Staatsrecht 1-3
117 Questions
2 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Wat is een kenmerk van een staat volgens het internationale recht?

  • Een staat is alleen een organisatie van ambtenaren.
  • Een staat kan geen geweld toepassen.
  • Een staat heeft altijd een monarchie.
  • Een staat moet vier vereisten hebben: een afgebakend territorium, bevolking, effectief gezag en internationale betrekkingen. (correct)

Wat bevat het staatsrecht voornamelijk?

  • De procedures voor de inrichting van lagere overheden.
  • Regels omtrent strafrecht.
  • De organisatie van de overheid en de verhouding tussen de staat en zijn burgers. (correct)
  • De regels voor privaatrechtelijke overeenkomsten.

Wat houdt de constituerende functie van het staatsrecht in?

  • Het instellen van een overheidsorganisatie. (correct)
  • Het bepalen van de rechten van consumenten.
  • Het opstellen van regels voor het burgelijk recht.
  • Het vaststellen van strafrechtelijke normen.

Welke uitspraak over het geweldsmonopolie van de staat is juist?

<p>De staat heeft het recht om geweld te gebruiken als dat nodig is. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijke ontwikkeling in de moderne staten vergeleken met vroeger?

<p>Het gezag is nu gekoppeld aan ambten en niet aan personen. (D)</p> Signup and view all the answers

Welke functie van het staatsrecht houdt in dat het de machtsuitoefening van de staat regelt?

<p>De organisatiefunctie. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is één van de belangrijkste bronnen van het staatsrecht?

<p>De Grondwet. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat beschrijft de term 'staat' volgens de nationale rechtsomschrijving?

<p>Een ambtsorganisatie die gezag uitoefent over een gemeenschap. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat leidde tot de vestiging van het parlementair stelsel in Nederland?

<p>De vertrouwensregel werd vastgesteld. (C)</p> Signup and view all the answers

Welke gebeurtenis was een aanleiding voor de Tweede Kamer om het kabinet af te keuren?

<p>De benoeming van Meijer tot gouverneur-generaal. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat werd er in 1917 in Nederland ingesteld?

<p>Algemeen kiesrecht. (C)</p> Signup and view all the answers

Welke ontwikkeling voltrok zich na 1844 met betrekking tot de rechterlijke macht?

<p>De rechterlijke macht werkte onafhankelijk binnen de Grondwet. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is de reguliere functie van het staatsrecht?

<p>Het reguleren van de relaties tussen overheidsambtenaren en burgers (B)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt het legaliteitsbeginsel in?

<p>Overheidsoptreden moet gelang een algemene regeling zijn (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijk kenmerk van een gedecentraliseerde eenheidsstaat zoals Nederland?

<p>Bevoegdheden voor toezicht op decentrale overheidsverbanden. (A)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende zaken is geen principe van de democratische rechtsstaat?

<p>De absolute scheiding van staatsmachten (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is een kenmerk van de federale staat?

<p>Deelstaten met eigen grondwetten en parlementen. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is de kern van het beginsel van de machtenscheiding?

<p>Machtsconcentratie voorkomen (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is het verschil tussen staatsvorm en regeringsvorm?

<p>Staatsvorm gaat over bevoegdheden tussen overheidsverbanden, regeringsvorm over ambten binnen één overheidsverband. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat betekent 'checks and balances' in het staatsrecht?

<p>Onafhankelijke controlerende mechanismen tussen staatsorganen (D)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt het toetsingsverbod ex.art. 120 GW in?

<p>Rechters kunnen geen wetten toetsen aan grondwettelijke grondrechten. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeurde er met de begroting van Buitenlandse Zaken tijdens de Luxemburgse kwestie?

<p>De Tweede Kamer verwierp de begroting. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt de legitimerende functie van het staatsrecht in?

