Tổng Quan về Kinh Tế Môi Trường

Tổng Quan Kinh Tế Môi Trường

• Kinh tế môi trường là một nhánh của kinh tế học
• Ứng dụng các nguyên lý kinh tế để nghiên cứu cách quản lý tài nguyên môi trường, mối quan hệ giữa môi trường và phát triển kinh tế, và tác động của hoạt động kinh tế đến môi trường.
• Cần trả lời các câu hỏi như: Tại sao con người gây ô nhiễm? Tại sao con người khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên?

Phạm Vi Nghiên Cứu Kinh Tế Môi Trường

• Sử dụng kiến thức và công cụ của cả kinh tế vi mô và vĩ mô, nhưng tập trung nhiều hơn vào kinh tế vi mô.

Phạm Vi Nghiên Cứu Về Mặt Lý Thuyết

• Bao gồm các lý thuyết về yếu tố ngoại tác, hàng hóa công cộng, tăng trưởng, và phát triển bền vững.
• Là một nhánh đặc biệt của kinh tế học phúc lợi do liên quan đến vấn đề ô nhiễm.
• Nghiên cứu vấn đề bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, sử dụng nguyên lý trong khoa học môi trường.

Phạm Vi Nghiên Cứu Về Mặt Thực Tiễn

• Nghiên cứu về cách con người đưa ra quyết định ảnh hưởng đến môi trường và tài nguyên.
• Tìm hiểu cách sử dụng bền vững môi trường qua các biện pháp và chính sách, bao gồm các công cụ kinh tế như thuế, trợ giá, quỹ môi trường, và giấy phép xả thải.
• Nghiên cứu tác động của hệ thống kinh tế đến môi trường và đánh giá tác động môi trường, đặc biệt là trong phân tích chi phí - lợi ích của các dự án.

Các Khía Cạnh Nghiên Cứu Của Kinh Tế Môi Trường

• Kinh tế phúc lợi và phân tích lợi ích chi phí.
• Tác động môi trường trong kinh tế thị trường và kinh tế kiểm soát.
• Phân tích tác động kinh tế của ô nhiễm.
• Tăng trưởng kinh tế và cân bằng môi trường ô nhiễm.
• Chi phí kiểm soát ô nhiễm và ảnh hưởng đến môi trường.
• Các công cụ chính sách của Chính phủ và mối liên hệ với môi trường.
• Tác động của các công cụ kinh tế.
• Chính sách môi trường đối với nền kinh tế phát triển và đang phát triển.
• Lợi ích của kinh tế tuần hoàn.

Một Số Thuật Ngữ

• Môi trường: Các yếu tố tự nhiên và nhân tạo có quan hệ mật thiết, bao quanh con người, ảnh hưởng đến đời sống và sự phát triển.
• Thành phần môi trường: Các yếu tố tạo thành môi trường, ví dụ: không khí, đất, nước, ánh sáng, rừng, biển.
• Ô nhiễm môi trường: Sự thay đổi tính chất của môi trường, vi phạm tiêu chuẩn môi trường, có thể do nghèo đói hoặc thừa thãi của cải.
• Suy thoái môi trường: Sự thay đổi tính chất, lượng của các thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống con người và thiên nhiên.

Lịch Sử Tranh Luận Về Môi Trường (Trước Năm 1960)

• Năm 1776: Adam Smith xuất bản "Của cải của các dân tộc".
• Năm 1798: Thomas Malthus xuất bản "Tiểu phẩm về nguyên tắc dân số".
• Năm 1817: D. Ricardo xuất bản "Những nguyên lý chính trị và thuế khóa".
• Năm 1867: K. Marx xuất bản "Tư bản".
• Năm 1890: A. Marshall xuất bản "Nguyên lý kinh tế học".
• Năm 1920: Pigou xuất bản "Kinh tế học về phúc lợi".
• Năm 1931: Harold Hotelling công bố bài báo "Kinh tế học về các tài nguyên không tái tạo".

Lịch Sử Tranh Luận Về Môi Trường (Từ Năm 1960 Đến Nay)

• Năm 1960: Ronald Coase công bố "Vấn đề về chi phí xã hội" (Nobel Kinh tế năm 1991).
• Năm 1966: Kenneth Boulding xuất bản "Kinh tế học về phi thuyền trái đất".
• Năm 1969: Ayres và Knees xuất bản "Các mô hình cân bằng chung".
• Năm 1970: Wassily Leontief xuất bản "Tác động môi trường và cơ cấu kinh tế - cách tiếp cận đầu vào - đầu ra".
• Năm 1972: Câu lạc bộ Roma công bố báo cáo "Các giới hạn của tăng trưởng".
• Năm 1972: Hội nghị quốc tế về "Môi trường – con người" tại Stockholm, Thụy Điển.
• Năm 1970: Ayres & Kneese xuất bản "Kinh tế học và môi trường".
• Năm 1976: R. Dorfman xuất bản "Kinh tế học về môi trường".
• Năm 1981: A.C. Fisher xuất bản "Kinh tế tài nguyên và môi trường".
• Năm 1981: T. Tientenberg xuất bản "Kinh tế tài nguyên môi trường".
• Năm 1986: J. Dixon và M. Hufichmidt xuất bản "Các kỹ thuật đánh giá kinh tế các tác động môi trường".
• Năm 1990: W. Pearce và Turner xuất bản "Kinh tế tài nguyên và môi trường".
• Năm 1994: B. Field xuất bản "Kinh tế môi trường".

