Podcast
Questions and Answers
तार्किक विचार म्हणजे काय?
तार्किक विचार म्हणजे काय?
तार्किक विचारांचे कोणते प्रकार आहेत?
तार्किक विचारांचे कोणते प्रकार आहेत?
निगमनात्मक तर्कशास्त्राची वैशिष्ट्ये कोणती आहेत?
निगमनात्मक तर्कशास्त्राची वैशिष्ट्ये कोणती आहेत?
प्रेरणात्मक तर्कशास्त्राचा वापर कधी केला जातो?
प्रेरणात्मक तर्कशास्त्राचा वापर कधी केला जातो?
Signup and view all the answers
तार्किक विचारांमधील चुका काय आहेत?
तार्किक विचारांमधील चुका काय आहेत?
Signup and view all the answers
पुष्टीकरणाचा पूर्वाग्रह म्हणजे काय?
पुष्टीकरणाचा पूर्वाग्रह म्हणजे काय?
Signup and view all the answers
तार्किक विचारांवर कोणते घटक प्रभाव पाडतात?
तार्किक विचारांवर कोणते घटक प्रभाव पाडतात?
Signup and view all the answers
तार्किक विचारांचा वापर कोणत्या क्षेत्रांमध्ये केला जातो?
तार्किक विचारांचा वापर कोणत्या क्षेत्रांमध्ये केला जातो?
Signup and view all the answers
Flashcards
तर्कशक्ति
तर्कशक्ति
तर्कशक्ति म्हणजे पुराव्यावरून निष्कर्ष काढण्याची मानसिक प्रक्रिया.
उपयोजित तर्कशक्ति
उपयोजित तर्कशक्ति
जातक माहितीद्वारे सामान्य निष्कर्ष काढणे, मात्र हा निष्कर्ष खात्रीशीर नसतो.
निष्कर्षात्मक तर्कशक्ति
निष्कर्षात्मक तर्कशक्ति
उपस्थित असलेल्या मुद्द्यांवरून खात्रीशीर निष्कर्ष काढणे.
आधारभूत तर्कशक्ती
आधारभूत तर्कशक्ती
Signup and view all the flashcards
पुष्टीचूक पक्षपात
पुष्टीचूक पक्षपात
Signup and view all the flashcards
संकल्पनात्मक त्रुटी
संकल्पनात्मक त्रुटी
Signup and view all the flashcards
अन्वयार्थ
अन्वयार्थ
Signup and view all the flashcards
सांस्कृतिक पाश्र्वभूमी
सांस्कृतिक पाश्र्वभूमी
Signup and view all the flashcards
Study Notes
Introduction to Reasoning
- तर्कशास्त्र ही प्रमाण किंवा पूर्वधारणा यांच्यावरून निष्कर्ष काढण्याचा मानसिक प्रक्रिया आहे.
- यात निर्णय आणि निर्णय घेण्यासाठी तर्क, प्रमाण आणि पूर्वज्ञान वापरले जाते.
- तर्कशास्त्र ही निगमन किंवा आगमन या दोन्ही प्रकारात वर्गीकृत केली जाऊ शकते.
निगमन तर्कशास्त्र
- जर पूर्वधारणा सत्य असतील तर निगमन तर्कशास्त्रात निष्कर्ष काढणे हे नक्कीच सत्य असेल.
- हे विशिष्ट निष्कर्षांपर्यंत पोहोचण्यासाठी सामान्य विधानांपासून सुरू होते.
- निगमन तर्काच्या युक्तिबाणाचे वैधता, विषयाच्या सत्यावर नव्हे तर युक्तिबाणाच्या रचनेवर अवलंबून असते. जर पूर्वधारणा सत्य असतील, तर निष्कर्ष नक्कीच सत्य असणे आवश्यक आहे.
- यात व्यतिरेकांचा समावेश आहे (उदा., सर्व पुरुष मरणशील आहेत, सॉक्रेटीस एक पुरुष आहे, म्हणून सॉक्रेटीस मरणशील आहे).
- निगमन तर्काच्या सामान्य प्रकारात मोड्स पोनेंस, मोड्स टोलन्स आणि परिकल्पनात्मक तर्क यांचा समावेश आहे.
