Tanzimat Dönemi Tiyatrosu

• Tiyatro, Eski Yunan'da MÖ 6. yüzyılda Dionysos adına düzenlenen şenliklerden doğmuştur.
• Zamanla gelişerek trajedi, komedi ve dram olmak üzere üç temel türe ayrılmıştır.
• Tanzimat Dönemi sanatçıları, Batı'dan gelen tiyatro ile ilgilenmiş ve geleneksel Türk tiyatrosu yavaşça yerini Batılı tarza bırakmıştır.
• Bu dönemde yazarlar vatan sevgisi, özgürlük aşkı, evlilik sorunları gibi konuları işlemiş, tiyatrolar didaktik ve eğlendirici olmuştur.
• Tanzimat sanatçıları tiyatroyu halkı eğitmek için kullanmış, Şinasi'nin Şair Evlenmesi bu türün ilk örneği olmuştur.
• Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey, Moliere'den çeviriler ve uyarlamalar yapmıştır.
• Ahmet Vefik Paşa'nın Zor Nikâh ve Zoraki Tabip çevirileri başarılı olmuş, Direktör Ali Bey de Misafir-i İstiskal gibi eserlerle katkıda bulunmuştur.
• II. Dönem Tanzimat sanatçılarından Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan da Batılı anlamda tiyatro eserleri vermiştir.

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

• Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre eseri, Tanzimat Dönemi'ne ait ve Türk edebiyatında sahnelenmiş ilk tiyatro eseridir.
• Dramatik metinler, olay veya durumların sahnede canlandırılması amacıyla yazılır ve tiyatro sanatını oluşturur.
• Tiyatro, oyuncuların seyirciler önünde gösteri yapmasıdır; duygu, düşünce ve olaylar hareket ve konuşmalarla anlatılır.

Terimler

• Münezzeh: Temiz, kusursuz
• Müzeyyen: Süslenmiş
• Namahrem: Evlenilmesi caiz olmayan (akraba)
• Müstahak: Hak etmiş
• Mütehayyir: Şaşırmış
• Rey: Düşünce
• Saik: Sebep
• Serhat: Sınır
• Tasavvur: Hayal etme
• Tekmil: Tamamlama
• Telef olmak: Yok olmak
• Vesselam: Kısacası
• Zahir: Açık
• Zuhur etmek: Ortaya çıkmak

Metni Anlama ve Çözümleme

• Metnin teması, konusu ve iletisinin belirlenmesi önemlidir.
• Metindeki açık ve örtük iletilerin örnekleri verilmelidir.
• Metinde temel çatışma ve diğer çatışmalar belirlenmelidir.
• Modern tiyatroda olay örgüsü; perde, sahne gibi bölümlerin etrafında düzenlenir.
• Oyuncular metni yorumlayarak sahneleyebilirler.
• Vatan yahut Silistre adlı metin, farklı bir metinle dekor ve sahne açısından karşılaştırılabilir.
• Oyunun farklı temsillerinde mekân ve dekor farklı kullanılabilir.
• Metindeki zamanla ilgili ayrıntılar incelenmelidir.
• Modern tiyatroda efekt ve ışık, iletinin etkili verilmesini sağlar.
• Metinde yazara özgü üslup özelliklerinin neler olduğu belirlenmelidir.
• Vatan yahut Silistre, yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtır.
• Metin hangi edebi döneme aittir ve o dönemin özelliklerini taşır.
• Vatan yahut Silistre'nin 1 Nisan 1873'te İstanbul'da sahnelenmesi büyük yankı uyandırmıştır.
• Bu bilgiler, Vatan yahut Silistre'nin yazarının tanınmasına yardımcı olur.
• Bir edebî metin, toplum hayatını etkileyebilir ve Vatan yahut Silistre bu açıdan başarılıdır.