Teoria muzyczna Matthesona i utwory Bacha

Teoria muzyczna Johanna Matthesona

• Mattheson poparł swoją teorię zbiorami pieśni o tematyce pasterskiej, stworzonymi wspólnie z poetą Ramlerem.
• Zbiory te były utrzymane w "galant" stylu i nosiły tytuły: "Oden mit Melodien" (1753-55) oraz "Lieder der Deutschen mit Melodien" (1767-68).
• Kompozytorami tych pieśni byli, obok Krausego, m.in. C.Ph.E. Bach, J.F. Agricola oraz J.J. Quantz.
• Wśród poetów, którzy tworzyli teksty do tych utworów, byli m.in. Kleist i Lessing.

Carl Philipp Emanuel Bach (1714-88)

• Bach jest kluczową postacią w rozwoju pieśni solowej.

Johann Friedrich Reichardt (1752-1814)

• Reichardt był pierwszym kompozytorem, który tworzył pieśni solowe na tak szeroką skalę.
• Jego utwory można podzielić na dwie kategorie:
  • Pieśni o przeznaczeniu dydaktycznym
    • Charakteryzują się prostą harmoniką i ściśle stroficzną formą.
    • W wielu przypadkach partię wokalną dubluje najwyższy głos fortepianu.
    • Przykłady: "Lieder für Kinder aus Campes Kinderbibliothek" oraz liczne pieśni do tekstów M. Claudiusa, L. Hölty'ego i J.K. Lavatera.
  • Pieśni artystyczne
    • Napisane do wysokiej klasy tekstów poetyckich, zwłaszcza Goethego, Klopstocka i Schillera.
    • Wykazują różnorodne rozwiązania formalne, od prostego odwzorowania toku wiersza po złożone struktury quasi-rondowe, z elementami pracy motywicznej.
    • Charakteryzuje je połączenie oszczędnej deklamacji i statycznej harmonii z wyrafinowanymi środkami dynamicznymi i agogicznymi.
    • Rozwiązania formalne i fakturowe są ściśle związane ze strukturą wersyfikacyjną i znaczeniową tekstów poetyckich.

Johann Abraham Peter Schulz (1747-1800)

• Schulz preferował wyższość słowa nad muzyką.
• Tworzył utwory do tekstów wybitnych poetów niemieckich XVIII i XIX wieku, a także poetów drugorzędnych.
• Pieśni przeznaczone były na głos i fortepian lub na głos i orkiestrę.
• Często były to opracowania utworów na głos i fortepian.
• Utwory były wydawane pojedynczo lub w zbiorach, które nie stanowiły cykli, z wyjątkiem "Kraemerspiegel" op. 66.
• Styl pieśniowy Schulza wykazuje wiele cech wspólnych z jego stylem operowym.
• Wiele jego pieśni przypomina monologi operowe, z szeroko rozwiniętymi liniami melodycznymi i dużą siłą ekspresji.
• Cechuje go liryzm partii wokalnych, preferowanie długich wartości rytmicznych i wysokiej pozycji głosu.
• Partia fortepianu cechuje się rozdrobnieniem rytmicznym i skomplikowaną fakturą.
• W wersjach orkiestrowych wprowadza wyrafinowaną kolorystykę dźwiękową.
• Najpopularniejsze są pieśni orkiestrowe, zarówno oryginalne, jak i opracowania: "Vier letzte Lieder" (oryginalne) i "Ruhe, meine Seele", "Caecilie" i "Morgen" z cyklu "Vier Lieder" op. 27 (opracowanie).

Wybitni polscy twórcy pieśni:

• Fryderyk Chopin (1810-49)
  • Skomponował 19 pieśni z towarzyszeniem fortepianu do tekstów wybitnych ówczesnych poetów polskich: S. Witwickiego, L. Osińskiego, A. Mickiewicza, W. Pola, B. Zaleskiego i Z. Krasińskiego.
  • Zostały wydane pośmiertnie jako op. 74.
  • Reprezentują różnorodne odmiany gatunku, od prostego układu zwrotkowego ("Życzenie", "Śliczny chłopiec") po wokalny rapsod ("Leci liście z drzewa").
  • Pieśni "Narzeczony" i "Wojak" należą do gatunku balladowego.
  • "Wojak" stanowi przykład polskiej ballady romantycznej, wywodzącej się z pieśni patriotycznej.