<p>Dat burgers het overheidsgezag moeten accepteren (D)</p> Signup and view all the answers

Welk artikel in de Grondwet maakt de samenwerking tussen de regering en de Staten-Generaal bij wetgeving duidelijk?

<p>Art. 81 GW (D)</p> Signup and view all the answers

Welke staatsstructuur brengt het federalisme met zich mee?

<p>Een federatie met zelfbestuur voor deelstaten. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat staat er in art. 120 GW over de rechterlijke macht?

<p>Rechters moeten onafhankelijk zijn (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden?

<p>Het regelt de samenwerking met Caribische eilanden. (A)</p> Signup and view all the answers

Welk aspect benoemt het principe van de rechtsstaat?

<p>Er zijn onafhankelijk en onpartijdige rechters (A)</p> Signup and view all the answers

Welke ontwikkeling volgde na de Tweede Wereldoorlog op het gebied van grondrechten?

<p>Belangrijke verdragen werden tot stand gebracht met grondrechten. (B)</p> Signup and view all the answers

Welke uitspraak betreft de bevoegdheden van de Koning volgens het Meerenberg arrest?

<p>De Koning kan alleen handelen wat de Grondwet toestaat. (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe zijn de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht in Nederland georganiseerd?

<p>Ze hebben een gelijkwaardige en zelfstandige positie (B)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende principes is geen onderdeel van de kernbeginselen van de constitutionele orde?

<p>Afspraken van overheidsambtenaren (B)</p> Signup and view all the answers

Op welke manier heeft Nederland zijn staatsrecht gevormd?

<p>Door politieke keuzes uit het verleden (D)</p> Signup and view all the answers

Wat betekent de term 'materiële constitutie'?

<p>De Grondwet en aanvullende wetten over overheidsinrichting (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is het principal doel van het legaliteitsbeginsel in een rechtsstaat?

<p>Het waarborgen van gelijke behandeling in gelijke gevallen (B)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeurt er volgens het legaliteitsbeginsel met overheidsoptreden?

<p>Het moet voorafgaand zijn vastgelegd in een regeling (A)</p> Signup and view all the answers

Welke wijziging werd aangebracht in de Grondwet tijdens de Grondwetsherziening van 1848?

<p>Ministers werden politiek verantwoordelijk (A)</p> Signup and view all the answers

Wat zorgt ervoor dat de overheid rechtmatig optreedt?

<p>Duidelijke regels en wetten (C)</p> Signup and view all the answers

Wat impliceert de onthoudingsverplichting van de overheid met betrekking tot grondrechten?

<p>De overheid mag grondrechten enkel onder strikte voorwaarden beperken (D)</p> Signup and view all the answers

In welk artikel van de Grondwet is de controlefunctie van de rechter vastgelegd?

<p>Artikel 112 lid 2 GW (C)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt bedoeld met een constitutionele monarchie?

<p>De koning is gebonden aan de grondwet (C)</p> Signup and view all the answers

Welk document markeert de oprichting van de moderne eenheidsstaat in Nederland?

<p>De Grondwet van 1814 (D)</p> Signup and view all the answers

Wat was een belangrijk gevolg van de Grondwetsherziening van 1840?

<p>Ministers moesten nu een handtekening van de koning hebben (C)</p> Signup and view all the answers

Welke veranderde functie heeft de Tweede Kamer gekregen na de Grondwetsherziening van 1848?

<p>Recht op interpellatie (C)</p> Signup and view all the answers

Wat zijn grondrechten primair bedoeld om te waarborgen?

<p>De staatsvrije sfeer van de burger (D)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende stellingen is waar over de Republiek der Verenigde Nederlanden?

<p>Het bestond uit provincie-staten die samenwerkten als soevereine staten (A)</p> Signup and view all the answers

Wat was een gevolg van het Plakkaat van Verlatinghe (1581)?

<p>De provincies werden soeverein (B)</p> Signup and view all the answers

Welke verandering bood de Grondwetherziening van 1848 voor de Staten-Generaal?

