Termodinamik Nəzəriyyəsi

Tanım: Enerjinin dönüşümü ve madde ile enerjinin etkileşimini inceleyen fizik dalı.
Ana İlkeler:
- Sıfırıncı Termodinamik Yasası: Isı alışverişi ile sıcaklık eşitliği.
- Birinci Termodinamik Yasası: Enerjinin korunumu; sistemin iç enerjisindeki değişim, ısı ve işin toplamına eşittir.
- İkinci Termodinamik Yasası: Entropi arttıkça sistemlerin düzensizliği artar; enerjinin dönüşümündeki sınırlamalara işaret eder.
- Üçüncü Termodinamik Yasası: Mutlak sıfıra ulaşan bir sistemin entropisinin sıfır olduğu.
Termodinamik Süreçler:
- Isobarik: Sabit basınçta gerçekleşen süreçler.
- İzotermal: Sabit sıcaklıkta gerçekleşen süreçler.
- İzohar: Sabit hacimde gerçekleşen süreçler.
- Adyabatik: Isı alışverişi gerçekleşmeyen süreçler.
Uygulama Alanları: Motorlar, soğutma sistemleri, enerji dönüştürücüleri, iklimlendirme.

Buhar: Sıvı halinde bulunan bir maddenin gaz halindeki şekli.
- Doymuş Buhar: Belirli bir sıcaklık ve basınçta sıvı fazı ile dengede olan buhar.
  - Özellikleri:
    - Aynı anda sıvı ve gaz fazları bulunabilir.
    - Buharın sıcaklığı ve basıncı arasında belirli bir ilişki vardır.
Doymamış Buhar: Doymuş buharın üzerinde olup sıvı faz ile dengede olmayan buhar.
- Özellikleri:
  - Haldine göre daha fazla ısı eklenebilir, dolayısıyla sıcaklığı artar.
  - Enerji depolama kapasitesi yüksektir.
Kritik Nokta: Sıvı ve buhar fazlarının birbirine dönüştüğü noktadır; bu noktada fazlar arasındaki ayrım ortadan kalkar.
Uygulama: Termal makinelerde, buhar türbinleri, ısıtma sistemleri ve klima teknolojilerinde önemlidir.

Termodinamika enerjinin çevrilməsini və maddə ilə enerjinin qarşılıqlı əlaqəsini araşdıran fizika sahəsidir.
Termodinamikanın əsas qanunları:

İki sistem üçüncü bir sistemlə hər biri termal tarazlıqdadırsa, bu zaman həmin iki sistem də bir-biri ilə termal tarazlıqdadır.
Yəni, istilik mübadiləsi zamanı temperatur bərabərliyinə gəlir.

Enerji qorunur, sistemin daxili enerjisinin dəyişməsi istilik və işin cəminə bərabərdir.

Entropiya artdıqca sistemlərin nizamsızlığı artır, enerjinin çevrilməsindəki məhdudiyyətləri göstərir.

İsobarik proses: Sabit təzyiqdə gedən proseslər.
İzotermal proses: Sabit temperaturda gedən proseslər.
İzohar proses: Sabit həcmdə gedən proseslər.
Adyabatik proses: İstilik mübadiləsinin baş vermədiyi proseslər.
Tətbiq sahələri: - Motorlar - Soyutma sistemləri - Enerji çevriciləri - İklimləndirmə

Buxar: Maye halda olan bir maddənin qaz halındakı formasıdır.
Doymuş buxar: Müəyyən temperatur və təzyiqdə maye fazası ilə tarazlıqda olan buxardır.

Xüsusiyyətləri:

- Bir anda həm maye, həm də qaz fazası mövcud ola bilər. 
- Buxarın temperaturu və təzyiqi arasında müəyyən bir əlaqə var.

Doymamış buxar: Doymuş buxarın üzərində olan maye fazası ilə tarazlıqda olmayan buxardır.

Xüsusiyyətləri:

- Ona uyğun olaraq daha çox istilik əlavə edilə bilər, buna görə də temperaturu yüksəlir.
- Enerji saxlama qabiliyyəti yüksəkdir.

Kritik nöqtə: Maye və buxar fazlarının bir-birinə çevrildiyi nöqtədir. Bu nöqtədə fazlar arasındakı fərq yox olur.
Tətbiqlər: - Termal maşınlarda - Buxar turbinləri - İstiləşmə sistemləri - Klima texnologiyaları.

Klassik mexanika cisimlərin hərəkəti və bu hərəkətə təsir edən qüvvələri təsvir edən fizikanın bir budaqdır.

Nyutonun qanunları mexanika üçün əsasdır.
- İnersiya qanunu: Xarici bir qüvvə təsir etmədikcə, cisim hərəkətsiz və ya sabit xətti hərəkət halında qalır.
- Təcil qanunu: Qüvvə kütlə ilə təcilin hasilinə bərabərdir (F = ma).
- Təsir-qarşılıq qanunu: Hərəkətdən sonra eyni miqdarda və əksinə təsir baş verir.

Çevrilmə və fırlanma hərəkətin müxtəlif aspektlərini təsvir edir.
Bərabər hərəkət: Cisim sabit sürətlə hərəkət edir.
Təcil edən hərəkət: Vaxt ərzində sürətin dəyişməsi (müsbət və ya mənfi ola bilər).

Qüvvə növləri:
- Qravitasiya qüvvəsi
- Sürtünmə qüvvəsi
- Normal qüvvə
- Gərginlik
- Çəkmə qüvvəsi
Qüvvə hesablanması: Bir cisim üzərindəki qüvvələrin kombinasiyası və nəticədə yaranan hərəkət.

İş: Qüvvə tərəfindən görülən işin hesablanması (W = F * d * cos(θ)).
Kinetik enerji: Hərəkətdə olan enerji (KE = 0.5 * m * v²).
Potensial enerji: Cismim mövqeyindən asılı olaraq sahib olduğu enerji (PE = mgh).

Enerjinin qorunması: Təcrid olunmuş sistemdə ümumi enerji sabit qalır.
İmpulsun qorunması: Qapalı sistemdə ümumi impuls sabitdir; toqquşmalarda da belədir.

Sarkaç: Qravitasiyanın təsiri altında periodik hərəkətin öyrənilməsi.
Harmonik osilyator: Vaxt ərzində təkrarlanan hərəkət göstərən sistem, məsələn, yay və ya sarkaç.

Mühəndislik: Klassik mexanikanın tikinti, körpülər, nəqliyyat vasitələri və s. sahələrində istifadəsi.
Astronomiya: Planetlərin hərəkəti və qravitasiyanın hesablanması.

Aşağı sürətlər (işıq sürətindən çox az) və böyük miqyaslar üçün etibarlıdır. Kvant mexanikası və nisbilik nəzəriyyəsi istisna hallar üçün istifadə olunur.