Türkiye'nin Kafkasya Politikası

• Türkiye'nin Kafkasya politikası, coğrafi yakınlık, tarihi bağlar, ekonomik çıkarlar ve güvenlik endişeleri gibi çeşitli faktörlerle şekillenir. Bu unsurlar, bölgedeki stratejik dengelerin yanı sıra ülkeler arası ilişkilerin dinamiklerini de etkileyen kritik etkenlerdir. Türkiye'nin Kafkasya'daki durumu, hem yerel hem de uluslararası düzeydeki gelişmelerle doğrudan ilişkilidir ve bu durum, Türkiye'nin dış politikası için sürekli olarak göz önünde tutulması gereken bir gerçekliktir.

Tarihsel Arka Plan

• Osmanlı İmparatorluğu'nun Kafkasya ile ilişkileri yüzyıllara dayanır. Tarihsel olarak, bu ilişkiler, bölgedeki çeşitli etnik ve dini grupların bir arada yaşaması üzerinden şekillenmiştir. Osmanlı'nın bölgedeki varlığı, yalnızca askeri ve siyasi etkilerle değil, aynı zamanda kültürel bir etkileşim aracılığıyla da sürmüştür.
• Rus İmparatorluğu'nun yayılmasıyla Kafkasya'daki Müslüman topluluklarla Osmanlı İmparatorluğu arasında dini ve kültürel bağlar güçlendi. Bu süreç, iki ülke arasındaki işbirliklerinin yanı sıra, birbirlerine olan düşmanlıkların da artmasına neden olmuş, dolayısıyla bölgedeki etnik ve dini çatışmaları derinleştirmiştir.
• I. Dünya Savaşı'ndan sonra bölgedeki siyasi harita değişti ve Türkiye Cumhuriyeti bölgeyle ilişkilerini yeniden tanımladı. Cumhuriyetin kurulmasıyla beraber, Türkiye'nin Kafkasya politikası, modern ulus devlet anlayışı çerçevesinde şekillenmeye başladı; bu durum yeni ittifaklar ve işbirliklerinin doğmasını sağladı.

Temel İlkeler

• Türkiye'nin Kafkasya politikasının temel ilkeleri arasında bölgesel istikrarın sağlanması, sorunların diyalog yoluyla çözülmesi ve ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi vardır. Özellikle, kriz durumlarında arabuluculuk yapabilme becerisi, Türkiye'nin uluslararası arenada daha güçlü bir aktör olmasını desteklemektedir.
• Türkiye, Kafkasya ülkelerinin bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı gösterir. Bu tutum, Türkiye'nin bu ülkelerle olan ilişkilerinde statükonun korunması ve karşılıklı yarar sağlama hedefini ön plana çıkarır.
• Bölgesel çatışmalarda tarafsız bir arabulucu rolü üstlenmeye çalışır. Türkiye, Kafkasya'daki sorunları çözme konusundaki yaklaşımını, kendine düşen rolü üstlenerek, bölgesel işbirliğini artırma ve kalıcı barışı sağlama çabalarıyla desteklemektedir.

Aktörler

• Türkiye'nin Kafkasya politikasında Cumhurbaşkanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve istihbarat teşkilatları etkilidir. Bu aktörler, bölgedeki gelişmeleri izleme, değerlendirme ve stratejik adımlar atma konusunda önemli görevler üstlenmektedir.
• Sivil toplum kuruluşları ve iş dünyası da politikanın şekillenmesinde rol oynar. Özellikle, ticari ilişkilerin güçlendirilmesi ve kültürel değişimlerin sağlanması adına sivil toplum unsurlarının önemi büyüktür.
• Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan, Türkiye'nin Kafkasya politikasının odak noktasındaki ülkelerdir. Bu ülkelerle olan ilişkiler, hem Türkiye'nin ekonomik hem de güvenlik stratejileri açısından büyük bir anlam taşımaktadır.

Azerbaycan ile İlişkiler

• Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler stratejik ortaklık düzeyindedir. Bu iki ülke, tarihi ve kültürel bağlarının yanı sıra siyasi ve ekonomik işbirlikleri sayesinde birbirlerine yakınlaşmıştır.
• İki ülke arasında enerji projeleri (Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, TANAP Doğalgaz Boru Hattı) önemlidir. Bu projeler, yalnızca enerji güvenliğini artırmakla kalmayıp, aynı zamanda Türkiye'nin, Azerbaycan'ın enerji kaynaklarına erişimini kolaylaştırmaktadır.
• Türkiye, Dağlık Karabağ sorununun çözümünde Azerbaycan'a destek verir. Bu destek, uluslararası platformda Türkiye'nin Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü savunma konusundaki kararlılığını göstermekte ve iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı güçlendirmektedir.

