Voortplanting en Hormone

Voortplanting

• Oestrogeen: Vroulikheidshormoon, verantwoordelik vir ontwikkeling van vroulike sekondere geslagskaraktereienskappe en regulering van menstruele siklus.
• Testosteroon: Manlikheidshormoon, verantwoordelik vir ontwikkeling van manlike sekondere geslagskaraktereienskappe en produksie van sperma.

Manlike Voortplantingstelsel

• Testes en skrotum: Produktion van sperma en testosteroon. Reguleer die temperatuur van testes om gesonde sperma te produseer.
• Spermdook (Vas Deferens): Transporteer sperma vanaf epididimis na uretra vir ejakulering.
• Penis: Eksterne manlike geslagsorgaan, komposisie van sponsagtige weefsel wat kan vul met bloed om erect te word.
• Uretra: Tuba wat urien en sperma vervoer, maar nie terselfdertyd nie.

Vrouwlike Voortplantingstelsel

• Vagina: Muskulêre kanaal wat verbind aan serviks van uterus en eksterne geslagsorgane, dien as weg vir menstruele bloed en geboorte kanaal.
• Uterus: Hol, spieragtige orgaan in vroulike bekken, huisves 'n bevrugte eiersel tot ontwikkeling in 'n fetus.
• Ovarium: Twee klein, amandelvormige organe aan weerskante van uterus, produseer vroulike geslags ormone en eierselle.
• Ovidokte (Fallopiaanse buise): Verbind ovarium aan uterus, waar eiersel fertiel kan word deur sperma.

Voortplantingsiklus

• Oulistie: Vrystelling van 'n volwasse eiersel uit ovarium, een keer per maand.
• Menstruasie: Verlies van uteruslyn velloë wei as eiersel nie bevrug is nie.

Bevrugting en Swangerskap

• Bevrugting: Een sperma penetreer eiersel om 'n sigoot te vorm.
• Embrio: Sigoot wat ontwikkel in 'n fetus.
• Plasenta en navelstreng: Onderhou 'n fetus met suurstof en voedingstowwe.
• Geboorte: Fetus wat ontwikkel tot 'n baba en gebore word.

Gesondheidskwessies Verwante aan Voortplanting

• Onvruchtbaarheid: Onvermoë om na 'n jaar van onbeskermde geslagsgemeenskap 'n kind te verwek.
• Foetale Alkohol sindroom (FAS): Geboortedefekte veroorsaak deur alkoholgebruik gedurende swangerskap.
• Seksueel oordraagbare siektes (STD's): Siektes wat oorgedra word tydens geslagsgemeenskap, soos HIV/AIDS, sifilis en gonoree.### Vitamiene
• Vrugte en groente is primaire bronne van vitamiene.

Minerale

• Minerale is noodsaaklik vir verskeie liggaamsfunksies en moet deur die dieet verkry word, omdat die liggaam dit nie self kan produseer nie.
• Belangrike minerale sluit in:
  • Kalsium: Noodsaaklik vir sterk bene en tande.
  • Yster: Noodsaaklik vir gesonde bloed.
  • Magnesium: Belangrik vir sterk bene, tande en spiere.
  • Natrium: Reguleer water in die bloed en help by spier- en noodfunksie.
• Bronne van minerale sluit in melkprodukte (kalsium), vleis (yster), en verskeie voedselsoorte soos piesangs, neute, groen bladgroente en melk (magnesium).

Vesel

• Vesel is gevind in die skille van vrugte en groente, asook in volgraan-sereale.
• Dit is nie verteerbaar nie en help om gereelde darmbewegings te handhaaf en stipting te voorkom.
• Goede bronne van vesel sluit in bone en hoë-vesel-ontbyt-sereale.

Water

• Die menslike liggaam bestaan uit meer as 50% water.
• Water is noodsaaklik vir:
  • Om bloed te help om voedingstowwe en afval te vervoer.
  • Om chemiese reaksies in selle te fasiliteer.
  • Om sweet, speeksel en trane te vorm.
• Dit is belangrik om daagliks water te drink om hidrasie en behoorlike liggaamsfunksies te handhaaf.

Voedseltoetse

• Verskeie chemiese toetse word gebruik om die tipe voedselmolekules in verskeie voedselsoorte te identifiseer.
• Byvoorbeeld, die stysel-toets identifiseer die teenwoordigheid van stysel, terwyl die emulsie-toets vets en olies detecteer.

Gesondheidsprobleme Verwante aan Dieet

• Swakke dieetkeuses kan lei tot gesondheidsprobleme soos oorgewig, ondervoeding, en chroniese siektes soos diabetes en hartkomplikasies.
• Om hierdie gesondheidsprobleme te voorkom, is dit noodsaaklik om die componente van 'n gesonde dieet te verstaan.

Vertering en die Alimentêre Kanaal

• Digestie: Die proses wat voedsel omset in klein molekules wat deur die liggaam se selle opgeneem kan word.
• Dit is 'n komplekse proses wat in twee tipes verdeel kan word: meganiese vertering en chemiese vertering.

Tipes van Vertering

• Meganiese Vertering: Die fisieseafil van voedsel deur kou, karn en meng.
• Chemiese Vertering: Die proses waarin verteringsenzime voedsel in klein molekules afbreek.
• Meganiese vertering vind plaas in die mond, waar tande voedsel in kleiner stukke breek, en in die maag, waar spier-kontraksies voedsel verder afbreek.
• Chemiese vertering begin in die mond met ensieme in speeksel wat stysel afbreek, en gaan voort in die maag en klein darm.

Die Alimentêre Kanaal

• Die alimentêre kanaal is 'n deurlopende buis wat van die mond tot die anus strek en verantwoordelik is vir die vertering en absorpsie van voedsel.
• Dit sluit in die mond, oesofagus, maag, klein darm, groot darm, rektum en anus.

Dele van die Alimentêre Kanaal

• Mond: Beide meganiese en chemiese vertering begin hier.
• Oesofagus: 'n Spier-tipe buis wat die mond verbind met die maag.
• Maag: Die maag gaan voort met meganiese vertering deur spier-kontraksies, en produseer ook maagsap met ensieme en suur, wat chemiese vertering beforder.
• Klein Darm: Die meeste vertering en nutrient-absorpsie vind hier plaas.
• Groot Darm (Kolon): Die primêre funksie is om water en soute uit die oorblywende onverteerbare voedsel te absorbeer.
• Rektum en Anus: Die rektum berg feces tot dit uitgeskakel word deur die anus tydens defekasie.

Sleutelprosesse in Vertering

• Peristalsis: Die reeks van spier-kontraksies wat voedsel deur die alimentêre kanaal verplaas.
• Ensieme in Vertering: Spesifieke ensieme teiken verskillende tipe nutriente:
  • Amilase: Breek stysel af.
  • Protease: Breek proteïene af.
  • Lipase: Breek vets af.
• Absorpsie: Nutriente uit verteerde voedsel word hoofsaaklik in die klein darm geabsorbeer en vervoer na selle deur die bloedstroom.
• Egsie: Die proses van uitwerping van onverteerbare en ongeabsorbeerde voedsel uit die liggaam in die vorm van feces.