Weefseltypen in het Menselijk Lichaam

Hoofdstuk 4: Het weefselniveau

•  De presentatie beschrijft doelstellingen voor de les over weefsels.
• De doelstellingen omvatten het benoemen en beschrijven van vier grote weefseltypen.
• De studenten moeten verschillende soorten epitheelweefsel en hun functies kunnen bespreken.
• De presentatie omvat ook de relatie tussen vorm en functie van elk type epitheelweefsel.
• Studenten moeten in staat zijn de structuur en functies van verschillende types bindweefsel te vergelijken.
• De presentatie omvat ook de interactie tussen epitheelweefsels en bindweefsels die membranen vormen.
• De volgende doelstellingen worden ook genoemd: bespreking van membranen functies, benoeming en beschrijving van drie soorten spiercellen, en basisstructuur en functie van zenuwcellen.

Herhaling hoofdstuk 1

•  Atomen zijn de bouwstenen van materie.
• Moleculen zijn verbonden atomen.
• Cellens zijn de kleinste levende eenheden.
• De cellen interageren met elkaar.
• Spieren bestaan uit gelijke cellen die samenwerken om specifieke functies uit te voeren.
• Weefsel is een groep gelijkaardige cellen die samenwerken om een specifieke functie uit te voeren.

Overzicht weefselleer

• De histologie is het bestuderen van weefsels.
• Er bestaan vier basale weefseltypen, namelijk: epitheel, bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel.

Overzicht weefselleer: belangrijk!!

• Weefsels zijn groepen cellen met specifieke en beperkte functies.
• Alle structuren in het menselijk lichaam bestaan uit verschillende combinaties van de vier weefseltypen.

Epitheel

•  Epitheelcellen liggen dicht opeengepakt.
• Epitheelcellen liggen aan de omgeving (inwendig of uitwendig).
• Epitheelcellen bevatten geen bloedvaten (avasculair).
• Epitheelcellen worden voortdurend vervangen.

Epitheel: functies

• Epitheel biedt fysieke bescherming tegen schaven, uitdroging, chemische stoffen en ziekteverwekkers.
• Het epitheel reguleert doorlaatbaarheid.
• Het epitheel heeft een zintuiglijke functie (zoals tastzin).
• Epitheelcellen vormen klierproducten (kliercellen/klierepitheel).

Epitheel: klieren

• Klieren zijn structuren die van dekweefsel afgeleid zijn en producten afscheiden.
• Epitheel is een laag van cellen die barrières vormen en inwendige en uitwendige oppervlakken bekleden.

Epitheel: oppervlak

• Het apicale (versus basale) oppervlak van epitheel is blootgesteld aan de interne of externe omgeving.
• Op dit oppervlak kunnen gespecialiseerde structuren voorkomen die in andere lichaamscellen afwezig zijn.

Epitheel: gespecialiseerde structuren

• Microvilli bedekken inwendige transportcellen van het spijsverteringskanaal en de urinewegen.
• Ze vergroten het oppervlak (x20).
• Microvilli vergemakkelijken actief en passief transport.
• Trilharen bewegen gecoördineerd, zoals in de luchtwegen en eileiders.

Epitheel: basaal membraan

•  Basaal membraan ligt tussen dekweefsel en onderliggend bindweefsel.
• Het is een netwerk van eiwitvezels zonder cellen.
• Dit vormt een barrière tegen de verplaatsing van grote moleculen van bindweefsel naar dekweefsel.
• Het epitheel wordt ondersteund en beschermd tegen vervorming.
• Dit geeft het stevigheid.

Epitheel: vernieuwing

•  Epitheelcellen ondergaan voortdurende herstel en vervanging.
• Stamcellen ondergaan mitose (voortdurende deling).
• Groei vindt plaats vanaf de basis.

Epitheel: classificatie

• Epitheel kan geclassificeerd worden op basis van aantal cellagen en celvorm.
• Eenlagig epitheel bevat één enkele cellaag.
• Meerlagig epitheel bevat meerdere cellagen.
• Plaveisel: afgeplat, kubisch en cilindrisch epitheel.

Bindweefsel: onderdelen

•  Het bindweefsel bestaat uit gespecialiseerde cellen en extracellulaire matrix (eiwitvezels en vloeistof).
• De extracellulaire matrix vormt het grootste deel van het bindweefselvolume en bevat vaak sterk doorbloed, sensorische receptoren die druk, temperatuur en andere stimuli registreren.

Bindweefsel: functies

•  Bindweefsel biedt stevigheid en bescherming (raamwerk van zouten en vezels).
•  Het bindweefsel vervoert stoffen (bij vloeibare bindweefsels).
•  Het slaat energiereserves op (zoals vet).
• Het verdedigt tegen micro-organismen via interacties onderling en vorming van antistoffen.

Bindweefsel: classificatie

• Bindweefsel wordt geclassificeerd op basis van fysieke eigenschappen van de matrix.
• Bindweefsel in strikte zin bevat veel verschillende cel- en vezeltypen.
•  Vloeibaar bindweefsel: bevat duidelijk onderscheidbare cellen die zweven in de matrix (bloed en lymfe).
• Steunweefsel: dichte grondsubstantie en dichte vezels (kraakbeen en beenweefsel).