<p>De Staten-Generaal kregen recht op amendement (B)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende zaken is niet een aspect van de klassiek-liberale visie op de rechtsstaat?

<p>De actieve rol van de overheid in sociale voorzieningen (B)</p> Signup and view all the answers

Welk van de volgende organen heeft geen recht op Kamerontbinding?

<p>De Rechterlijke Macht (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is een kenmerk van de formele constitutie?

<p>Het moet schriftelijk zijn vastgelegd. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat valt niet onder de definitie van materiële constitutie?

<p>Wetten die zonder wijziging elkaar aanvullen. (D)</p> Signup and view all the answers

Welke uitspraak over de Nederlandse Grondwet is waar?

<p>De Grondwet waarborgt de stabiliteit van de staatsorganisatie. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is een gevolg van het toetsingsverbod in de Nederlandse Grondwet?

<p>Rechters kunnen de grondwettelijkheid van wetten toetsen. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat omschrijft het beste organieke wetten?

<p>Wetten die overheidsinstellingen creëren. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van rechtspraak in het constitutionele recht?

<p>Het vormt een belangrijke bron van constitutioneel recht. (B)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende beweringen is waar met betrekking tot de herziening van de Grondwet?

<p>Er is altijd een meerderheid van stemmen nodig om te wijzigen. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is een voorbeeld van een organieke wet?

<p>De Kieswet. (C)</p> Signup and view all the answers

Waarom mag de Nederlandse rechter de grondwettelijkheid van wetten niet toetsen?

<p>Om te voorkomen dat rechters de wetgever tegenwerken. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is de belangrijkste functie van de materiële constitutie?

<p>Het tonen van de fundamenten van staatsinrichting. (C)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende elementen is opmerkelijk voor veel moderne grondwetten, waaronder de Nederlandse?

<p>Zij bevatten kernbeginselen in de tekst. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat beschrijft het begrip 'ongeschreven recht' het beste?

<p>Rechtsbeginselen die niet schriftelijk staan vastgelegd. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijk doel van de Nederlandse Grondwet?

<p>Het waarborgen van de stabiliteit van de staatsorganisatie. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is een gevolg van de open voorschriften in de Nederlandse Grondwet?

<p>De interpretatie kan aangepast worden aan actuele behoeften. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van de rechter met betrekking tot politieke geschillen in Nederland?

<p>De rechter moet terughoudend zijn en mag geen politieke uitspraken doen. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijke wijziging in de opvatting van de Hoge Raad met betrekking tot rechterlijke bevelen tot wetgeving?

<p>Een rechterlijk bevel tot wetgeving kan nu wel toelaatbaar zijn onder bepaalde voorwaarden. (B)</p> Signup and view all the answers

Welke twee ongeschreven rechtsregels zijn in Nederland algemeen erkend?

<p>Vertrouwensregel en de conventie van 1868. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is de belangrijkste reden dat het EVRM belangrijk is voor de Nederlandse constitutionele rechtsorde?

<p>Het bevat klassieke grondrechten die eenieder verbindend zijn. (C)</p> Signup and view all the answers

Waarop is de Europese Unie voornamelijk gebaseerd volgens art. 2 VEU?

<p>Democratie, mensenrechten en rechtsstaat. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe wordt de hiërarchie van normen binnen het constitutioneel recht meestal beschreven?

<p>Lagere regelingen zijn altijd ondergeschikt aan hogere. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat vereist Bovend’Eert voor praktijken om als ongeschreven rechtsregels erkend te worden?

<p>Er moet een rechtsovertuiging bestaan over hun belang. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is de functie van de Europese Raad?

<p>Het vaststellen van politieke beleidslijnen. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is de status van EU-recht binnen de Nederlandse rechtsorde?

<p>Het heeft voorrang boven nationale regelingen. (C)</p> Signup and view all the answers

Welke rol speelt het Europees Parlement binnen de EU?

