Văn Minh Đại Việt (TK X – TK XIX)

Quá trình Phát Triển của Văn Minh Đại Việt (TK X – TK XIX)

• Giai đoạn 1 (TK X – Đầu TK XI):

  • Đất nước giành lại độc lập.
  • Văn minh Đại Việt bắt đầu hình thành qua củng cố chính quyền, phát triển kinh tế, văn hóa.

• Giai đoạn 2 (TK XI – Đầu TK XV):

  • Văn minh Đại Việt phát triển toàn diện về tư tưởng, tôn giáo, nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc.
  • Chịu ảnh hưởng từ văn minh Trung Quốc, Ấn Độ, nhưng vẫn thể hiện rõ nét tính dân tộc.
  • 1407-1427: Nhà Minh thống trị, hủy diệt văn minh Đại Việt.

• Giai đoạn 3 (TK XV):

  • Đại Việt trở thành cường quốc ở Đông Nam Á.
  • Văn minh phát triển rực rỡ.
  • Độc tôn Nho giáo.

• Giai đoạn 4 (TK XVI – XVIII):

  • Thời Mạc: Kinh tế hướng ngoại.
  • Thời Lê Trung Hưng: Văn minh phát triển theo hướng dân gian hóa và tiếp xúc với văn minh phương Tây.

• Giai đoạn 5 (TK XVIII – XIX):

  • Xã hội Đại Việt khủng hoảng và biến động.
  • Văn minh Đại Việt chịu ảnh hưởng bởi chính trị phân tán quyền lực.
  • Thời Nguyễn: Nổi bật tính thống nhất, giảm bớt khác biệt giữa các vùng miền.
  • 1858: Pháp xâm lược, chấm dứt thời kỳ phát triển của văn minh Đại Việt.

Thành Tựu Tiêu Biểu của Văn Minh Đại Việt

• Chính trị:

  • Tiếp thu mô hình quân chủ trung ương tập quyền từ phong kiến Trung Quốc.
  • Thiết chế hoàn thiện thời Lý – Trần, đạt đỉnh cao thời Lê sơ.
  • Hoàng đế đứng đầu, có quyền quyết định mọi việc (thời Lý-Trần mang tính thân dân, thời Lê sơ quan liêu, chuyên chế).
  • Các triều đại cải cách: Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông, Minh Mạng.

• Pháp luật:

  • Các triều đại coi trọng xây dựng pháp luật.
  • Các bộ luật: Hình thư (Lý), Hình luật (Trần), Quốc triều hình luật/Luật Hồng Đức (Lê), Hoàng Việt luật lệ/Luật Gia Long (Nguyễn).

• Kinh tế:

  • Nông nghiệp lúa nước và văn hóa làng xã là đặc trưng.
  • Phát triển nông nghiệp:
    • Các Hoàng đế thực hiện lễ Tịch điền.
    • Nhà nước lập cơ quan chuyên trách đê điều, khuyến khích nông nghiệp (Khuyến nông sứ, Hà đê sứ).
    • Cấm giết hại trâu bò để bảo vệ sức kéo.
    • Khuyến khích khai hoang, mở rộng nông nghiệp.

• Thủ công nghiệp:

  • Dân gian:
    • Làng nghề truyền thống: Bát Tràng (Hà Nội), Chu Đậu (Hải Dương),…
    • Đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, dệt lụa,…
  • Nhà nước:
    • Cục Bách tác (xưởng thủ công nhà nước).
    • Đúc tiền, rèn vũ khí, đóng chiến thuyền,...

• Thương nghiệp:

  • Các triều đại cho đúc tiền kim loại riêng.
  • 1149: Nhà Lý lập trang Vân Đồn (Quảng Ninh) để buôn bán trao đổi.
  • TK XVI – XVII: Thương mại Á-Âu phát triển.

• Tín ngưỡng, Tôn giáo, Tư tưởng:

  • Tín ngưỡng dân gian:
    • Thờ cúng tổ tiên, anh hùng, người có công.
    • Thờ thần Đồng Cổ (thần Trống đồng).
    • Thờ Mẫu, thờ Thành hoàng.
  • Tư tưởng, tôn giáo:
    • Nho giáo du nhập từ thời Bắc thuộc.
    • Thời Lý: Thi cử Nho học để chọn quan lại.
    • 1076: Vua Lý Nhân Tông lập Quốc Tử Giám (Hà Nội) làm trường Nho cấp triều đình.
    • Nhà Lê sơ độc tôn Nho học.
    • Phật giáo du nhập từ đầu Công nguyên, hòa quyện với tín ngưỡng dân gian.
    • "Tam giáo đồng nguyên" là đặc điểm tôn giáo thời Lý – Trần.
    • Công giáo du nhập từ TK XVI qua nhà truyền giáo phương Tây.