Các Hội Nghị Quốc Tế Lớn Về Môi Trường

• Hội nghị thượng đỉnh Trái đất (ECO92) tại Brazil năm 1992.
• Hội nghị Thượng đỉnh Trái Đất Rio 2012.
• Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (COP), bắt đầu từ năm 1995 tại Đức, COP 29 dự kiến diễn ra 11-22/11/2024 tại Baku, Azerbaijan.

Các Tổ Chức Về Môi Trường

• TNC: Tổ chức bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường, ra đời năm 1951.
• WWF: Quỹ động vật hoang dã thế giới, được thành lập năm 1961.
• Greenpeace: Tổ chức phi chính phủ thành lập tại Vancouver, Canada năm 1971.
• UNEP: Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, năm 1972.
• IPCC: Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu, được thành lập năm 1988 bởi WMO và UNEP.
• Clima Group: Tổ chức phi chính phủ làm việc để giảm thiểu biến đổi khí hậu, thành lập năm 2004.
• WNO: Tổ chức Môi trường Thế giới, được thành lập năm 2014.

Tình Hình Việt Nam

• Ngày Môi trường Thế giới được tổ chức lần đầu vào 5/6/1972 tại Stockholm, Thụy Điển. Việt Nam cũng chọn ngày này là ngày môi trường Việt Nam.
• Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam được thành lập vào ngày 5 tháng 8 năm 2002.
• Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 có hiệu lực từ 1/1/2022, gồm 16 chương, 171 điều, được thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV.

Sự Tương Tác Giữa Kinh Tế Và Môi Trường

• Quan điểm mô hình kinh tế cổ điển:

  • Xem xét hoạt động của nền kinh tế gồm hai tác nhân chính: hãng sản xuất và hộ gia đình.
  • Nền kinh tế được xem là một hệ thống khép kín tự túc.
  • Các giả thiết của mô hình bao gồm: không có sự can thiệp của chính phủ, tất cả thu nhập đều được chi tiêu hết, và không có mậu dịch quốc tế.
  • Môi trường chỉ được coi là nguồn cung cấp tài nguyên, không tính đến tác động của hệ kinh tế đến môi trường và vấn đề chất thải.

• Quan điểm mô hình kinh tế hiện đại:

  • Môi trường tự nhiên có ba chức năng chính: cung cấp nguyên liệu, năng lượng; chứa đựng và hấp thu chất thải; và cung cấp không gian sống, biểu hiện qua chất lượng cuộc sống.
  • Hệ thống kinh tế là một hệ mở.
  • Hệ kinh tế và hệ môi trường luôn tương tác với nhau.
  • Hệ kinh tế tồn tại và phát triển dựa trên hệ sinh thái và được hỗ trợ bởi hệ thống này.
  • Hệ kinh tế và môi trường cùng song song tồn tại, có quan hệ và tác động qua lại.
  • Mọi quyết định kinh tế đều có thể tác động đến môi trường và ngược lại.
  • Nền kinh tế hiện đại không chỉ sử dụng tiết kiệm tài nguyên mà còn phải tái tạo.
  • Hoạt động sản xuất tạo ra chất thải không thể tái sử dụng được coi là gây hại môi trường.

• Quan điểm cân bằng vật chất:

  • Hệ thống kinh tế là một hệ thống mở.
  • Vật chất và năng lượng được khai thác từ môi trường, chất dư thừa cuối cùng quay trở lại thiên nhiên.
  • Các yếu tố:
    • R: Tài nguyên được khai thác.
    • P: Sản xuất (chế biến tài nguyên).
    • C: Tiêu dùng.
    • W: Chất thải.
    • r: Chất thải được tái sử dụng.
  • Định luật I nhiệt động lực học: Năng lượng không tự sinh ra hoặc mất đi, chỉ chuyển đổi từ dạng này sang dạng khác. Ứng dụng: Tổng chất thải bằng lượng tài nguyên môi trường đưa vào sử dụng.
  • Đinh luật 2 nhiệt động lực học (entropy): Mọi quá trình chuyển hóa năng lượng đều có hiệu suất dưới 100%. Ứng dụng: Không thể thu hồi 100% sản phẩm phế thải để tái chế hoàn toàn.