Tıbbi Biyoloji: Genlerin Organizasyonu
53 Questions
5 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Farklı canlılarda kalıtsal molekülün çeşidi, sayısı, şekli, büyüklüğü ve organizasyonu nasıl farklılık gösterir?

Farklı canlılarda kalıtsal molekülün çeşidi, sayısı, şekli, büyüklüğü ve organizasyonu farklılık gösterir. Örneğin, DNA ve RNA gibi farklı çeşitler bulunabilir. Bunları sayısı da türlere göre değişebilir, örneğin n, 2n veya 3n olabilir. Şekilleri de farklı olabilir, bazı organizmalarda tek halkasal yapıda, bazı organizmalarda ise parçalı yapıda görülebilir. Kalıtsal molekülün büyüklüğü da türden türe değişir ve organizasyonu, yani genlerin yerleşimi de farklılık gösterir.

İnsan genomunu oluşturan baz çiftleri kaçtır?

İnsan genomu yaklaşık 3 milyar baz çiftinden oluşur.

Bakterilerde kalıtsal molekül nasıl yapıdadır?

Bakterilerde kalıtsal molekül, tek ve halkasal yapıdadır. Bu yapıya nükleoid adı verilir.

Ökaryotik hücrelerde DNA, lineer yapıdadır ve sayısı organizmaya özgüdür.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik hücrelerde mitokondri ve kloroplastlar DNA'ya sahip değildir.

<p>False</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik hücrelerde, interfazdaki lineer DNA'lar histon proteinleriyle etkileşen, [blank] adı verilen kıvrımlı yapıdadır.

<p>nükleozom</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik hücrelerde metafazda, kromatin iplikleri ekstra katlanıp kıvrılırlar. Bu yapıya ne denir?

<p>Kromozomlar</p> Signup and view all the answers

Kromozom sayısı ile canlıların gelişmişlik düzeyi arasında nasıl bir ilişki vardır?

<p>Doğrudan bir ilişki yoktur.</p> Signup and view all the answers

Çokhücreli canlılarda her hücre, aynı genleri taşır.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Yapısal genler, canlının her hücresinde aktiftir.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Gen, ne anlama gelir?

<p>Gen, bir canlıya ait karakterlerden sorumlu olan, belirli başlangıç ve sonlanma noktaları bulunan DNA dizileridir.</p> Signup and view all the answers

Genomda tek kopya olarak bulunan ve canlıya özgü yapısal karakterlerin ortaya çıkmasını sağlayan proteinleri kodlayan dizilere ne denir?

<p>Yapısal genler</p> Signup and view all the answers

Yapısal ve RNA genlerinin hangi hücrede/ne zaman ifade edileceğini belirleyen "düzenleyici proteinleri" kodlayan dizilere ne denir?

<p>Düzenleyici genler</p> Signup and view all the answers

Genomda çok kopya olarak bulunan dizilere ne denir?

<p>Tekrarlanan diziler</p> Signup and view all the answers

DNA'da çok kez ve ardarda tekrarlı nükleotid dizilerinin olduğu bölgelere ne denir?

<p>Satellit DNA</p> Signup and view all the answers

Sentromerik diziler nerede bulunur?

<p>Sentromerik diziler, kromozomların sentromer bölgesinde bulunur.</p> Signup and view all the answers

Kromozomların uçlarında bulunan dizilere ne denir ve insanlarda hangi tekrarı içerir?

<p>Telomerik diziler, kromozomların uçlarında bulunur ve insanlarda AGGGTT tekrarı içerir.</p> Signup and view all the answers

Tüm genoma (ekzon-intron-gen dışı) dağılmış kısa tekrarlar olan dizilere ne denir?

<p>Mini ve Mikro Satellit Dizileri</p> Signup and view all the answers

Minisatellit dizilerinin uzunluğu kaç baz çiftinden oluşur?

