Verzamelen: Historisch Perspectief

Een privévertrek, vaak in een kasteel of paleis, dat dienst deed als studie- en/of tentoonstellingsruimte voor kunstwerken, wetenschappelijke voorwerpen en andere kostbaarheden.

Verzamelde voorwerpen, vooral kunstwerken, die werden tentoongesteld in een speciale ruimte, vaak met focus op kunstvaardigheid, zeldzaamheid of wetenschappelijke waarde. Denk aan schilderijen, antiquiteiten, naturalia of wapens.

Een concept dat de Renaissancehumanisten gebruikten om twee aspecten van het leven te beschrijven: actief leven in de samenleving (vita activa) en contemplatief leven met nadenken en leren (vita contemplativa).

Een verzameling portretten van belangrijke historische personen, vaak in een studiolo of andere representatieve ruimte. De portretten werden gekozen om de bewondering voor de geportretteerden te tonen en om de eigen kennis en cultuur te demonstreeren.

Een ruimte die de natuur nabootste, bijvoorbeeld met een grotdecoratie of andere elementen uit de natuur. Deze ruimten werden gebruikt om de schoonheid en de kracht van de natuur te eren en om de bewonderaar te verbinden met de natuurlijke wereld.

Simon Schijnvoet was de opzichter van het Aalmoesseniers Weeshuis in Amsterdam. Hij had een rariteitenkabinet met vier delen: minerale, schelpen, insecten en kunst/munten, elke sectie representerend een element: aarde, water, lucht, vuur. Deze ordening was zowel systematisch (wetenschappelijk), als esthetisch (sierlijk).

Schijnvoets schelpencollectie was enorm en geordend, met aandacht voor zowel praktische accurate beschrijving als sierlijke presentatie. De ordening lijkt op die van een tuin, waar orde en schoonheid samengaan. Het schelpenkabinet weerspiegelde dus zowel de wetenschappelijke basis (kennis over schelpen) als de esthetische aantrekkingskracht.

Frederik Ruysch was een arts die anatomie bestudeerde. Hij had een enorme anatomische collectie, met bewaarde organen en zelfs samengestelde skeletten. Ruysch gebruikte unieke conserveringstechnieken om lichamen levensecht te doen lijken, wat hem veel lof bezorgde..

Ruysch toonde zijn anatomische specimens in kunstzinnige opstellingen, die zowel wetenschappelijk informatief als esthetisch aantrekkelijk waren. Een voorbeeld is een landschap met skeletten en aderen die als 'bomen' functioneren. Met deze opstellingen onderzocht Ruysch de relatie tussen de mens en de natuurlijke wereld, en de vraag naar het leven na de dood.

Een wereldbeeld dat symboliek en interpretatie centraal stelt. In plaats van puur objectieve observatie, worden verschijnselen gezien als drager van een diepere betekenis.

Ulisse Aldrovandi was een naturalist die zich focuste op het beschrijven en verzamelen van de natuur. Hij beschouwde de natuur als een gigantisch boek dat moest worden gelezen en geclassificeerd.

Aldrovandi bewaarde zijn collectie in een soort museum, met zowel kleine objecten (mineralen, schelpen) als grotere voorwerpen (dieren, planten).

Athanasius Kircher was een polyhistor die probeerde alle kennis van de wereld samen te brengen. Hij geloofde in een 'organisch wereldbeeld', waarbij de natuur als een levend organisme werd gezien.

Kircher combineerde de observatie van de natuur (zoals nieuwe ontdekkingen) met de filosofie van Aristoteles. Hij zag de natuur als een gestructureerd en doelgericht systeem.

Kircher geloofde dat alles in de natuur een symbolische betekenis heeft en verwijst naar God. Hij zag de natuur als een boek waarin we Gods plan kunnen lezen.

Het 'emblematische wereldbeeld' benadrukt de interpretatie van de natuur, terwijl het 'Renaissance epistème' (Foucault) de nadruk legt op het ordenen en classificeren van kennis.