<p>Het is de belangrijkste wetgever en wordt rechtstreeks gekozen. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeurt er als een nationale regeling in strijd is met de hogere Europese regeling?

<p>De nationale regeling wordt ongeldig verklaard. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt de conventie van 1868 in Nederland in?

<p>De regering mag de Tweede Kamer maar één keer voor een bepaalde kwestie ontbinden. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is het toetsingsverbod met betrekking tot het EVRM?

<p>Rechters kunnen nationale wetten toetsen aan het EVRM. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat betekent de structuur van de normenhiërarchie?

<p>Hogere regelingen hebben voorrang boven lagere. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van de staatssecretaris ten opzichte van de minister?

<p>De staatssecretaris volgt de aanwijzingen van de minister. (A)</p> Signup and view all the answers

Welke uitspraak over de staatssecretaris is juist?

<p>De staatssecretaris kan de minister vervangen tijdens diens afwezigheid. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt het minst benadrukt in de organisatie van de ministerraad in Nederland?

<p>Het leiderschapsbeginsel. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat kunnen we zeggen over de bevoegdheden van de staatssecretaris?

<p>De staatssecretaris wordt op dezelfde manier benoemd en ontslagen als een minister. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijk kenmerk van de hiërarchie binnen de regering?

<p>De minister heeft volledige controle over de staatssecretarissen. (C)</p> Signup and view all the answers

Waardoor wordt het koningschap in Nederland verkregen?

<p>Middels erfopvolging (A)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeurt er als een troonopvolger trouwt zonder toestemming van de wetgever?

<p>Er volgt uitsluiting van erfopvolging (B)</p> Signup and view all the answers

Wat regelt artikel 28 van de Grondwet?

<p>De toestemming voor het huwelijk van de koning (B)</p> Signup and view all the answers

Wanneer eindigt het koningschap?

<p>Wanneer een koning overlijdt of afstand doet (C)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt het begrip 'huwelijk' in voor de troonopvolging?

<p>Een huwelijk tussen personen van verschillend geslacht (C)</p> Signup and view all the answers

In welke situatie kan een opvolger benoemd worden bij wet?

<p>Wanneer het vooruitzicht bestaat dat een opvolger zal ontbreken (C)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeurt er als er geen erfopvolger is bij het overlijden van de koning?

<p>Er kan een benoemde opvolger komen (C)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt bedoeld met 'onbekwaamheid' van de koning volgens de Grondwet?

<p>De koning die niet in staat is om te regeren (C)</p> Signup and view all the answers

Wat bepaalt artikel 39 van de Grondwet met betrekking tot het koninklijk huis?

<p>Niet elk familielid van de koning is lid van het koninklijk huis. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt de ministeriële verantwoordelijkheid van de koning in?

<p>De koning moet geen verantwoording afleggen voor zijn gedrag. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van de koning als staatshoofd volgens de Grondwet?

<p>De koning vertegenwoordigt de staat zowel binnen als buiten het land. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt er bedoeld met het contraseign ex. art. 47 GW?

<p>De koning kan geen besluiten nemen zonder ondertekening door een minister. (A)</p> Signup and view all the answers

Hoe worden de besluiten van de regering genoemd volgens de Grondwet?

<p>Koninklijke besluiten. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat stelt artikel 42 lid 1 GW vast over de regering?

<p>De koning en de ministers vormen samen de regering. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat zijn de hoofdfuncties van de koning?

<p>Staatshoofd en voorzitter van de Raad van State. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is een veelbesproken aspect van de uitkering van de koning?

<p>De uitkering is belastingvrij en leidt tot politieke discussie. (D)</p> Signup and view all the answers

Welke van de volgende stellingen over buitenlands beleid door de koning is juist?

<p>De koning vertegenwoordigt Nederland in internationale aangelegenheden. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt er bedoeld met de onschendbaarheid van de koning?