Gürcistan ile İlişkiler

• Türkiye ve Gürcistan arasındaki ilişkiler iyi düzeydedir. Karşılıklı ticaret hacmi, iki ülke arasındaki ilişkilerin her geçen gün daha da güçlendiğini göstermektedir.
• İki ülke arasında serbest ticaret anlaşması bulunur. Bu anlaşma, ticari ilişkilerin serbestleşmesini ve ekonomik işbirliğinin artırılmasını hedeflemektedir.
• Türkiye, Gürcistan'ın NATO üyeliğini destekler. Bu destek, Türkiye'nin bölgedeki stratejik çıkarlarını yansıtırken, aynı zamanda Gürcistan'ın güvenliğini de sağlamaktadır.

Ermenistan ile İlişkiler

• Türkiye ve Ermenistan arasındaki ilişkiler, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle sorunludur. Bu durum, her iki ülke arasındaki tarihsel düşmanlıkların ve güncel politikaların etkisin altında şekillenmektedir.
• İki ülke arasındaki sınır kapıları kapalıdır. Sınır kapılarının kapanması, ticaretin yanı sıra, kültürel etkileşimlerin de önünde büyük bir engel teşkil etmektedir.
• Türkiye, Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarını işgaline son vermesi ve Dağlık Karabağ sorununun çözülmesi halinde ilişkilerin normalleşebileceğini belirtir. Bu şekilde, Türkiye ve Ermenistan arasındaki ilişkilerin gelişmesi için gerekli şartların oluşacağı düşünülmektedir.

Rusya ile İlişkiler

• Rusya, Kafkasya'da önemli bir aktördür ve Türkiye'nin Rusya ile ilişkileri Kafkasya politikasını etkiler. Rusya'nın bölgedeki varlığı, Türkiye'nin stratejik kararları üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır.
• Türkiye ve Rusya arasında enerji, ticaret ve turizm gibi alanlarda işbirliği vardır. Özellikle enerji kaynakları üzerindeki işbirliği, her iki ülkenin ekonomik güvenliğini güçlendirmektedir.
• İki ülke, Suriye ve Libya gibi bölgesel konularda farklı görüşlere sahip olsa da, diyalog kanallarını açık tutmaya çalışır. Bu durum, her iki ülkenin de çatışmalara barışçıl çözümler bulma arzusu ile ilişkilerinin devamlılığını sağlamak için gerekli yolları aradığını göstermektedir.

ABD ve AB ile İlişkiler

• ABD ve Avrupa Birliği de Kafkasya'da etkili olan aktörlerdir. Bu güçler, bölgedeki dengeyi etkileyen önemli faktörler olarak ortaya çıkmaktadır.
• Türkiye'nin ABD ve AB ile ilişkileri, Kafkasya politikasını etkileyebilir. Özellikle güvenlik ve ekonomik alanlarda yapılan işbirlikleri, Türkiye'nin bölgedeki stratejik hedeflerini desteklemektedir.
• Türkiye, ABD ve AB'nin Kafkasya'daki politikalarını dikkate alır ve kendi politikalarını buna göre şekillendirmeye çalışır. Ancak, ulusal çıkarların ön planda tutulması, Türkiye'nin bağımsız dış politika konusundaki kararlılığını ortaya koymaktadır.

Bölgesel Çatışmalar

• Dağlık Karabağ sorunu, Türkiye'nin Kafkasya politikasını en çok etkileyen bölgesel çatışmadır. Bu sorun, yalnızca iki ülke arasındaki ilişkileri değil, aynı zamanda bölgedeki diğer aktörlerin de stratejilerini etkilemektedir.
• Güney Osetya ve Abhazya sorunları da bölgedeki istikrarı tehdit eder. Bu sorunlar, Kafkasya'nın genel güvenliğini ve huzurunu tehdit eden diğer etnik ve siyasi çekişmelere zemin hazırlamaktadır.
• Türkiye, bu çatışmaların barışçıl yollarla çözülmesini destekler. Barış süreçlerine katkıda bulunarak, Türkiye, uluslararası alanda da olumlu bir imaj çizmeyi hedeflemektedir.

