Teorie Piageta i Wygotskiego

• Niniejszy rozdział poświęcony jest rozwojowi poznawczemu, gromadzeniu wiedzy i rozwiązywaniu problemów w teorii Piageta i Wygotskiego
• Zaproponowane przez obydwóch metody usprawniania zdolności poznawczych, zostaną poddane analizie

Koncepcja Piageta

• Teoria rozwoju poznawczego Piageta, śledzi przyrost zdolności poznawczych od niemowlęctwa po dorosłość
• Teoria Wygotskiego to alternatywne, społeczno-kulturowe ujęcie rozwoju poznawczego
• Odkrył, że dzieci w tym samym wieku często popełniają te same błędy w rozumowaniu
• Błędy dzieci są odmienne od pomyłek dzieci młodszych lub starszych
• Badał jak dzieci myślą, a nie tylko to co wiedzą

Inteligencja

• Jest podstawową funkcją życiową, która pomaga organizmowi adaptować się do własnego środowiska
• Niemowlęta aktywnie uczestniczą w procesie własnego rozwoju i poznają świat dzięki obserwacji, gromadzeniu informacji i eksperymentowaniu

Schematy

• Struktury poznawcze budowane przez mózgi niemowląt i dzieci w reakcji na ich eksplorację środowiska
• Są to uporządkowane wzorce zachowania lub myślenia, konstruowane aby ludzie mogli interpretować swoje własne doświadczenia
• Wczesne schematy czynnościowe to odruchy chwytania czy ssania
• Schematy symboliczne to rozwój myślenia symbolicznego
• Rozwijają się wraz z rozwojem, zdolność adaptacji do środowiska stopniowo wzrasta

Interakcjonizm

• Dzieci aktywnie konstruują wiedzę budując schematy na podstawie własnych doświadczeń (środowisko; wychowanie)
• Dzieje się to używając do tego dwóch wrodzonych (natura) funkcji intelektualnych, które Piaget określił jako organizację i adaptację
• Organizacja pozwala na systematyczne łączenie istniejących schematów w nowe i bardziej skomplikowane struktury
• Adaptacja to proces dostosowywania się do wymogów środowiska (Piaget, 1971), który zachodzi dzięki dwóm komplementarnym procesom – asymilacji i akomodacji

Asymilacja i Akomodacja

• Asymilacja to proces, w trakcie nowe doświadczenia zostają zinterpretowane w kategoriach już istniejących schematów lub struktur poznawczych
• Akomodacja to proces, w trakcie którego istniejące schematy poznawcze zostają zmodyfikowane, tak aby lepiej pasowały do nowego doświadczenia
• Nowemu przeżyciu towarzyszy zarówno asymilacja jak akomodacja
• Konflikt poznawczy pobudza rozwój i prowadzi do bardziej adekwatnego sposobu myślenia
• Równoważenie pozwala osiągnąć stabilność, gdy wewnętrzne myśli stają się kompatybilne z danymi pochodzącymi ze świata zewnętrznego

Rozwój poznawczy

• Rozwija się poprzez interakcję jednostki i środowiska
• Natura obdarza nas zdolnościami do asymilacji i akomodacji
• Procesy adaptacji i organizacji napędzane są wrodzoną skłonnością do dążenia do równowagi poznawczej
• Dojrzewanie biologiczne i gromadzenie doświadczenia sprawia, że ludzie przechodzą przez cztery odrębne stadia rozwoju:
  • Stadium inteligencji sensoryczno-motorycznej (od urodzenia do około 2 lat)
  • Stadium przedoperacyjne (około 2-7 lat)
  • Stadium operacji konkretnych (około 7-11 lat)
• Studium operacji formalnych (około 11 lat i później)
• Stadia te reprezentują jakościowo różne sposoby myślenia i pojawiają się w inwariantnej sekwencji
• Zakresy wieku przypisane do danego stadium należy traktować jako uśrednione

Stadium sensomotoryczne

• Podstawowymi strukturami poznawczymi są schematy czynnościowe – wzorce zachowań
• Niemowlę zaczyna koordynować dane sensoryczne (widzenie obiektu i badanie go ustami) z reakcją motoryczną (chwytanie obiektu)
• Sześć podstadiów wyróżnionych w obrębie stadium sensomotorycznego:
  • Aktywność odruchowa (0-1 miesiąc)
  • Reakcje okrężne pierwotne (1-4 miesiące)
  • Reakcje okrężne wtórne (4-8 miesięcy)
  • Koordynacja schematów wtórnych (8-12 miesięcy)
  • Reakcje okrężne trzeciego rzędu (12-18 miesięcy)
  • Początki myślenia (18-24 miesiące)
• Dzieci stopniowo gromadzą wiedzę na temat świata oraz skutków i przyczyn zdarzeń

Stałość przedmiotu

• Na początku noworodki nie rozumieją tego pojęcia

• Od 4-8 miesiąca działa zasada „co z oczu to z umysłu”

• W podstadium czwartym (8-12 miesięcy) dzieci opanowują tą sztuczkę, wciąż jednak pozostają zależne od bezpośredniej percepcji

• W ostatnim podstadium (powyżej 18 miesiąca życia), pojawia się umiejętność reprezentowania jednego przedmiotu za pomocą innego

• Osiągają zdolność reprezentowania w umyśle niewidzialnych przemieszczeń i poszukują przedmiotu tam, gdzie faktycznie się on znajduje

• Wyniki badań sugerują, że niemowlęta mogą rozumieć stałość przedmiotu znacznie wcześniej

• Błąd A-nie-B to tendencja do szukania przedmiotu w miejscu, w którym ostatnio został znaleziony, zamiast w nowym miejscu jego ukrycia

• Dzieci muszą nauczyć się pojmować, że istnienie rzeczywistości jest niezależne od ich bezpośredniego doświadczenia

• Rozumienie stałości chowanych przedmiotów jest jednak ciągle ograniczone

Stadium przedoperacyjne

• Trwa od 2 do 7 roku życia dziecka
• Funkcja symboliczna rozwija się gwałtownie i stanowi największą poznawczą siłę przedszkolaków
• Niektóre dzieci wymyślają nawet wyobrażonych przyjaciół
• Myśl dzieci jest ograniczona jednak do bezpośredniej percepcji. To skupienie na percepcyjnej wyrazistości czyli najbardziej wyrazistej cesze obiektu lub sytuacji
• Polegają na intuicji, nie stosują logicznych zasad
• Charakteryzuje Brak rozumienia niezmienników (Zasady zachowanai stałości )

Egocentryzm

• Tendencja do patrzenia na świat jedynie ze swojej własnej perspektywy
• Brak zdolności do rozpoznania odmiennych punktów widzenia innych
• Kłopoty w klasyfikowaniu :

Studium Operacji Konkretnych

• Zaczyna się około 7 roku życia, a kończy około 11 roku życia
• Tu następuje kolejny przełom w myśleniu dziecka
• Potrafią oni dokonywać logicznych operacji
• Myślą one wówczas w sposób logiczny o świecie, lecz tylko w powiązaniu z konkretnymi przedmiotami realnymi (a nie abstrakcyjnymi)
• Przechodzą wreszcie przez zadania, testowania na stałość, które wcześniej sprawiały im trudności

Okres Operacji Formalnych

• Około 11 lub 12 roku życia następuje kolejny etap rozwoju
• Mogą one teraz używać operacji umysłowych w odniesieniu do abstrakcyjnych lub hipotetycznych przedmiotów czy koncepcji
• Potrafią one sobie wyobrazić, jak wyglądałby świat, gdyby nie znane im zasady fizyki

Egocentryzm młodzieńczy

• Elkind wyodrębnił dwa aspekty egocentryzmu młodzieńczego:
  • Imaginary audience- przekonanie, że inni bezustannie nas obserwują i oceniają
  • Personal fallaby- przekonanie, że jesteśmy tak wyjątkowi i niepowtarzalni, że nikt nie może nas zrozumieć, a nas nie dotyczą prawa, które obowiązują resztę świata

Wkład i Wyzwania dla Teorii Piageta

• Uświadomił nam, że proces rozumowania dziecka może przebiegać w zaskakujących kierunkach
• Pokazał, że niemowlęta aktywnie uczestniczą we własnym rozwoju
• Dzieci myślą inaczej niż dorośli – często, w sposób, którego nigdy byśmy się nie spodziewali
• Wymieniono pięć głównych obszarów krytyki
  • Piaget wydawał się nie doceniać zdolności poznawczych niemowląt i małych dzieci
  • Starł się zidentyfikować kompetencje poznawcze, które leżą u podłoża wykonania zadań poznawczych
  • Błędne twierdzenie, że istnieją obszerne stadia rozwoju
  • Nietrafne wyjaśnienie rozwoju
  • Ignorowanie społecznego kontekstu rozwoju poznawczego

Perspektywa społeczno kulturowa Wygotskiego:

• Rozwój poznawczy zachodzi w kontekście społeczno-kulturowym

Kultura i myślenie

• Odgrywają pierwszoplanową rolę
• Inteligencja jest atrybutem grupy, nie jednostki, i jest blisko związana z systemem językowym oraz innymi narzędziami myślenia, które grupa wypracowała w określonym okresie czasu

Społeczne interakcje i myślenie

• Dziecko i ktoś o wiekszym doświadczeniu wzajemnie sie od siebie uczą i przekazują sobie wzajemne doświadczenia

Strefa najbliższego rozwoju

• W przestrzeni pomiędzy tym, czego uczący się może dokonać sam, a tym, czego może dokonać przy pomocy i wsparciu bardziej wprawnego partnera.
• Znaczenie języka w rozwoju umiejętności

Mowa prywatna

• Mowa ukierunkowana do siebie; która kieruje naszymi myślami i zachowaniem
• Służy, aby planować kolejne kroki i regulować zachowanie i pomaga w rozwiązywaniu zadań

Narzędzia

• Aktywność umysłowa, podobnie jak aktywność fizyczna, jest zapośredniczona przez narzędzia

Reasumując

• Piaget zwrócił uwagę, koncentracji jednostki
• Wygostki to nacisk na Interacje społeczne