आगमन तर्कशास्त्र
- जर पूर्वधारणा सत्य असतील तर आगमन तर्कशास्त्रात निष्कर्ष काढणे हे शक्य, परंतु नक्कीच सत्य नाही.
- हे सामान्य निष्कर्षांपर्यंत पोहोचण्यासाठी विशिष्ट निरीक्षणांपासून सुरू होते.
- आगमन तर्काच्या मजबूतीसाठी पुरवलेल्या प्रमाणांवर अवलंबून असते; मोठा आणि प्रतिनिधीत्वपूर्ण नमुना हा निष्कर्ष सत्य असण्याची शक्यता अधिक करते.
- यात नमुन्यावर आधारित लोकसंख्येबद्दल सामान्यीकरण करणे, किंवा पूर्ववर्ती नमुन्यांवर आधारित भविष्यातील घटनांना भाकीत करणे यांचा समावेश आहे.
- आगमन तर्काच्या सामान्य प्रकारात सामान्यीकरण, समानता आणि सांख्यिकीय अनुमान यांचा समावेश आहे.
तर्कशास्त्रातील चुकांचे प्रकार
- भ्रम: चुकीच्या निष्कर्षांकडे नेणारे तर्कशास्त्रातील चुका.
- पुष्टीचे पूर्वाग्रह: पूर्वग्रहीत विश्वासांना पुष्टी देणारे माहिती पसंती देणे आणि विरोधाभासी माहितीला दुर्लक्ष करणे ही प्रवृत्ती.
- उपलब्धता व्हेरूझ्युहेटी: सोप्याने आठवता येणाऱ्या घटनांची शक्यता जास्त असे मानण्याची प्रवृत्ती.
- अंकांचे पूर्वाग्रह: निर्णय घेताना मिळालेल्या पहिल्या माहिती ( "अंका") वर जास्त गतीने अवलंबून राहण्याची प्रवृत्ती.
- हॅलो परिणाम: एका व्यक्ति किंवा वस्तूचा समग्र धारणा एका सकारात्मक वैशिष्ट्यावर आधारित करण्याची प्रवृत्ती.
- खोटे दुविधा: जेव्हा इतर पर्याय उपलब्ध असतात तेव्हा फक्त दोन पर्याय दाखवणे.
- अनिवार्यता श्रेणी: एक कृती अनेक नकारात्मक परिणामास नेणार असल्याचे युक्तीवाद करणे.
तर्कशास्त्राला प्रभावित करणारे घटक
- बौद्धिक क्षमता: बुद्धिमत्ता, कामकाज स्मृती आणि लक्ष हे तर्कशास्त्राच्या गुणवत्तेवर परिणाम करतात.
- सांस्कृतिक पार्श्वभूमी: सांस्कृतिक मूल्ये आणि मानदंड हे तर्कशास्त्रात्मक पद्धतींचे आकार घेतात.
- भावनिक अवस्था: भावना ही माहिती प्रक्रिया आणि तर्कशास्त्र पद्धतीला प्रभावित करते.
- प्रेरणा: लोकांच्या ध्येय आणि प्रेरणा त्यांच्या तर्कपद्धतीत पूर्वाग्रह निर्माण करतात.
- अनुभव: पूर्व अनुभव हे तर्कशास्त्रात उपयुक्त आणि हानिकारक पूर्वाग्रहात नेऊ शकतात.
तर्कशास्त्राची अनुप्रयोगे
- समस्या सोडवणे, निर्णय घेणे आणि वैज्ञानिक चौकशीसाठी तर्कशास्त्र आवश्यक आहे.
- हे दैनंदिन जीवनातील कामांमध्ये वापरले जाते आणि प्रभावी संवाद आणि समालोचक विचारांसाठी आवश्यक आहे.
- तर्कशास्त्र ही कायदा, वैद्यकशास्त्र, व्यवसाय आणि अभियांत्रिकी यासारख्या विविध क्षेत्रांमध्ये मूलभूत भूमिका बजावते.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
या क्विझमध्ये तर्कशुद्धतेच्या प्रक्रेबद्दल माहिती दिली आहे. त्यामध्ये व्युत्पादक आणि सूचक तर्क यांच्या कल्पनांचा समावेश आहे. तर्कशास्त्राची मूलभूत संकल्पना समजून घेण्यासाठी हे क्विझ उपयुक्त आहे.