<p>Minisatellit dizilerinin uzunluğu 13 baz çiftinden oluşur.</p> Signup and view all the answers

Ardarda tekrarlar değişken sayıdadır. Buna ne denir?

<p>Polimorfik</p> Signup and view all the answers

Tüm canlılarda aynı türün bireyleri farklı sayıda dizi tekrarı taşıdığı için, bu dizilere Moleküler DNA Parmak İzi olarak kabul edilir.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Prokaryot ve ökaryot canlılarda mevcut olan, insan genomik DNA'sının %45'ini oluşturan ve genom içinde hareket edebilen, farklı yerlere gittiğinde mutasyonlar yaratabilen dizilere ne denir?

<p>Aralara Serpiştirilmiş Tekrar Dizileri</p> Signup and view all the answers

Kısa dizi tekrarları için kullanılan kısaltma ne?

<p>SINE</p> Signup and view all the answers

Genomda ters transkripsiyon ile hareket eden, 2-10 kb uzunluğundaki dizilere ne denir?

<p>Retrotranspozonlar</p> Signup and view all the answers

Mutasyon sonucu protein kodlama özelliğini kaybetmiş dizilere ne denir?

<p>Psödogenler</p> Signup and view all the answers

Gen ifadesi neden kontrol edilir?

<p>Tüm bu seçenekler doğrudur.</p> Signup and view all the answers

Prokaryotlarda, gen ifadesi hangi düzeyde kontrol edilir?

<p>Prokaryotlarda, gen ifadesi transkripsiyon düzeyinde kontrol edilir.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda, gen ekspresyonunun regülasyonu, çok farklı seviyelerde kontrol edilir.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Gen ifadesinin kontrolü için kullanılan iki temel kural nedir?

<p>Gen ifadesinin kontrolü için kullanılan iki temel kural, sürekli üretilmeyen bir ürünün yapımının uyarılması (indüklenmesi) ve sürekli olarak yapılan bir ürünün üretiminin baskılanmasıdır.</p> Signup and view all the answers

Prokaryotik promotor bölgeleri, hangi iki başlıca bölgeleri içerir?

<p>Prokaryotik promotor bölgeleri, -35 bölgesi ve -10 bölgesi (Pribnow kutusu) içerir.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik promotor bölgesi, hangi başlıca bölgeleri içerir?

<p>Ökaryotik promotor bölgesi, CAAT kutusu, TATA kutusu ve +1 bölgesini içerir.</p> Signup and view all the answers

Operon nedir?

<p>Operon, tek bir promotorun kontrolünde olan ve aynı metabolik işlevde rol alan proteinleri kodlayan genlerin grup olarak transkript edilmesini düzenleyen bir sistemdir.</p> Signup and view all the answers

Operonun bileşenleri nelerdir?

<p>Operonun bileşenleri, promotor, operatör, yapısal genler ve repressördür.</p> Signup and view all the answers

Operatöre bağlanarak transkripsiyonu önleyen proteine ne denir?

<p>Repressör</p> Signup and view all the answers

Belirli moleküllerin varlığında aktif olan operonlara ne denir?

<p>Indüklenebilir operon</p> Signup and view all the answers

Normalde aktif olan ancak belirli moleküllerin varlığında inaktif olan operonlara ne denir?

<p>Repressible operon</p> Signup and view all the answers

Laktoz metabolizması için gerekli enzimleri kodlayan ve indüklenebilir operon olan operon ne?

<p>Lac operonu</p> Signup and view all the answers

Triptofan aa'nin sentezi için gerekli enzimleri kodlayan ve repressible operon olan operon ne?

<p>Trp operonu</p> Signup and view all the answers

Housekeeping genleri, her koşulda sürekli ekspres edilir.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Laktoz operonunda, repressör protein, operatör bölgesine bağlandığında ne olur?

<p>Laktoz operonunda, repressör protein, operatör bölgesine bağlandığında RNA polimerazın ilerlemesini engeller ve transkripsiyonu durdurur.</p> Signup and view all the answers

Laktoz operonunda, repressör proteinin allosterik özelliğe sahip olması ne demektir?

