Wprowadzenie do Hydrologii

Wprowadzenie

• Hydrologia to podstawowa nauka o wodzie
• Zajmuje się badaniem i opisywaniem hydrosfery (wód powierzchniowych, podziemnych i atmosferycznych)
• Głównym przedmiotem badań jest krążenie wody w przyrodzie, uwzględniając jej właściwości fizyczne i chemiczne.

Hydrologia ogólna

• Zajmuje się wodami lądowymi
• Obejmuje poszczególne obiekty hydrograficzne
• Dostarcza informacji o procesach obiegu wody i materii stałej na globie

Hydrologia dynamiczna

• Zajmuje się opisywaniem zjawisk hydrologicznych i zależnościami w czasie
• Jest hydrologią procesów

Hydrologia regionalna (porównawcza)

• Zajmuje się procesami hydrologicznymi kształtowanymi pod wpływem klimatu i środowiska przyrodniczego
• Dokonuje porównań w skali regionów

Hydrosfera

• Jest wodną powłoką Ziemi
• Obejmuje wody atmosferyczne, powierzchniowe i podziemne w postaci gazowej, ciekłej i stałej
• Zawiera oceany, morza, jeziora, rzeki, bagna, lodowce, pokrywę śnieżną i wody podziemne
• Część hydrosfery w postaci lodu lodowcowego, morskiego i gruntowego nazywana jest kriosferą
• Część obejmująca wody mórz i oceanów nosi nazwę oceanosfery

Zasoby wodne hydrosfery

• Prezentacja ilościowa różnych rodzajów wód i ich procentowy udział w stosunku do ogólnej objętości
• Podano objętości (w tys. km³) dla wody oceanu, wód podziemnych, wód glebowych, lodowców, marzłoći, jezior, bagien, rzek, wody biologicznej i para wodna w atmosferze

Wody słodkie hydrosfery

• Prezentacja ilościowa ważnych rodzajów wód słodkich na Ziemi i ich procentowy udział w ogólnej objętości wód słodkich
• Podano objętości (w tys. km³) dla lodowców, marzłoći, wód podziemnych, jezior, wilgoci glebowej, bagien, rzek, wody biologicznej i para wodna w atmosferze

Cykl hydrologiczny

• Woda w ciągłym ruchu międz yatmosferą, hydrosferą i litosferą
• Wywołany energią słoneczną i siłą ciężkości
• Obejmuje procesy parowania, transportu pary wodnej, kondensacji, opadów, odpływu powierzchniowego, wsiąkania i odpływu podziemnego

Bilans wodny

• Równowaga między opadem atmosferycznym a parowaniem
• Wyrażany równaniem P = E, gdzie P - całkowity opad atmosferyczny na lądy i oceany, a E - całkowite parowanie z powierzchni lądów i oceanów

Strefa areacji i saturacji

• Strefy wody podziemnej
• Dla terenów nasyconych wodą

Postać wody w strefie areacji

• Różne postacie wody w strefie aeracji - cząstki mineralne, woda w postaci pary, woda błonkowata i woda wolna.

Woda kapilarna

• Wysokość wzniosu kapilarnego w zależności od uziarnienia skał (przykładowe wartości, np. dla piasków o różnym ziarnistości)

Zwierciadło wód podziemnych

• Charakterystyczny wykres, przedstawiający poziomy wodonośnie (utwory wodonośne), strefy aeracji i saturacji oraz kierunek ruchu wody.
• Różne poziomy wodonośne z utworami nieprzepuszczalnymi

Zbiornik wód podziemnych

• Model ilustrujący utwory przepuszczalne, strefa aeracji, strefa saturacji oraz zwierciadło wody podziemnej
• Znaczenie utworów nieprzepuszczalnych

Strefa zasilania, spływu i drenażu

• Model przedstawiający strefy zasilania, spływu i drenażu
• Zjawisko ruchów wód podziemnych

Strefa zasilania

• Obszar, na którym warstwa wodonośna wychodzi na powierzchnię
• Infiltracja wód opadowych lub powierzchniowych

Strefa spływu

• Czesc warstwy wodonośnej, gdzie woda przemieszcza się z zasilania do drenażu
• Przemieszczanie wód bez zmian ilościowych
• Poziomowy ruch wód

Strefa drenażu

• Część warstwy wodonośnej, gdzie następuje całkowity lub częściowy odpływ wód podziemnych do sieci powierzchniowych
• Odpływ do rzek, jezior, mórz
• Możliwość odpływu do głębszych poziomów wodonośnych

Napięte i swobodne zwierciadło wody

• Model i charakterystyka wód podziemnych o zwierciadle swobodnym i napiętym
• Utwory wodonośne, strefa aeracji i saturacji
• Wysokość ciśnienia piezometrycznego

Źródła – wody powierzchniowe

• Rodzaje źródeł: spływowe, podpływowe, lewarowe
• Charakterystyka każdego rodzaju
• Różne schematy graficzne

Gejzery

• Źródła okresowo wyrzucające gorącą wodę i parę wodną
• Zasilane wodą z powierzchni ziemi i ogrzewane pod powierzchnią

Młaki

• Powierzchniowe rozlewne wypływy wód podziemnych
• Zatorfione lub zabagnione
• Odpływ na ogół występuje