<p>De koning is niet aansprakelijk voor zijn daden in zijn hoedanigheid. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat impliceert de rol van de koning binnen een parlementaire democratie?

<p>De koning fungeert als een neutrale figuur binnen de regering. (D)</p> Signup and view all the answers

Welke discussie speelt er over de koning in de democratische rechtsstaat?

<p>De koning heeft te veel invloed op democratische processen. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat zijn de organisatieprincipes die de taakverdeling binnen de regering beheersen?

<p>Leiderschapsbeginsel, collegialiteitsbeginsel, ressortbeginsel. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt de parlementaire immuniteit van ministers in?

<p>Ministers kunnen niet vervolgd worden voor uitspraken in vergaderingen van de Kamer. (A)</p> Signup and view all the answers

Welke van de onderstaande uitspraken over de ministerraad is juist?

<p>De ministerraad stond oorspronkelijk onder supervisie van de Koning. (A)</p> Signup and view all the answers

Welke rol heeft de minister-president volgens de Grondwet?

<p>Hij coördineert de besluitvorming binnen de ministerraad. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is een belangrijke voorwaarde voor ministers met betrekking tot hun politieke partij?

<p>Zij moeten een zekere afstand van hun partij houden. (D)</p> Signup and view all the answers

Welke functie vervult een minister binnen een ministerie?

<p>De minister mag instructies geven aan ondergeschikte ambtenaren. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt bedoeld met de 'homogeniteit van de ministerraad'?

<p>Er moet een eenheid van regeringsbeleid zijn. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat houdt de vertrouwensregel in?

<p>De regering kan alleen functioneren met het vertrouwen van het parlement. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is de rol van een minister zonder portefeuille?

<p>Zij hebben geen eigen begroting. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is de belangrijkste taak van de ministerraad?

<p>Algemeen regeringsbeleid besprekingen en besluiten. (C)</p> Signup and view all the answers

Welke instelling heeft de bevoegdheid om ministeries op te richten?

<p>De ministerraad. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat zegt artikel 71 van de Grondwet over ministers?

<p>Ministers zijn niet vervolgbaar voor uitspraken in de Kamer. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat regelt artikel 119 van de Grondwet met betrekking tot ministers?

<p>De immuniteit van ministers bij ambtsmisdrijven. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat wordt niet expliciet geregeld door de Nederlandse Grondwet?

<p>De inrichting van ministeries. (C)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Staatsrecht

Het juridische kader dat de werking van een land regelt en de bevoegdheden van overheidsorganen vastlegt.

Staat

Een organisatie met gezag die macht uitoefent over een gemeenschap op een bepaald gebied. Het bezit een geweldsmonopolie.

Vereisten van een staat

De eisen die een staat moet voldoen om als zodanig te worden erkend volgens het internationale recht.

Territorium

De afbakening van een territorium dat een staat omvat.

Signup and view all the flashcards

Bevolking

De inwoners van een staat.

Signup and view all the flashcards

Effectief gezag

De mogelijkheid om gezag te uitoefenen en regels op te leggen.

Signup and view all the flashcards

Betrekkingen met andere staten

De mogelijkheid van een staat om contact te leggen met andere staten.

Signup and view all the flashcards

Staatsrecht

Het positieve recht dat de structuur en machtuitoefening van de staat regelt.

Signup and view all the flashcards

Attribuerende functie

Het toekennen van bevoegdheden aan overheidsorganen.

Signup and view all the flashcards

Regulerende functie

Het reguleren van de relaties tussen overheidsambtenaren en burgers.

Signup and view all the flashcards

Legitimerende functie

De aanvaarding van het overheidsgezag door burgers.

Signup and view all the flashcards

Machtenscheiding

Een belangrijk uitgangspunt van het staatsrecht, gebaseerd op de trias politica.

Signup and view all the flashcards

Wetgevende macht

Gegeven door Montesquieu: de macht die algemene regels maakt.