<p>Laktoz operonunda, repressör proteinin allosterik özelliğe sahip olması, şekil değiştirebilmesi anlamına gelir.</p> Signup and view all the answers

Triptofan operonunda, repressör protein, triptofan ile birlikte operatöre bağlandığında ne olur?

<p>Triptofan operonunda, repressör protein, triptofan ile birlikte operatöre bağlandığında RNA polimeraz bloke olur ve transkripsiyon durur.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda, gen ifadesinin düzenlenmesinin en temel prensibi nedir?

<p>Ökaryotlarda, gen ifadesinin düzenlenmesinin en temel prensibi, vücuttaki her hücrenin aynı DNA'ya sahip olması ve bu DNA'dan hangi genlerin aktif olacağına hücre özelliğine ve dış etkenlere göre karar verilmesidir.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik hücrelerde, bazı genler sadece belirli dönemlerde aktif olurken, bazı genler tamamen kapanır.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Hormonlar, ökaryotik hücrelerde, seçici gen aktivitesinde önemli rol oynar.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Bir genin yanlış hücrede, yanlış zamanda ve anormal miktarda ifade edilmesi, sağlıklı bir fenotipe neden olabilir.

<p>False</p> Signup and view all the answers

Hücreler, hangi geni aktifleştireceğini nereden bilir?

<p>Hücreler, hangi geni aktifleştireceğini, hücre içi ve hücre dışından gelen bilgilere göre bilir. Hücre içi bilgiler, anneden kalıtılan proteinlere, DNA'nın hasarlı olup olmamasına ve ATP miktarına göre değişir. Hücre dışı bilgiler ise diğer hücrelerden gelen kimyasal sinyallere, ekstraselüler matriksten gelen mekanik sinyallere ve besin miktarına göre değişir.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlardaki gen sayısı, prokaryotlardan daha azdır.

<p>False</p> Signup and view all the answers

Ökaryotik DNA, histonlar ile kompleks oluşturur, prokaryotlarda histonlar bulunmaz.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda, transkripsiyona açık gen bölgesinde kompleks gevşerken, transkripsiyona kapalı gen bölgesinde kompleks sıkıdır. Prokaryotlarda, hangi yapı gen açma-kapama işini denetler?

<p>Prokaryotlarda, gen açma-kapama işini operatörler denetler.</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda genler, birden fazla kromozom üzerinde taşınır. Prokaryotlar, çekirdek taşıdığı için genleri tüm genom üzerinde taşır.

<p>False</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda mRNA yapısı, prokaryotlardan daha kararlıdır.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Ökaryotlarda, 3 tip RNA polimeraz bulunurken, prokaryotlarda sadece 1 tip RNA polimeraz bulunur.

<p>True</p> Signup and view all the answers

Study Notes

Tıbbi Biyoloji - Genlerin Organizasyonu ve Aktivitesinin Düzenlenmesi

  • Genlerin organizasyonu ve aktivitesinin düzenlenmesi, canlıların farklılıklarını belirleyen temel süreçtir.
  • Farklı canlı türlerinde kalıtsal moleküllerin (DNA veya RNA) sayısı, şekli, büyüklüğü ve organizasyonları (genlerin yerleşimi) farklıdır.
  • İnsan ve model organizmalardaki genom büyüklükleri ve kromozom sayıları tabloda gösterilmiştir.

Farklı Canlılarda Kalıtsal Moleküller

  • DNA ya da RNA'nın çeşidi, sayısı, şekli (tek halkalı veya parçalı), büyüklüğü (baz, kilobaz, megabaz) ve genlerin yerleşimi farklılık gösterir.

İnsan ve Model Organizmalarda Genom Büyüklüğü

  • Verilen tabloda farklı organizmaların tahmini genom büyüklükleri (baz çiftleri), kromozom sayıları ve gen sayıları bulunmaktadır (insan örneği gibi).

