Weefseltypes in het Lichaam

Inleiding tot weefsels

• Weefsels zijn verzamelingen gespecialiseerde cellen en celproducten met specifieke functies.
• Deze celtypen zijn gegroepeerd in organen.
• Alle structuren in het menselijk lichaam bestaan uit verschillende combinaties van de vier basale weefseltypen.
• De verschillende weefsels functioneren samen om organen te vormen.

Doelstellingen

• Na bestudering van dit hoofdstuk kunnen studenten 4 grote weefseltypen benoemen en beschrijven.
• Studenten kunnen de verschillende types epitheelweefsel en hun functies bespreken.
• De student kan de relatie tussen vorm en functie van elk type epitheelweefsel bespreken.
• Studenten kunnen de structuur en functies van verschillende types bindweefsels vergelijken.
• De student kan bespreken hoe epitheelweefsels en bindweefsels samen membranen vormen.
• Studenten kunnen de functies van membranen bespreken.
• Studenten kunnen drie types spiercellen benoemen en hun kenmerken beschrijven.
• Studenten kunnen de basisstructuur en de functie van zenuwcellen bespreken.

Histologie

• Histologie is de studie van weefsels.
• Er zijn vier basale weefseltypen:
  • Epitheel (dekweefsel)
  • Bindweefsel
  • Spierweefsel
  • Zenuwweefsel

Epitheel

• Kenmerken:
  • Cellen liggen dicht opeengepakt.
  • Cellen zijn verbonden aan de omgeving (inwendig of uitwendig).
  • Bevatten geen bloedvaten (avasculair).
  • Cellen worden voortdurend vervangen.
  • Cellen verbonden aan onderliggend bindweefsel via basaalmembraan.
• Functies:
  • Fysieke bescherming (tegen schaven, uitdroging, chemische stoffen en ziekteverwekkers).
  • Doorlaatbaarheid reguleren (permeabel/impermeabel).
  • Zintuigfunctie (zoals tastzin).
  • Vorming van klierproducten (kliercellen/klierepitheel).
• Klieren:
  • Structuren die van dekweefsel zijn afgeleid en producten afscheiden.
  • Avasculaire laag cellen die een barrière vormen en die in- en uitwendige oppervlakken bedekken.

Epitheel: Oppervlak

• Apicaal oppervlak (in contact met omgeving).
• Gespecialiseerde structuren die niet in andere lichaamscellen voorkomen.
• Microvilli: vergroten inwendig transportcellen.
  • Actief en passief transport door plasmamembraan.
  • Voorbeelden: spijsverteringskanaal en urinewegen.
• Trilharen: coördineerde bewegingen.
  • Voorbeelden: luchtwegen en eileiders.

Epitheel: Basale membraan

• Ligt tussen dekweefsel en onderliggend bindweefsel.
• Netwerk van eiwitvezels zonder cellen.
• Vormt een barrière tegen verplaatsing grote moleculen (van bindweefsel naar dekweefsel).
• Weerstand tegen vervorming.
• Stevigheid biedt aan de structuur.

Epithelial renewal

• Beschadiging van epitheelcellen leidt tot voortdurend herstel en vervanging.
• Stamcellen ondergaan voortdurende deling om cellen te vervangen.
• Groeit vanaf basis.

Epitheel Classificatie

• Aantal cellagen:
  • Eenlagig (één enkele cellaag).
  • Meerlagig (verschillende lagen cellen).
• Celvorm:
  • Plaveisel (afgeplat).
  • Kubisch.
  • Cilindrisch.

### Specific Epithelial types

• Eenlagig plaveisel epitheel (peritoneale holte).
• Eenlagig kubisch epitheel (nierbuis).
• Eenlagig cilindrisch epitheel (darm).
• Meerlagig plaveisel epitheel (tong).
• Pseudomeerlagig cilindrisch epitheel (luchtpijp).
• Overgangsepitheel (blaas, nierbekken, ureters)

Bindweefsel

• Gespecialiseerde cellen en extracellulaire matrix (eiwitvezels en vloeistof).
• De extracellulaire matrix vormt het grootste deel van het volume van bindweefsels.
• Het bindweefsel bevat sensorische receptoren die druk, temperatuur en andere stimuli registreren.
• Functies:
  • Stevigheid en bescherming.
  • Transport van stoffen.
  • Opslag van energiereserves.
  • Verdediging tegen micro-organismen.

Bindweefsel classificatie

• Bindweefsel in strikte zin: veel cel- en vezeltypen binnen de matrix.
  • Voorbeelden: vetweefsel en pezen.
• Vloeibaar bindweefsel: duidelijk te onderscheiden cellen die ronddrijven in de matrix.
  • Voorbeelden: bloed en lymfe.
• Steunweefsel: dichte grondsubstantie en dichte opeengepakte vezels.
  • Voorbeelden: kraakbeen en beenweefsel.

Bindweefsel: Typen

• Los bindweefsel: omvangrijke bloedtoevoer, meest voorkomend in het lichaam.
  • Onder de dermis, rond luchtwegen, bloedvaten en zenuwen.
• Vetweefsel: extra bescherming, schokbreker en isolatie.
  • Voorbeelden: billen, borsten, kussentjes rond ogen.
• Dicht bindweefsel: taai, sterk en duurzaam (collageen).
  • Vormt verbindingen tussen spieren en botten.
  • Voorbeelden: pezen en huid.

