materiał biograficzny może być tematem badania (biography as a topic) lub środkiem do uzyskania odpowiedzi na pytania socjologiczne (biography as a means)
• Analiza może skupiać się na przedmiocie (pytanie "co?") lub strukturze (pytanie "jak?")
• Fritz Schütze zaproponował metodę wywiadu narracyjnego, która łączy odmienne warianty badania biograficznego

Wywiad Narracyjny i Jego Analiza

• Wywiad narracyjny łączy perspektywę związaną z pytaniem "co?" z poszukiwaniem cech formalnych narracji (jak ludzie opowiadają)
• Formalna analiza narracji usystematyzowuje pracę badawczą i daje instrumenty do samokontroli
• Metoda wywiadu narracyjnego i "obiektywna hermeneutyka" to dwie orientacje biograficzne współczesnej socjologii niemieckiej
• Analiza skupia badana zjawiska rozciągnięte w czasie
• Nawiązanie do historii przeszłości cechuje analizę pojedynczych przypadków
• Swoista jakość nagranej narracji i procedura analityczna umożliwiły "zdynamizowanie retrospekcji"
• Traktowanie narracji jako tematu wynika z wrażliwości metodologicznej
• Niemiecki socjolog chce uniknąć sytuacji, gdzie materiały biograficzne analizowane są w sposób intuicyjny, bez zwracania uwagi na ich formalne cechy

Technika i Realizacja Wywiadu Narracyjnego

• Opowiadanie własnej biografii różni się od tradycyjnych narzędzi badawczych
• Ważne jest otrzymanie opowieści o życiu, spontanicznej narracji niezakłóconej interwencją badacza
• Uzyskanie od narrator - osoby relacji o życiu
• Pozostawienie narratorowi "wolnej ręki" nie zwalnia badacza z obowiązków towarzyszących tradycyjnemu wywiadowi
• Uzyskanie jakościowego wywiadu narracyjnego wymaga wykształcenia określonych umiejętności
• Kontakt z narratorem jest niezwykle istotny dla stworzenia atmosfery sprzyjającej opowiadaniu
• Należy zdobyć zaufanie narratora przez stworzenie klimatu sympatii i relaksu
• Należy pamiętać o wysiłku intelektualnym, emocjonalnym i fizycznym, na który musi się nastawić zarówno badacz, jak i narrator
• Dobrą strategią często okazuje się włączenie magnetofonu już w fazie rozmowy wstępnej
• Należy wyjaśnić rozmówcy, o co jest proszony: opowieść o życiu, osobistych doświadczeniach konkretnej osoby
• Ważne jest zapewnienie narratora o pełnej anonimowości, nadając pseudonimy i zmieniając nazwy miejscowości, instytucji
• Trzeba wysłuchać narracji (nawet kilkugodzinnej) bez zbędnych interakcji werbalnych zaburzających tok
• Informator często oczekuje zadawania pytań, co jest nawykiem z innych technik badawczych i należy się od tego powstrzymać
• Najczęściej badacz styka się z interakcyjnie trudnymi sytuacjami (milczenie), jednak warto jest analizować opowieść
• Faza pytania następuje, gdy definitywnie zakończona jest narracja a badacz może zadawać pytania wyjaśniające, uszczegółowienia i nowe wątki - poszerzenie materiału
• Wypowiedzi anonimowe unika się nazw

Fazy Wywiadu

• Rozpoczęcie wywiadu
• Stworzenie sympatycznej atmosfery
• Uzyskanie zaufania
• Wyjaśnienie celu opowiadania
• Zapewnienie anonimowości
• Narracja
• Uważne słuchanie i analizowanie opowieści
• Unikanie werbalnej ingerencji
• Faza pytań
• Zadanie pytania
• Pytania o nieścisłości w wypowiedzi
• Teoretyczne pytania
• Pytanie o opinie
• Zakończenie rozmowy
• Dyskusja kwestii spornych, a dyskusja o tym traktuje narratora jako partnera interakcji

Założenia Teoretyczne i Modele

• Istnieje homologia między strukturą organizacji doświadczenia wydarzeń w życiu a strukturą autobiograficznej narracji
• Fazy biografii doświadczone przez jednostkę w jej realnym życiu odtwarzane są w strukturze narracji
• Rekonstrukcja przebiegu życia dokonywana w narracji ma na celu odtworzenie sekwencji zdarzeń ukazujących ciągłość doświadczenia biograficznego
• Odtworzenie, jak dane zjawisko powstało, rozwijało się i ewentualnie zaniknęło
• Tylko w narracji jednostka dokonuje procesualnej rekonstrukcji doświadczonych zdarzeń
• Określone przez Schützego struktury procesowe
• Ujawnia się w sekwencji struktur procesowych, które pozwalają porównać losy i zbadać ich uwikłanie
• Żeby podstawowe założenia teoretyczne wywiadu narracyjnego funkcjonowały otrzymana narracja musi spełniać pewne reguły
• Trzeba trzymać się symboli i zasad

Symbolika Zapisu Wywiadu

• Podkreślenie fragmentów wypowiedzi, wypowiedzianych z naciskiem
• Oddzielenie znakiem / fragmentu wypowiedzi
• Zamieszczenie komentarzy, pauze i zakłócenia
• Warunek podjęcia analizy, jest autentyczna spontaniczna przemowa
• Określenie schematu wywiadu
• Podział na fragmenty komunikatywne.

Przebieg Wywiadu

• Narracyjny
• Opisowy
• Argumentacyjny
• Faktyczny przebieg działań- schemat komunikacyjny
• Spontanicznie
• W formie szczerej wypowiedzi

Schemat Komunikacyjny Wywiadu

• W analizie schematu komunikacyjnego ocenia się jakość materiału przez wskazanie jego indeksalności
• Indeksalność określa stopień narracyjności tekstu
• Opowieść autobiograficzna musi zawierać podmiot biografii, sekwencję zdarzeń i doświadczeń oraz ramy procesów społecznych, czyli sytuacje, światy społeczne i środowiska
• Forma narracji ograniczona jest trzema wymogami: kondensacji, wchodzenia w szczegóły i zamknięcia formy tekstualnej

Struktury procesowe

• Wskazują na fazową organizację doświadczeń biograficznych
• Umożliwiają opis poszczególnych faz życia jednostki jako sekwencji doświadczeń rozciągniętych w czasie
• Istotny jest rodzaj podejmowanego działania: intencjonalne lub uwarunkowane zewnętrznie

Struktury procesów

• Aktywności

• Działania

• Doznania

• Znoszenia

• biograficzne schematy działania - intencjonalna zasada biografii,plan np. plan kariery zaplanowane potomstwo plan emigracji

• trajektorie - doświadczenia, w której niezależne okoliczności wpływają na biografię jednostki zewnętrze okoliczności, nowe interpretacje

• wzorzec instytucji - działalność podporządkowana institucji: uczenia, żołnienia

• biograficzna metamorfoza - zmiana pozytywna np. wielka wygrana.

• Struktura Procesowa Może Być:*

• Indywidualna

• Kolektywna

Etapy analizy narracji w tekście

• Analiza abstrakt- dążenie do wyłonienia kategorii w analizowanej narracji
• Powstanie kategorii analizowane
• Porównywanie i zestawianie biografii zestawień innych ludzi
• Ustralenie czytelnego socjobiograficzne funkcje.

Tekst odnosi się również do kwestii związanych z weryfikacją modelu teoretycznego, zarzutami wobec metody, czy zalet wywiadu narracyjnego