Prokaryotlarda Kalıtsal Moleküller

  • Bakterilerde kalıtsal molekül (DNA), tek ve halkasal yapıdadır (Nükleoid).
  • Bakteriler halkasal veya küçük ekstra kromozomal DNA'lar (Plazmidler) içerebilir.

Ökaryotlardaki Kalıtsal Molekül Organizasyonu

  • Çekirdekte bulunur ve DNA lineer bir yapıdadır, sayısı organizmaya özgüdür.
  • İnterfazda: Lineer DNA'lar histon proteinleriyle etkileşerek, nükleozom adı verilen kıvrımlı yapılarda (kromatin ipliği) düzenlenir.
  • Metafazda: Kromatin iplikçikleri katlanıp kıvrılarak kromozomları oluşturur.

Ökaryotik Hücrelerde Mitokondri ve Kloroplastlar

  • Mitokondri ve kloroplastlarda kendi DNA'ları ve genleri bulunur.
  • Bu organellerin genetik materyalleri halkasal yapıdadır.
  • Sadece organellerin görevleriyle ilgili genler bulunur.

Ökaryotlardaki Kromozom Sayısı

  • Ökaryotların kromozom sayıları türden türe değişkenlik gösterir. Verilen tabloda farklı canlıların kromozom sayıları verilmiştir.
  • Canlıların gelişmişlik düzeyi ile kromozom sayıları arasında bir ilişki yoktur.
  • Önemli olan kromozomlardaki genlerdir.

Canlıların Farklı Olmasını Sağlayan Genler

  • Her gen farklı bir proteini kodlar.
  • Çok hücreli canlılar her hücresinde aynı genlere sahiptir.
  • Hücrenin özelliğine göre bazı genler aktif, bazı genler inaktif durumdadır.
  • Yapısal genler ise tüm hücrelerde aktiftir.

Gen ve Genom Tanımları

  • GEN: Belirli başlangıç ve bitiş noktaları olan DNA dizileri, bir canlıda bir karakterden sorumludur.
  • GENOM: Bir canlının tüm DNA'sındaki nükleotid dizilerinin bütünüdür (Ökaryotlarda haploid kromozomlar ve organellerde oluşan DNA dizileri).

DNA'daki Nükleotid Dizileri

  • Tekrarlamayıp, tek kopya oldukları genomda bulunurlar.
  • Yapısal, düzenleyici genler, bu diziler proteinleri kodlar.
  • Tekrarlanarak, çok kopya halinde genomda bulunurlar.
  • Orta derecede tekrarlanan diziler ve yüksek derecede tekrarlanan diziler vardır.

Ardarda Tekrarlanan Diziler

  • Satellit DNA, DNA'daki nükleotid dizilerinin ardışık ve tekrarlı olduğu bölgelerdir.
  • İnsan genomunun yaklaşık %10'unu oluşturur.

Sentromerik Diziler

  • Kromozomların sentromer bölgelerinde yer alan dizilerdir.
  • Hiçbir zaman transkribe edilmezler.
  • Kromozomların iğ ipliklerine tutunmasında rol oynarlar.

Telomerik Diziler

  • Kromozomların uçlarında bulunurlar, tekrarlı dizilerdir.
  • Hiçbir zaman transkribe edilmezler
  • Kromozom uçlarını korurlar, kararlılıklarını sağlarlar.
  • İnsan telomerlerinin tekrar dizleri 3' uzantısının boyu bakımından farklılıklar gösterebilir.

Mini ve Mikro Satellit Dizileri

  • Tekrarlanan diziler, tüm genoma ve kromozomlara dağılmıştır.
  • Mikrosatellitler, özellikle adli tıp, hastalık tanılama ve filogenetik çalışmalarda kullanılır
  • Moleküler DNA Parmak İzi olarak kabul edilir.
  • Çoğunlukla genetik hastalıklara yol açmaktadır.