Aldrovandi en Kircher paste hun eigen werkwijze toe binnen het 'emblematische wereldbeeld'. Aldrovandi beschreef en verzamelde, terwijl Kircher de natuur interpreteerde.

Een manier van denken die de focus legt op de historische ontwikkeling van voorwerpen en ideeën, in plaats van alleen op hun huidige vorm of functie.

Het idee dat kennis en wetenschap niet statisch zijn, maar veranderen door de tijd heen.

Een manier om de wereld te begrijpen die gebaseerd is op de focus op de geschiedenis, ontwikkeling en verandering.

De indeling van objecten in categorieën op basis van hun historische ontwikkeling, met aandacht voor het ontstaan en de verandering van de voorwerpen.

De focus op de historische ontwikkeling van de verzamelingen in musea, in plaats van alleen op de huidige waarde of schoonheid van de voorwerpen.

Een concept dat stelt dat de vorm van een object afhangt van zijn functie. Het verwijst naar een evolutieve benadering, waarbij de vorm zich aanpast aan de behoeften van de gebruiker en de ontwikkeling van materialen en technieken.

Een kunststroming die zich richt op de studie van de menselijke behoeften en de ontwikkeling van vormen en technieken die hierop inspelen.

Een concept dat stelt dat de menselijke wil tot vormen een onzichtbare kracht is die de kunst en cultuur van een bepaalde periode beïnvloedt.

Riegl's streven om de mentale en culturele context van een historische periode te laten ervaren, in plaats van puur historische reconstructies of een stijlkamer.

Een museale presentatie die een historisch correcte setting recreëert, met aandacht voor details.

Een museale presentatie die een specifieke stijl of periode van de geschiedenis voorstelt.

De manier waarop Semper en Riegl een evolutie van kunst en cultuur zagen, waarbij vormen zich ontwikkelen en veranderen door de tijd.

Het Altes Museum, geopend in 1830, was het eerste autonome kunstmuseum in Pruisen. Het was bedoeld om de geschiedenis van de kunst te presenteren en via esthetische verheffing de vorming van de burgers te bevorderen.

Het Altes Museum was ontworpen door Karl Friedrich Schinkel en symboliseerde de ideologie van de Pruisische staat. Dit museum vertegenwoordigde de burgerlijke macht, terwijl andere gebouwen de adellijke, geestelijke en militaire macht representeerden.

Het Altes Museum was geïnspireerd op de stoa, een gebouw met een burgerlijke functie dat als ontmoetingsplaats diende. De koepelruimte was geïnspireerd op het Pantheon in Rome en moest een gevoel van verhevenheid oproepen.

Het Altes Museum benadrukte de eigenheid van de kunst, die niet meer moest worden nagebootst maar moest inspireren. Schinkel geloofde in een lineaire tijdsbeleving, wat betekende dat de kunst voortdurend evolueerde en niet cyclisch was.

Het Neues Museum, geopend in 1855, was gericht op het presenteren van een cultuurhistorisch overzicht van de mensheid. Het museum wilde vorming bieden door kennis der culturen.

Het Neues Museum was ontworpen door Friedrich August Stüler en presenteerde een brede selectie van culturen en tijdperken. De architectuur van het museum, met elementen als het timpaan en het beeld van een beeldhouwer, symboliseerde de interesse voor verschillende tijdperken, waaronder de middeleeuwen en de Egyptische cultuur.

De presentatie van kunst in het Neues Museum moest niet alleen didactisch zijn (lerend), maar ook evocatief, waarbij een bepaalde geest of stemming werd opgeroepen om de bezoeker te inspireren. De wereldgeest, zo meenden de museumontwerpers, ontwikkelde zich door alle culturen heen.

De Alte Nationalgalerie, geopend in 1876, was gericht op het promoten van de Duitse kunst en was een belangrijke uiting van de Duitse eenwording in 1871. Een belangrijke tentoonstelling bestond uit de collectie van Johann Heinrich Wilhelm Wagener, die werd nagelaten aan de Duitse keizer.