Untitled Quiz

Embriyo Dışı Oluşumlar: Fetal Zarlar ve Plasenta

• Fetal zarlar amniyon, vitellus kesesi, koryon ve allantois'ten oluşur.

Amniyon

• Amniyon, içi amniyon sıvısıyla dolu, embriyo veya fetüsü dıştan çevreleyen bir zardır.
• Amniyon geliştikçe koryon boşluğunu kapatıp göbek bağını çevreleyen epiteli meydana getirir.
• Amniyon boşluğunun gelişimi, 8. günde kısmen implante olmuş blastosistte başlar.
• Amniyon sıvısının hacmi, gebeliğin farklı dönemlerinde değişiklik gösterir: 10. haftada 30 ml, 20. haftada 350 ml ve 37. haftada 800-1000 ml.
• Amniyon sıvısının normalden fazla olmasına (1500-2000 ml) polihidroamnioz, az olmasına (400 ml'den az) oligohidroamnioz denir.
• Amniyon sıvısının kaynakları arasında amniyon hücreleri, maternal kan (doku sıvısı) ve fetüs (deri, solunum ve sindirim yolları, idrar-11. haftadan itibaren) bulunur.
• Amniyon sıvısının içeriğinde glukoz (5–20 mg/100 mL), amino asitler, proteinler (280–780 mg/100 mL, α1-albumin, α2-albumin, immunoglobulinler IgA, IgG, IgM, α-fetoprotein) ve lipidler (40 mg/100 mL) bulunur; ayrıca kolesterol, trigliseridler, digliseridler, serbest yağ asitleri ile fosfolipidler içerir.
• Amniyon sıvısında üre (20–40 mg/100 mL), ürik asit, kreatinin ve bilirubin gibi maddeler bulunur.
• Amniyon sıvısında progesteron, estradiol, estriol, testosteron, aldosteron, kortizol gibi hormonlar bulunur.
• Amniyon sıvısında LH, FSH, hCG, human plasental laktojen (hPL), prolaktin, adrenokortikotropik hormon (ACTH), human growth hormon (hGH), somatomedin, TSH, tiroid hormonları, paratiroid hormonları, oksitosin, glukagon ve insülin gibi hormonlar bulunur.
• Amniyon sıvısı embriyonun simetrik gelişimini sağlar, embriyonun amnion kesesi duvarına yapışmasını önler, dıştan gelen darbe ve yaralanmalara karşı koruma sağlar ve embriyonun vücut ısısını korur.
• Amniyon sıvısı fetusa serbest hareket imkanı vererek kas-iskelet sisteminin gelişimine katkıda bulunur ve enfeksiyonlara karşı bariyer görevi görür, normal akciğer gelişimini destekler.

Vitellus Kesesi

• Vitellus kesesi, uteroplasental dolaşım başlayana kadar (2-3. hafta) embriyoya besin maddeleri taşır.
• Vitellus kesesinin duvarını örten ekstraembriyonik mezodermde kan yapımı gerçekleşir (6. aya kadar, karaciğerde kan yapımı başlayana kadar).
• Dördüncü haftada dorsal kısım ilkel barsak kanalını oluşturur.
• Vitellus kesesi duvarındaki endoderm hücrelerinin bir kısmı, 3. haftada ilkel cinsiyet hücrelerine farklılaşır.
• Vitellus ve Amniyon kesesinin varlığı, embriyonun erken tanınması ve ölçülerinin belirlenmesinde yardımcıdır.
• Erişkinlerde, vitellus kanalının karın içinde kalan proksimal kısmı atrofiye uğramadan bir çıkıntı (divertikulum) olarak kalabilir, bu duruma Meckel divertikülü denir.

Allantois

• Allantois duvarında 3 ve 5. haftalar arasında kan yapımı gerçekleşir.
• Allantois kesesi kan damarları, ergin göbek kordonunun iki arteri ve bir venini oluşturur.
• Allantoisin embriyo içinde kalan parçası mesane ve göbek bağının yapısına katılır.
• Mesane büyüdükçe allantois, urakus adı verilen kalın bir tüp şeklini alır.
• Doğumdan sonra urakus, median umblikal ligament adını alan fibröz bir kordona dönüşür.

Göbek Kordonu

• Embriyonun lateral ve ventral vücut duvarı oluşurken, vücut yüzeyini örten ektoderm ile amnion kesesi primitif göbek halkası adı verilen oval biçimli bir çizgide birleşirler (amnioektodermal birleşim çizgisi).
• Göbek kordonu iki arter ve bir ven içerir; bu yapıları çevreleyen Wharton jeli bulunur ve kordon amnion zarından kaynaklanan epitel ile çevrilidir.
• Wharton jeli, glikozaminoglikan yapıda hyalüronik asitten zengin bir ara maddedir ve kollajen lifler ile fibroblastlar içerir.

Plasenta

• Plasenta fetal kısım (koryon frondozum) ve maternal kısım (desidua bazalis) olmak üzere iki ana kısımdan oluşur ve koruma, beslenme, solunum, atılım ve hormon üretimi gibi görevleri vardır.
• Blastosistin implantasyonu ile birlikte hormonlar aracılığıyla endometriyumda desidua değişikliği başlar.
• Desidua bazalis, desidua kapsülaris ve desidua parietalis olmak üzere üç farklı desidua tabakası bulunur.
• Plasentanın kan dolaşımı, umbilikal ven ve arterler aracılığıyla gerçekleşir ve koriyon frondozum ile desidua bazalis arasında yoğun bir etkileşim vardır.
• Plasenta bariyeri, 20. haftadan önce sinsisyotrofoblast, sitotrofoblast, villus bağ dokusu ve fetal kapiller endotelinden oluşurken, 20. haftadan sonra sinsisyotrofoblast, villus bağ dokusu ve fetal kapiller endotelinden oluşur.
• Full-term plasenta 15-25 cm çapında, 3 cm kalınlıkta ve 500-600 gr ağırlıktadır.
• Tam gelişmiş plasentada dakikada 3-4 defa değişen 150 ml kadar kan bulunur ve doğumdan yaklaşık 30 dakika sonra uterustan atılır.
• Plasenta erken gebelik döneminde glikojen, kolesterol ve yağ asidi sentezler.
• Plasentanın başlıca fonksiyonları arasında metabolik ürünlerin ve gazların değişimi (O2, CO2, CO basit diffüzyon), besin ve elektrolitlerin değişimi (amino asitler, yağ asitleri, karbonhidratlar, vitaminler) ve maternal antikorların taşınması (maternal IgG) bulunur.
• Plasenta sinsityotrofoblastlardan hormonlar üretir; protein hormonlara örnek olarak hCG ve somatomammotropin verilebilirken, steroid hormonlara örnek olarak östrojen ve progesteron verilebilir.
• Plasental hormonlar arasında progesteron (4. aydan itibaren salgılanır ve gebeliğin devamı için gereklidir) ve östrojen (gebelik süresince miktarı artar, meme bezlerinin gelişmesine ve uterusun büyümesine sebep olur) bulunur.
• Human koryonik gonadotropin (2. haftada salınmaya başlar, menstruasyonun oluşmasını engeller, gebeliğin 8. haftasında en yüksek seviyededir) ile human plasental laktojen de (büyüme hormonuna benzer, anne kanındaki glukozun öncelikli kullanılmasını sağlar) plasental hormonlardandır.
• Relaksin hormonu uterus kaslarını rahatlatmaya ve doğum için serviksi hazırlamaya yardımcı olur.