E. coli Kromozomunun Gen Haritası

  • E. coli kromozomunun gen dağılımını gösteren grafiktir.

Aralara Serpiştirilmiş Tekrar Dizileri

  • Prokaryot ve ökaryot canlılarda mevcuttur.
  • İnsan genomunda yaklaşık %45 oranında bulunurlar.
  • Transpozonlar genlerin farklı yerlere taşınmasına neden olur ve mutasyonlara yol açar.
  • Bazıları hala tam olarak anlaşılmamış işlevlere sahip olabilir. (Genin işlevi hakkında daha fazla çalışma gerekir)
  • Kısa dizi tekrarları (SINE) ve uzun dizi tekrarları (LINE) olarak ikiye ayrılırlar. SINE ve LINE uzunluklarına göre farklı kategorilere ayrılmıştır.

Retrotranspozonlar

  • Genomda ters transkripsiyon yoluyla hareket ederler.
  • İnsan genomunun yaklaşık %8'ini oluştururlar.
  • Psödogenler, mutasyon sonucu protein kodlama özelliğini kaybeden dizilerdir.

Gen İfadesinin Regülasyonu/Düzenlenmesi

  • RNA ve protein yapmak çok enerji gerektirir.
  • RNA ve protein kodlayan genler, yalnızca ihtiyaç duyulduğunda aktive olur.
  • Prokaryotlarda gen ifadesi, transkripsiyon düzeyinde ve operonlar aracılığıyla kontrol edilir. Operonlar, ortak bir promotöre bağlı olup aynı metabolik yolda yer alan genlerdir.
  • Ökaryotlarda gen ifadesi, transkripsiyon, post-transkripsiyon, translasyon ve post-translasyon düzeyinde çok daha kompleks mekanizmalar aracılığıyla kontrol edilir.

Ökaryotik Gen Ifadesinin Temel Kuralları

  • Gelişimin her aşamasında bir hücrede ifadenin miktarı ve zamanı kontrol mekanizmaları ile ayarlanır.
  • Sürekli, her zaman ihtiyacı olan gen ürünlerinin yapımını indüle eder;
  • Baskılanabilir sistemler, ürüne ihtiyaç duyulduğunda üretimini durdurur.

Prokaryotik ve Ökaryotik Promoter Bölgeleri

  • Promotor bölgesi, RNA polimerazın bağlanıp transkripsiyonu başlatabileceği DNA dizisidir. Her iki tip organizmada da farklılıklar vardır.

Prokaryotik Gen Transkripsiyonunun Düzenlenmesi.

  • Operon: Tek promotör ve aynı metabolik yolda yer alan genlerden oluşan bir grup transkripte edilir.

Prokaryotik Operon Şeması

  • Operon, promotör, operatör, yapısal genler ve repressör (DNA dizisi, repressör protein) gibi bileşenlerden yapısal olarak oluşur.

Prokaryotik Gen Aktivitesinin Düzenlenmesi

  • Genlerin regülasyonu ve aktivitesini, repressör (yok/aktif) ve aktivatör proteinleri düzenler.

Bazı Operonlar

  • Lac Operon: Laktoz metabolizmasında görev alan genleri düzenler. Laktoz yalnızca varlığında aktif olur.
  • Trp Operon: Triptofan sentezinde görev alan genleri düzenler. Triptofan ortamda çok fazla olduğunda aktif olmaz, repress edilir.

E.coli'deki Laktoz Operonunun Yapısı

  • Laktozu glukoz ve galaktoza parçalamaya hizmet eden enzimler, lac operonunun bir parçasıdır.
  • Laktozun hücreye girip metabolize edilmesini sağlayan enzimlerlac operonunda kodlanır.

Laktoz Varlığında və Yokluğunda Lac Operonu

  • Laktoz yokluğunda repressör protein, operatöre bağlanarak transkripsiyonu engeller.
  • Laktoz varlığında repressör protein laktoza bağlanarak operatöre bağlanmaktan çıkar ve RNA polimeraz transkripsiyonu gerçekleştirebilir.