Ekonomik Boyut

• Türkiye, Kafkasya ülkeleriyle ekonomik ilişkilerini geliştirmeye önem verir. Bu ilişkiler, ticaret, enerji ve altyapı gibi alanlarda yoğunlaşmakta, Türkiye'nin bölgedeki ekonomik etki alanını genişletmektedir.
• Bölgede enerji projeleri, altyapı yatırımları ve ticaret hacminin artırılması hedeflenir. Türkiye, bu tür projelerle Kafkasya'nın enerji koridoru olma rolünü pekiştirmeyi amaçlamaktadır.
• Türkiye, Kafkasya ülkeleri için önemli bir transit güzergahıdır. Bu transit durum, Türkiye'ye ekonomik faydalar sağlarken, aynı zamanda Kafkasya'nın uluslararası piyasalara açılmasını kolaylaştırmaktadır.

Güvenlik Boyutu

• Türkiye, Kafkasya'daki güvenlik risklerini yakından takip eder. Bu, terörizm, sınır aşan suçlar ve bölgesel istikrarsızlık gibi konuları kapsamaktadır.
• Terörizm, sınır aşan suçlar ve bölgesel istikrarsızlık Türkiye'nin güvenlik endişeleri arasındadır. Bu durum, Türkiye'nin Kafkasya politikalarının şekillenmesinde önemli bir rol oynar ve Türkiye'nin sınır güvenliğini artırma çabalarını yönlendirir.
• Türkiye, Kafkasya ülkeleriyle güvenlik alanında işbirliği yapar. Bu işbirliği, bölgedeki siyasi istikrarı artırmayı ve güvenlik tehditleriyle daha etkin bir şekilde mücadele etmeyi hedeflemektedir.

Siyaset Bilimi Açısından Değerlendirme

• Türkiye'nin Kafkasya politikası, rasyonel aktör modeli, realizm ve liberalizm gibi farklı siyaset bilimi teorileri çerçevesinde analiz edilebilir. Bu teoriler, politika geliştirmede Türkiye'nin benimsediği stratejileri anlama açısından önemlidir.
• Rasyonel aktör modeli, Türkiye'nin Kafkasya politikasını, ulusal çıkarlarını maksimize etmeye yönelik rasyonel bir davranış olarak açıklar. Bu model, Türkiye'nin karar verme süreçlerinde rasyonel hesaplamaların kullanıldığını öne sürmektedir.
• Realizm, devletlerin güç dengesi ve güvenlik endişeleri temelinde hareket ettiğini varsayar ve Türkiye'nin Kafkasya politikasını, bölgesel güç dengesini koruma ve güvenlik çıkarlarını sağlama çabası olarak yorumlar. Bu çerçeve, Türkiye'nin stratejik hedeflerini belirlemede önemli bir rehber niteliği taşımaktadır.
• Liberalizm, devletler arasındaki işbirliği ve karşılıklı bağımlılığın önemini vurgular ve Türkiye'nin Kafkasya politikasını, ekonomik işbirliğini geliştirme ve bölgesel istikrarı sağlama amacı olarak değerlendirir. Bu yaklaşım, Türkiye'nin bölgedeki müzakereler ve işbirlikleri açısından daha esnek bir politika geliştirmesine olanak tanımaktadır.

Gelecek Perspektifleri

• Türkiye'nin Kafkasya politikasının geleceği, bölgesel ve küresel gelişmelerden etkilenecektir. Bu süreçte Türkiye'nin, iç ve dış politikadaki değişimler karşısında esnek ve proaktif bir tutum sergilemesi önemlidir.
• Dağlık Karabağ sorununun çözümü, Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi ve bölgesel işbirliğinin artması Türkiye'nin Kafkasya politikasının öncelikleri arasındadır. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi, Türkiye'nin bölgesel ve uluslararası konulardaki rolünü daha da güçlendirecektir.
• Türkiye, Kafkasya'da istikrar, barış ve refahın sağlanmasına katkıda bulunmaya devam edecektir. Bu yönde atılacak her adım, bölgedeki dengeleri etkileme ve Türkiye'nin uluslararası imajını pekiştirme açısından son derece değerlidir.