Bindweefsel: Dicht bindweefsel (bv. pezen)

• Locaties: Tussen skeletspieren, tussen beenderen, als deklaag van skeletspieren en kapsels van inwendige organen.
• Functies: Biedt stevige aanhechting, trekkracht van spieren overbrengen, wrijving voorkomen tussen spieren en stabiliseert positie botten.

 Vloeibaar bindweefsel

• Cellen in een vloeibare matrix (bloed en lymfe).

Steunweefsel

• Beenweefsel (zie hoofdstuk 6): zeer sterk en bestand tegen versplintering.
• Kraakbeen: matrix van kraakbeencellen + stevige gel; 3 soorten.
• Hyalien Kraakbeen: taai buigzaam, verbindt ribben met sternum en trachea (bv. schoudergewricht).
• Elastisch kraakbeen: veerkracht en buigzaam, oorschelp, strotklep en gehoorgang.
• Vezelig kraakbeen: duurzaam en sterk, tussenwervelschijven.

Membranen

• Fysieke barrière die lichaamsoppervlakken bedekt.
• Beslaan bindweefsel ondersteund epitheel.
• 4 soorten:
  • Slijmvliezen (mucosae)
  • Sereuze membranen
  • Huidlaag
  • Gewrichtsvliezen

Slijmvliezen

• Bekleden holten in contact met de buitenwereld (zoals urinewegen).
• Worden voortdurend vochtig gehouden met slijm.
• Vaak bedekt met dekweefsel. Voorbeelden: mond, luchtwegen en spijsverteringskanaal

Sereuze membranen

• Bekleden interne holten van de ventrale lichaamsholte (zoals peritoneum, pleura en pericardium).
• 2 gedeelten:
  • Parietaal - binnenkant holte.
  • Visceraal - buitenkant organen.
• Wrijving tussen delen verminderen door waterige sereuze vloeistof.

Huidlaag

• Bedekking van lichaamsoppervlakten.
• Maakt lichaam waterdicht.

Gewrichtsvliezen

• Bekleed gewrichten.
• Produceert visceus synoviaal vocht.
• Vereenvoudigt gewrichtsbewegingen. Voorbeelden: knie en elleboog.

Spierweefsel

• Contractiekracht door interactie tussen actine- en myosine-filamenten.
• 3 soorten:
  • Skeletspierweefsel
  • Hartspierweefsel
  • Glad spierweefsel

Skeletspierweefsel

• Aangestuurd door willekeurige zenuwstelsel.
• Bewegingen van skelet verbeteren en stabiliseren.
• Lange, dunne spiervezels.
• Samengebonden door los bindweefsel.
• Georganiseerd patroon met strepingen.
• Stamcellen delen om nieuwe spiervezels te vormen.

Hartspierweefsel

• Alleen in het hart, bevat geen stamcellen.
• Korte, vertakte spiervezels met één celkern.
• Gestreept.
• Gangmakercellen (pacemaker) bepalen het ritme.

Glad spierweefsel

• Klein, dun en spoelvormig met één celkern.
• Geen strepingen.
• Kunnen zich delen.
• Zelf samentrekken en onwillekeurig beïnvloed door het zenuwstelsel.
  • Voorbeelden: bloedvaten, spijsverteringskanaal, urinewegen en voortplantingsorganen.

Zenuwweefsel

• Geleidt elektrische impulsen.
• Verwerkt en slaat informatie op.
• Grootste gedeelte in hersenen en ruggenmerg.
• 2 groepen:
  • Neuronen (zenuwcellen).
  • Neuroglia (ondersteunende cellen).
• Neuronen: cellichaam (grote celkern), dendrieten (ontvangst informatie), axon (transport informatie en synapsknop (overdracht informatie)).
• Neuroglia: fysieke ondersteuning, leveren voedingsstoffen aan neuronen en bescherming tegen infecties.

Weefselbeschadiging en Herstel

• Verwonding zorgt ervoor dat verschillende weefsels tegelijkertijd worden beschadigd en gecoördineerd reageren om homeostase te herstellen.
• 2 reacties:
  • Ontsteking: isolering van beschadigd gebied en verwijdering van beschadigd weefsel.
    • 4 tekenen: warmte, roodheid, zwelling, en pijn.
  • Regeneratie: herstel/vervanging beschadigd weefsel; fibroblasten vormen littekenweefsel, volledige, gedeeltelijke of geen regeneratie, weefselfibrose.

Weefsels en veroudering

• Weefsels veranderen bij het ouder worden:
  • Trager herstel en onderhoud.
  • Epitheel wordt dunner.
  • Bindweefsel wordt kwetsbaarder.
  • Botten worden zwakker.
  • Verlies van zenuw- en spierweefsel.
• Verandering van levensstijl kan nadelige gevolgen vertragen.

Bibliografie

• Martini, F.H., & Bartholomew, E.F. (2017). Anatomie en fysiologie. Een inleiding. Pearson Benelux.
• Martini, F.H., & Bartholomew, E.F. (2021). Anatomie en fysiologie. Een inleiding. Pearson Benelux.

Test je kennis over de verschillende weefseltypen in het menselijk lichaam met deze quiz. Leer meer over epitheel-, bind-, spier- en zenuwweefsel, hun functies en kenmerken. Ideaal voor studenten biologie en gezondheidswetenschappen.