Văn minh Trung Quốc cổ đại

Study Notes

Văn minh Trung Quốc phát triển ở khu vực Đông Á.
Lãnh thổ rộng lớn, giàu tài nguyên (đất đai, động vật, thực vật, khoáng sản đa dạng).
Sông Hoàng Hà và Trường Giang có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển văn minh Trung Quốc thời cổ - trung đại.
Điều kiện tự nhiên đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành văn minh Trung Quốc.

Điều kiện tự nhiên:
- Trung Quốc là một quốc gia lớn nằm ở khu vực Đông Á
- Lãnh thổ rộng lớn, tài nguyên phong phú (đất đai, động thực vật, khoáng sản), đa dạng về các vùng miền.
- Sông Hoàng Hà và Trường Giang (Dương Tử) có vai trò quan trọng đối với văn minh Trung Quốc thời cổ - trung đại.
Dân cư:
- Trung Quốc là nơi phát hiện sớm dấu tích con người, người vượn Nguyên mưu (cách nay 1,7 triệu năm), người vượn Bắc Kinh (cách nay khoảng 23 - 70 vạn năm).
- Lưu vực sông Hoàng Hà ra đời hai tộc Hạ và Thương, đến TK XI TCN, tộc Chu diệt nhà Thương, hình thành bộ tộc thống nhất, thời Xuân Thu gọi là Hoa Hạ.
- Dân cư lưu vực Trường Giang khác với cư dân lưu vực Hoàng Hà nhưng đến thời Xuân Thu cũng bị Hoa Hạ đồng hóa.

Thành tựu văn minh của Trung Quốc đã lan tỏa ra nhiều quốc gia khác và khu vực (trung tâm của văn minh Đông Á).
Trung Quốc là một trung tâm văn minh lớn của thế giới thời cổ - trung đại.

Chữ viết Trung Quốc xuất hiện từ thời nhà Thương (Giáp cốt văn).
Quá trình phát triển qua nhiều giai đoạn: Giáp cốt văn → Kim văn → Đại Triện → Tiểu Triện → Lệ thư → Khải thư → Chữ Hán.
Có 6 phép tạo chữ gọi là Lục thư: Tượng hình, Chỉ sự, Hội ý, Hình thanh, Chuyển chú, Giả tá.

Kinh Thi: là tác phẩm văn học đầu tiên của Trung Quốc, được Khổng Tử chỉnh lý lại, gồm 305 bài thơ, chia thành 3 phần: Phong, Nhã, Tụng (của dân ca và quý tộc).
Thơ Đường (618-907): đạt đến đỉnh cao của thơ ca Trung Quốc, đặt cơ sở nghệ thuật, phong cách, luật thơ cho các thời kỳ sau.
Các nhà thơ nổi tiếng như Đỗ Phủ (Thánh thơ), Lý Bạch (Tiên thơ), Bạch Cư Dị, Vương Duy (Phật thơ)...
Tiểu thuyết Minh-Thanh (tiểu thuyết chương hồi): có nhiều tác phẩm nổi bật như Thủy Hử, Tam Quốc Chí, Tây Du Kí, Hồng Lâu Mộng, Nho Lâm Ngoại sử.

Việc ghi chép lịch sử ở Trung Quốc diễn ra sớm, tạo nên kho tàng sử sách phong phú.
Thời Thương, Giáp cốt văn đã chứa đựng nhiều tư liệu lịch sử.
Thời Tây Chu, trong cung đình đã có quan viên phụ trách việc chép sử.
Thời Đường, thành lập Sử quán. Các bộ sử của các triều đại.
Nhiều tác phẩm sử học tiêu biểu: Xuân Thu do Khổng Tử biên soạn, Sử kí của Tư Mã Thiên.
Vĩnh Lạc đại điển, Cổ kim đồ thư tập thành, Tứ khố toàn thư.

Thiên văn học: Thời Thương ghi chép nhật thực, nguyệt thực; Trương Hành (78-139) là nhà thiên văn học nổi tiếng nhất Trung Quốc, biết được ánh sáng của mặt trăng nhận được từ mặt trời và giải thích được hiện tượng nguyệt thực. .
Toán học: Biết phép đếm thập phân, phương trình bậc 1, diện tích hình, thể tích hình khối, diện tích hình cầu, quan hệ giữa 3 cạnh của tam giác vuông. Các nhà toán học nổi tiếng như Lưu Huy, Tổ Xung Chi.
Y dược: Nền y học có lịch sử lâu đời, với tác phẩm Hoàng đế nội kinh. Thời Đông Hán có Trương Trọng Cảnh với tác phẩm Thương hàn tạp bệnh luận. Biển Thước, thầy thuốc nổi tiếng thời Chiến Quốc. Thần Y Hoa Đà thời Tam Quốc.
Kĩ thuật làm giấy: Thái Luân (105) cải tiến kỹ thuật làm giấy.
Kĩ thuật in: phát minh in chữ rời, nhà sư Huyền Trang đã cho in một số lớn tranh Phật đồ.
Kim chỉ nam: từ thời Hán đã biết về từ tính của đá nam châm, rồi phát minh ra tư nam.

Nho giáo: Khổng Tử (551-479 TCN) và Mạnh Tử (371-289 TCN).
- Khổng Tử: quan điểm về đạo đức (nhân, nghĩa, lễ, trí, tín), về chính trị (chủ trương Nhân chính), về giáo dục, về triết học, về đạo đức.
- Mạnh Tử: kế thừa và phát triển học thuyết của Khổng Tử.
Đạo giáo: Lão Tử, Trang Tử. Về triết học, về chính trị.
Pháp gia: Quản Trọng, Thương Ưởng, Hàn Phi Tử. Về triết học, về chính trị.
Đổng Trọng Thư: kết hợp các tư tưởng và phát triển tư tưởng Nho giáo.