E. coli'de Triptofan Operonu

  • Triptofan sentezindeki genleri düzenler, çevresel koşullara göre aktif/pasif olur.

Triptofan Metabolizmasının Kontrolü

  • Triptofan mevcut ise veya yok ise, farklı operatör-repressör protein etkileşimi vardır bunlar aktivatör veya repressör proteinlerin gen ifadesi üzerindeki etkisini gösterir.

Ökaryotlardaki Gen İfadesinin Düzenlenmesi'

  • Hücre, iç ve dış mekanizmalardan elde ettiği bilgilerle gen ifadesini ayarlar.
  • Bu faktörler, DNA hasarını, ATP miktarı, diğer hücrelerden gelen kimyasal sinyaller, büyüme hormonları ve sinyaller, besin miktarı gibi durumları belirler ve buna göre gen ifadesini düzenler.
  • Ökaryotlardaki gen ifadesinin, prokaryotlara göre daha kompleks mekanizmalara sahip olduğu önemlidir.

Ökaryotik ve Prokaryotik Gen Aktivite Farklılıkları

  • Ökaryotlardaki gen sayısı, prokaryotlara göre fazladır.
  • Ökaryotik DNA, histon proteinleriyle kompleks yapılar oluşturur (Prokaryotlarda histon bulunmaz)
  • Ökaryotlarda, gen ifadesi, daha fazla yerde (Transkripsiyon, post-transkripsiyonel modifikasyonlar, transkripsiyon sonrası, translasyon ve translasyon sonrası) kontrol edilebilir.
  • Ökaryotlarda genler genellikle, prokaryotlara göre, birden fazla kromozom üzerinde yer alır ve bu kromozomlar çekirdek içinde yer alır.

Transkripsiyon ve Translasyonun Zamanlaması

  • Ökaryotlarda transkripsiyon çekirdekte, translasyon sitoplazmada gerçekleştirilir. Bu işlem prokaryotlarda farklı zamanlarda gerçekleşmez.
  • Ökaryotlardaki mRNA'lar, prokaryotlardaki mRNA'lara göre daha kararlı ve uzun ömürlüdür.
  • Transkripsiyondan önce mRNA işleme adımları (intron çıkarma vb.) prokaryotlarda olmaz, Ökaryotlarda bulunur
  • RNA pol II enzimi, ökaryotik gen ifadesinde çok daha fazla rol oynar.

Transkripsiyon Düzeyinde Prokaryotik ve Ökaryotik Genetik Kontrol

  • Ökaryotik bir sistemde, transkripsiyon başlangıcı ve organizasyonu çok daha kapsamlı ve birçok etkileşimle gerçekleşir. Bu, aktivatör ve repressör proteinler gibi ek düzenleyici elementler nedeniyle prokaryot gen düzenlemelerinden farklıdır.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Related Documents

TIBBİ BİYOLOJİ - Genlerin Organizasyonu ve Aktivitesinin Düzenlenmesi PDF

Description

Bu quiz, genlerin organizasyonu ve canlılarda kalıtsal moleküllerin düzenlenmesi konularını kapsamaktadır. Çeşitli canlı türlerindeki DNA ve RNA'nın özellikleri ile insan ve model organizmalardaki genom büyüklükleri sıralanmaktadır. Katılımcılar, genlerin yerleşimi ve prokaryotlardaki kalıtsal moleküller hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

More Like This

Gene Organization Quiz
5 questions

Gene Organization Quiz

SociableGyrolite avatar
SociableGyrolite
Evolutionary Genetics
5 questions

Evolutionary Genetics

PromisedStarlitSky avatar
PromisedStarlitSky
TCR Gene Rearrangement and Organization
30 questions

TCR Gene Rearrangement and Organization

UnderstandableVolcano avatar
UnderstandableVolcano
Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser