Teoria Piageta: Rozwój poznawczy

Wprowadzenie do teorii Piageta

• Rozdział skupia się na teorii rozwoju poznawczego Jeana Piageta, obejmującej wzrost zdolności poznawczych od niemowlęctwa do dorosłości
• Omówione zostaną także alternatywne, społeczno-kulturowe koncepcje rozwoju poznawczego Lwa Wygotskiego
• Celem jest analiza metod usprawnienia zdolności poznawczych zaproponowanych przez Piageta i Wygotskiego

Konstruktywizm poznawczy Piageta

• Piaget interesował się dziecięcymi pomyłkami, ponieważ zauważył, że dzieci w tym samym wieku popełniają te same błędy w rozumowaniu
• Piaget poświęcił swoje życie analizowaniu tego, jak dzieci myślą
• Piaget rozpoczął badania od obserwacji swoich dzieci, a następnie prowadził badania na większych grupach dzieci, stosując metodę kliniczną

Definicja inteligencji według Piageta

• Inteligencja jest podstawową funkcją życiową, która pomaga organizmowi adaptować się do środowiska
• Niemowlęta aktywnie uczestniczą w procesie własnego rozwoju
• Poznają świat ludzi oraz przedmiotów dzięki obserwacji, gromadzeniu informacji i eksperymentowaniu

Schematy poznawcze

• Dzięki reakcji na eksplorację środowiska mózgi niemowląt i dzieci wytwarzają schematy, czyli uporządkowane wzorce zachowania lub myślenia
• Schematy pozwalają interpretować własne doświadczenia.
• W miarę rozwoju bardziej zaawansowanych schematów wzrasta zdolność adaptacji do środowiska, dzieci reagują inaczej na bodźce w różnym wieku

Rozwój inteligencji: interakcjonizm

• Dzieci aktywnie konstruują wiedzę na podstawie doświadczeń (środowisko, wychowanie)
• Wykorzystują w w tym wrodzone funkcje intelektualne - organizację i adaptację
• Organizacja umożliwia systematyczne łączenie schematów w nowe struktury
• Adaptacja dostosowuje do wymogów środowiska poprzez asymilację i akomodację

Asymilacja i akomodacja

• Asymilacja interpretuje nowe doświadczenia w kategoriach już istniejących schematów
• Akomodacja modyfikuje istniejące schematy, aby lepiej pasowały do nowego doświadczenia
• Konflikt poznawczy, czyli brak równowagi, pobudza rozwój poznawczy
• Proces równoważenia pozwala na osiągnięcie stabilności poznawczej

Stadia rozwoju poznawczego

• Rozwój inteligencji zachodzi poprzez interakcję jednostki i środowiska
• Procesy adaptacji i organizacji są napędzane przez skłonność do równowagi poznawczej
• Cztery stadia rozwoju poznawczego (w niezmiennej kolejności):
• Stadium inteligencji sensoryczno-motorycznej (do 2 lat)
• Stadium przedoperacyjne (2-7 lat)
• Stadium operacji konkretnych (7-11 lat)
• Stadium operacji formalnych (od 11 lat)

Stadium sensomotoryczne

• Dotyczy poznawania świata za pomocą zmysłów i działań
• Schematy czynnościowe ewoluują, gdy niemowlę koordynuje dane sensoryczne z reakcją motoryczną
  • Aktywność odruchowa (0-1 miesiąc): ćwiczenie odruchów
  • Reakcje okrężne pierwotne (1-4 miesiące): powtarzanie działań skupionych na ciele
  • Reakcje okrężne wtórne (4-8 miesięcy): powtarzanie działań na przedmiotach
  • Koordynacja schematów wtórnych (8-12 miesięcy): łączenie czynności w celu rozwiązywania problemów i przejawy intencjonalności
  • Reakcje okrężne trzeciego rzędu (12-18 miesięcy): aktywne eksperymentowanie mające na celu znalezienie rozwiązania problemów
  • Początki myślenia (18-24 miesiące): rozwiązywanie problemów w umyśle, używanie symboli

Rozwój stałości przedmiotu

• W stadium sensomotorycznym następuje rozumienie, że obiekty istnieją nadal, nawet gdy są niewidoczne
• Zasada „co z oczu, to z umysłu” obowiązuje do 4-8 miesiąca życia
• Następnie dziecko opanowuje zdolność szukania ukrytego przedmiotu
• Dziecko osiąga pełne rozumienie stałości przedmiotu około 18 miesiąca życia
• Błąd A-nie-B polega na szukaniu przedmiotu w miejscu, w którym ostatnio został znaleziony

Pojawienie się symboli

• Stadium sensomotoryczne przynosi zdolność do internalizacji schematów czynnościowych i tworzenia symboli umysłowych
• Nowa funkcja symboliczna – zdolność do używania obrazów, słów lub gestów – umożliwia bardziej zaawansowane rozwiązywanie problemów

Stadium przedoperacyjne: Funkcja symboliczna

• W okresie przedszkolnym rozwija się funkcja symboliczna (2-7 lat)
• Funkcja symboliczna to możliwość używania słów do reprezentowania wydarzeń
• Dziecko nie jest uwięzione w tu i teraz
• Używanie słów, udawanie, zabawy

Myślenie przedoperacyjne: Cechy i ograniczenia

• Jest oparte na bezpośredniej percepcji, a nie na logice
• Może występować myślenie magiczne, animizm, antropomorfizm
• Występuje skupienie na percepcyjnej wyrazistości, czyli centralizacja - skupienie się na 1 aspekcie sytuacji
• Dziecko ma trudności w zadaniach opartych na zasadach logiki
• Myślenie jest statyczne, a nie transformacyjne koncentracja
• Dziecko nie umieją wyobrazić sobie transformacji lub procesu zmiany jednego stanu w drugi

Egocentryzm i trudności w klasyfikowaniu

• Dziecko ma trudności w patrzeniu na świat z innej perspektywy niż jego własna
• Ma trudności z myśleniem o relacjach między klasami i częściami
• Dziecko nie potrafi jednocześnie odnieść całej grupy do jej części

Mocne strony dzieci przedszkolnych

• Wydają się wiedzieć znacznie więcej na temat systemu klasyfikacji
• Posiadają pewne pojęcie i dobry temat świata
• Są w większym stopniu zależne od percepcyjne i egocentryzm

Zmiana do operacji konkretnych

• Opanowanie operacji logicznych
• Przeprowadzenie na obiektach działań umysłowych, takie jak dodawanie i odejmowanie
• Uważne myślenie o zdarzeniach i obiektach
• Przezwyciężanie słabych stron z okresu dzieciństwa

Zdolności w stadium operacji konkretnych

• Dziecko potrafi logicznie porządkować przedmioty, tworzyć relacje między nimi
• Potrafi rozwiązywać zadania z zachowaniem stałości
• Rozumie pojęcie odwracalności, decentracji
• Potrafi dokonywać operacji umysłowych związanych z liczbami, masą, objętością
• Rozwija myślenie operacyjne, ale konkretnie, czyli w odniesieniu do rzeczywistych przedmiotów i sytuacji
• Dziecko opanowuje szeregowanie - umiejętność logicznego porządkowania obiektów według określonego kryterium

Czym jest decentracja i transformacja?

• Dziecko może dokonać decentracji pozwalającej na jednoczesnego skupiania się na dwóch wymiarach problemu
• Posiadanie myślenie transformacji pomaga zrozumieć proces zmiany do lepszego pojmowania

Ograniczenia w myśleniu konkretnym

• Umysł dobrze rozumie realne zdarzenia
• Gorsze zdolności intelektualne
• Ma trudności w rozumowaniu hipotetycznym i abstrakcyjnym
• Przewaga asymilacji nad akomodacją

Zjawisko przesunięcia poziomego

• Różne zdolności poznawcze wyłaniają się w innym czasie
• Rozumienie niektórych odłamków stałości pojawia
• Często wiele robi więcej dla społecznym w badaniach nad poznaniem

Stadium operacji formalnych

• Piaget określił początek stadium operacji formalnych w rozwoju poznawczym na 11-12 rok
• O ile operacje konkretne są czynnościami umysłowymi wykonywanymi na obiektach, o tyle formalne myślą o ideach
• Umysł może żonglować w umyśle ideami i logicznie rozumować na temat tego, czego nie można zobaczyć słyszeć i dotknąć

Myślenie formalnooperacyjne

• Bardziej hipotetyczne i abstrakcyjne niż myślenie w stadium konkretnych
• Zakłada stosowanie bardziej systematycznego naukowego podejścia do rozwiązywania problemów
• To pytanie postawiono 9-latkom i 11-12 latkom
• Widać na rysunkach umieszczały trzecie oko na czołach

Przejście do rozumowania naukowego

• Obejmuje stawianie hipotez
• Następnie trzeba ustalić jakich sposobów przy testowaniu
• W problemy zaangażowanie
• Podsumowując, na rozumowanie formalno-operacyjne składa się zdolność do systematycznego myślenia o hipotetycznych ideach i abstrakcyjnych koncepcjach