Siyasi Partilerin Yaklaşımları

• Türkiye'deki farklı siyasi partilerin Kafkasya politikasına yaklaşımları farklılık gösterebilir. Bu durum, siyasi partilerin ideolojik temellerine ve dış politika vizyonlarına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.
• Genellikle, tüm partiler Azerbaycan ile güçlü ilişkilerin sürdürülmesini destekler. Azerbaycan, Türkiye için stratejik bir müttefik konumunda olup, karşılıklı destek mekanizmaları geliştirilmiştir.
• Ermenistan ile ilişkiler konusunda ise farklı görüşler bulunur; bazı partiler ön koşulsuz normalleşmeyi savunurken, bazıları Dağlık Karabağ sorununun çözümünü ön şart olarak görür. Bu farklılık, Türkiye'nin Kafkasya politikalarının parti bazında nasıl şekillendiğini göstermektedir.
• Kafkasya politikası, iç siyasi tartışmalarda da zaman zaman gündeme gelir. Politik partiler, Kafkasya'daki gelişmelere bağlı olarak kendi siyasi söylemlerini yeniden şekillendirme ihtiyacı hissedebilirler.

Kamuoyu Algısı

• Türk kamuoyunun Kafkasya'ya yönelik algısı, tarihi ve kültürel bağlar, medya ve siyasi söylemler gibi faktörlerden etkilenir. Bu algı, sosyal medya ve geleneksel medya aracılığıyla şekillenirken, toplumun farklı kesimlerinden gelen tepkiler de önemli rol oynamaktadır.
• Azerbaycan'a yönelik sempati ve destek genellikle yüksektir. Bu durum, iki ülke arasında paylaşılan kültürel ve tarihi bağların derinliğine işaret etmektedir.
• Ermenistan ile ilişkiler konusundaki kamuoyu algısı ise daha karmaşıktır ve Dağlık Karabağ sorunu bu algıyı şekillendirmektedir. Medyada yer alan haberler, kamuoyunun bu sorun hakkındaki bakış açısını etkileyen önemli bir faktördür.

Bölgesel Rekabet

• Kafkasya, farklı devletlerin çıkarlarının çatıştığı bir bölge olmuştur. Bu durum, bölge üzerindeki jeopolitik mücadeleleri artırmakta, yeni güç dengelerini ortaya çıkarmaktadır.
• Rusya, Türkiye, İran ve Batılı ülkeler bölgede nüfuz elde etmeye çalışır. Bu rekabet, Kafkasya'nın kaynaklarını ve stratejik konumunu kontrol etme çabalarının sonucudur.
• Türkiye, Kafkasya'daki bölgesel rekabette kendi çıkarlarını korumaya ve bölgesel istikrarı desteklemeye çalışır. Bu, Türkiye'nin dış politikasında sürdürülebilir bir yaklaşım geliştirmesini gerektirmektedir.

Enerji Politikaları

• Kafkasya, enerji kaynakları açısından zengin bir bölgedir ve enerji boru hatları Türkiye için stratejik öneme sahiptir. Bu kaynaklar, Türkiye'nin enerji ihtiyacını karşılama noktasında büyük bir rol oynamaktadır.
• Türkiye, Bakü-Tiflis-Ceyhan ve TANAP gibi projelerle enerji güvenliğini sağlamaya çalışır. Bu projeler, aynı zamanda Avrupa için de önemli enerji güvenilirliği sağlamaktadır.
• Bölgedeki enerji politikaları, Türkiye'nin Kafkasya politikasının önemli bir boyutunu oluşturur. Enerji işbirlikleri, sadece ekonomik fayda değil, aynı zamanda stratejik bir otorite elde etme yolunda da bir adımdır.

Kültürel ve Sosyal Boyut

• Türkiye, Kafkasya ile kültürel ve sosyal bağlarını güçlendirmeye önem verir. Bu bağlar, iki bölge arasında daha derin bir anlayış ve işbirliği sağlayarak, karşılıklı dostluk ilişkilerini pekiştirmektedir.
• Eğitim, kültür ve sanat alanlarında işbirliği yapılır. Özellikle, öğrenci değişim programları ve sanat projeleri, iki bölge arasındaki ilişkileri besleyen önemli araçlar haline gelmiştir.
• Türkiye'de yaşayan Kafkas kökenli vatandaşlar da iki bölge arasındaki ilişkilerin gelişmesinde rol oynar. Bu nüfus grubu, kültürel köprüler kurarak, sosyal entegrasyonun sağlanmasında önemli bir aktör olmaktadır.