Bindweefsel: los bindweefsel

• Los bindweefsel vind je in het grootste deel van het lichaam.
• Je vindt het bijvoorbeeld rond luchtwegen, bloedvaten, zenuwen en onder de dermis.

Bindweefsel: vetweefsel

• Vetweefsel biedt extra bescherming.
• Vetweefsel zorgt voor schokbreking en isolatie.
• Heeft energiereserves
• Voorbeeld: billen, borsten en rond ogen.

Bindweefsel: dicht bindweefsel

• Dicht bindweefsel is taai, sterk en duurzaam (collageen).
• Dicht bindweefsel vormt verbindingen tussen spieren en botten (bv. pezen, huid).

Bindweefsel: vloeibaar bindweefsel

• Dit bindweefsel bestaat uit cellen in een vloeibare matrix.
•  Bloed bestaat uit rode bloedcellen (RBC), witte bloedcellen (WBC) en bloedplaatjes in plasma.
• Lymfe bestaat uit lymfocyten en lymfe.

Bindweefsel: steunweefsel

• Steunweefsel omvat kraakbeen en beenweefsel.

Kraakbeen

• Kraakbeen heeft een matrix bestaande uit kraakbeencellen en stevige gel.
• Er zijn drie soorten kraakbeen: hyalien, elastisch en vezelig.

Hyalien kraakbeen: schoudergewricht

• Hyalien kraakbeen komt voor in de ribben, sternum, trachea en kapsels van gewrichten.
• Het is taai en buigzaam en vermindert de wrijving tussen botvlakken.

Elastisch kraakbeen: oorschelp

• Elastisch kraakbeen is taai en buigzaam.
• Voorbeelden: oorschelp, strotklep en gehoorgang.

Vezelig kraakbeen: tussenwervelschijven

• Vezelig kraakbeen is duurzaam en sterk.
• Voorbeelden: tussenwervelschijven.

Membranen

• Membranen zijn fysieke barrières die lichaamsoppervlakken bekleden.
• Ze bestaan uit een door bindweefsel ondersteund epitheel.
• Er zijn verschillende soorten membranen, waaronder slijmvliezen, sereuze membranen, huidlaag en gewrichtsvliezen.

Slijmvliezen

• Bekleden holtes die in contact staan met de buitenwereld.
• Vaak bedekt met dekweefsel.
• Worden voortdurend vochtig gehouden, vaak met slijm (bv. bronchiën, spijsverteringskanaal).

Sereuze membranen

• Bekleden interne holten in de ventrale lichaamsholte.
• Drie soorten: peritoneum, pleura en pericardium, elk met parietaal en visceraal gedeelten die organen in hun holten bekleiden en wrijving verminderen. 

Huidlaag

• De huid is een membraan dat het lichaamsoppervlak bedekt.
• De huid maakt het lichaam waterdicht.

Gewrichtsvliezen

•  Bekleiden de gewrichten en scheiden visceus synoviaal vocht af.
• Dit smeert de gewrichten en maakt soepele bewegingen mogelijk. 

Weefselbeschadiging en herstel

•  Weefselbeschadiging activeert een complexe homeostatische reactie.
•  Twee belangrijke reactiemechanismen zijn ontsteking en regeneratie (herstel).

Ontsteking

•  Ontsteking is een gecoördineerde reactie om beschadigde gebieden te isoleren en verwijderen.
• De kenmerken van ontsteking zijn warmte, roodheid, zwelling en pijn.

Regeneratie

• Regeneratie is het herstel/de vervanging van beschadigd weefsel.
• Fibroblasten vormen littekenweefsel.
• Herstel kan volledig, gedeeltelijk of niet optreden (weefselfibrose).

Weefsels en veroudering

• Weefsel verandert met de leeftijd (trager herstel, verminderde functionaliteit).
• Leefstijlkeuzes kunnen het verouderingsproces beïnvloeden.

Spierweefsel: eigenschappen

• Spieren trekken samen door de interactie van actine en myosine filamenten.
• Contractie (samentrekken).
• Actine filamenten.
• Myosine filamenten.

Spierweefsel: soorten

• Skeletspierweefsel (willekeurig), aangestuurd door het zenuwstelsel, beweegt en stabiliseert skelet, bevat lange dunne cellen, vezels zitten vast aan bindweefsel.
• Hartspierweefsel (onwillekeurig), enkel in het hart, korte vertakte cellen, één celkern, gestreept, pacemaker cellen bepalen ritme.
• Glad spierweefsel (onwillekeurig), klein, dun, spoelvormig met een celkern, geen strepingen, zelf en onwillekeurig samentrekkend, bijvoorbeeld in het spijsverteringskanaal, bloedvaten en urinewegen.

Zenuwweefsel: eigenschappen

• Zenuwweefsel geleidt elektrische impulsen, overdraagt, verwerkt en slaat informatie op.
• Grootste delen: hersenen & ruggenmerg.
• Twee grote groepen: Neuronen (zenuwcellen) & Neuroglia (ondersteunende cellen).

Zenuwweefsel: Neuronen

• Cellichaam (grote celkern)
• Dendrieten (ontvangen informatie)
• Axon (transport informatie, synapsknop overdracht)

Zenuwweefsel: Neuroglia

• Fysische ondersteuning voor zenuwweefsel.
• Levering voedingsstoffen naar Neuronen.
• Verdediging zenuwweefsel tegen infecties.