Cieki naturalne – struga, strumyk, strumień

• Małe cieki naturalne na terenach równinnych
• Zasilane młakami, wyciekami i źródłami
• Strumyk i strumień mają wartki nurt

Cieki naturalne – potok

• Mały naturalny ciek powierzchniowy
• Zasilany wydajnymi źródłami
• Wąskie koryto z dnem kamienistym lub żwirowym (górski) lub piaszczystym (nizinny)

Rzeka - elementy doliny rzecznej

• Koryto, jako najniższa część dna doliny wyżłobiona przez rzekę
• Czasowy przepływ wody
• Taras zalewowy, jako część dna doliny zalewana podczas wysokich stanów wód
• Podstawowe elementy morfologiczne dolin rzecznych (np.: koryto, łożysko, dno doliny)

Morfologia koryta rzecznego

• Elementy morfologiczne koryta rzeki

Strefa drenażu

• Zakole rzeki
• Meander

Rzeka meandrująca

• Charakterystyka rzeki meandrującej

Typy rzek

• Opisy różnych typów rzek (np.: górskie, nizinne, jeziorne, krasowe)
• Klasyfikacja rzek ze względu na cechy morfologiczne i sposób zasilania

Profil podłużny rzeki

• Schematyczny profil podłużny rzeki
• Wskazanie cech morfologicznych rzeki w różnych odcinkach jej biegu

Cieki sztuczne – rów

• Sztuczne koryto, często okresowo napełniane wodą
• Służy do odwadniania i nawadniania
• Kształt trapezowy, nachylenie skarp zależne od rodzaju gruntu

Cieki sztuczne – kanał otwarty

• Sztuczna arteria wodna
• Ukształtowane koryto
• Miejsce melioracji, żeglugi, przemysłu

Sieć rzeczna

• Klasyfikacja rzek
• Typy rzek: małe, średnie, duże, wielkie
• Charakterystyka środowiska fizyczno-geograficznego dorzecza

Wody stojące - staw

• Mały płytki zbiornik wodny
• Porośnięte roślinnością zatapialną
• Stawy o regularnym kształcie lub naturalnie występujące

Wody stojące - sadzawka

• Płytki niewielki zbiornik wodny
• Zasilane wodami gruntowymi, opadowymi i roztopowymi
• Zwykle w obniżeniach terenu

Wody stojące - basen

• Sztuczny zbiornik wodny o regularnym kształcie
• Zwykle wykopany w gruncie i wybetonowany
• Służy do różnych celów (np. przeciwpożarowych, sportowych, kąpielowych)

Wody stojące - wyrobisko

• Sztuczne zagłębienie powstałe po wycięciu utworów powierzchniowych
• Wypełnione wodą
• Często po eksploatacji torfu

Wody stojące - zapadliska

• Wynik zapadnięcia się powierzchni terenu
• Zalanie powstałych zagłębień wodą gruntową

Wody stojące - jezioro

• Naturalny zbiornik śródlądowy
• Wypełnione wodą
• Różne typy jezior (np. tektoniczne, wulkaniczne, polodowcowe, rzeczne, przybrzeżne, eoliczne, bagienne, zaporowe, reliktowe, sztuczne)

Jeziora tektoniczne

• W obniżeniach tektonicznych
• Miejsce po ruchom tektonicznym

Jeziora wulkaniczne

• Powstałe w wyniku działalności wulkanicznej

Jeziora polodowcowe

• Powstałe przez lodowce kontynentalne i górskie
• Różne typy jezior: rynnowe, morenowe

Jeziora sandrowe

• W zagłębieniach na powierzchniach sandrowych
• Duże i głębokie

Jeziora korytowe

• Na trasie biegu rzeki
• Powiększenie rzeki

Jeziora deltowe

• Położone w deltach dużych rzek

Jeziora przybrzeżne

• Oddzielone od morza wałami brzegowymi
• Płytkie i płaskie brzegi

Jeziora eoliczne

• Zagłębienia między wydmami
• Zasilane głównie wodami atmosferycznymi

Jeziora bagienne

• Utrudniony odpływ wód
• Różnorodne typy (np. ombrogeniczne, topogeniczne, soligeniczne, fluwiogeniczne)
• W strefach wododziałowych

Mokradła stałe i okresowe

• Obszary podmokłe
• Zasilane wodami gruntowymi lub opadowymi
• Różne typy mokradeł: wysokie, przejściowe, niskie, trzęsawiska

Lodowce i stała pokrywa śnieżna

• Woda w postaci stałej
• Lodowce kontynentalne i górskie
• Obszary zajęte przez lodowce i śnieg

Powstawanie lodowców

• Powstawanie lodowców ze śniegu

Zasilanie i ruch lodowców

• Zasilanie lodowców śniegiem
• Procesy związane z przemieszczaniem się lodowców

Quiz ten wprowadza do podstawowych pojęć hydrologii, obejmując różne aspekty badania wodnych zasobów Ziemi, w tym hydrosfery oraz jej dynamicznych i regionalnych procesów. Poznasz kluczowe zagadnienia dotyczące obiegu wody i związanych zjawisk hydrologicznych.