Signup and view all the flashcards

Uitvoerende macht

Gegeven door Montesquieu: de macht die regels handhaaft.

Signup and view all the flashcards

Rechterlijke macht

Gegeven door Montesquieu: de macht die geschillen beslecht.

Signup and view all the flashcards

Waarborg voor burgers

Een middel om concentratie van macht te voorkomen.

Signup and view all the flashcards

Klassieke driedeling

De strikte scheiding van de drie machten.

Signup and view all the flashcards

Functionele betekenis

Het functionele onderscheid tussen wetgeving, bestuur en rechtspraak.

Signup and view all the flashcards

Organisatorische betekenis

De organisatorische indelingen van de overheid.

Signup and view all the flashcards

Incompatibiliteiten

Het verbod om bepaalde functies met elkaar te combineren.

Signup and view all the flashcards

Democratische rechtsstaat

De bescherming van de vrijheid en het voorkomen van concentratie van overheidsmacht.

Signup and view all the flashcards

Legaliteitsbeginsel

Het beginsel dat elk overheidsoptreden een grondslag moet hebben in de wet.

Signup and view all the flashcards

Kernbeginselen van de rechtsstaat

De vier belangrijkste aspecten van de rechtsstaat.

Signup and view all the flashcards

Onafhankelijke rechtspraak

De onafhankelijke rechtspraak is een fundamenteel element van de rechtsstaat. De rechterlijke macht heeft de taak om te controleren of de uitvoerende en wetgevende macht zich aan de wet houden. De rechterlijke macht handhaaft zo het legaliteitsbeginsel en beschermt de grondrechten van burgers.

Signup and view all the flashcards

Grondrechten

Grondrechten zijn fundamentele rechten en vrijheden die burgers beschermen tegen overheidsinmenging. Ze staan in hoofdstuk 1 van de Grondwet en in verdragen zoals het EVRM. Grondrechten stellen grenzen aan de overheid en garanderen de burgers een eigen sfeer waarbinnen ze vrij kunnen leven.

Signup and view all the flashcards

Beperking grondrechten

De overheid heeft de mogelijkheid om grondrechten te beperken, maar alleen als er een wettelijke grondslag voor bestaat. De beperking moet noodzakelijk zijn en de vrijheid van de burger zo min mogelijk beperken. Deze regel is belangrijk om te voorkomen dat de overheid de macht misbruikt.

Signup and view all the flashcards

Constitutionele monarchie

De constitutionele monarchie is een staatsvorm waarin de macht van de monarch, in dit geval de Koning, beperkt wordt door de grondwet. De grondwet verdeelt de bevoegdheden tussen de Koning en andere overheidsinstellingen.

Signup and view all the flashcards

Representatieve democratie

De representatieve democratie is een staatsvorm waarin de burgers hun vertegenwoordigers kiezen om namens hen politieke beslissingen te nemen. De volksvertegenwoordiging neemt door middel van verkiezingen de macht waar.

Signup and view all the flashcards

Unie van Utrecht

De Unie van Utrecht (1579) was een belangrijk punt in de Nederlandse geschiedenis. De zeven provincies besloten samen te werken tegen de Spaanse overheersing. Dit samenwerkingsverband leidde tot de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Signup and view all the flashcards

Plakkaat van Verlatinghe

Door het Plakkaat van Verlatinghe (1581) verklaarden de zeven provincies zich onafhankelijk van de Spaanse koning. De provincies werden soevereine staten met eigen macht.

Signup and view all the flashcards

Republiek der Verenigde Nederlanden

De Republiek der Verenigde Nederlanden bestond uit zeven soevereine provincies die samenwerkten in een statenbond. Elke provincie had haar eigen bestuur en wetten.

Signup and view all the flashcards

Grondwet van 1814

De Grondwet van 1814 creëerde een eenheidsstaat in Nederland. De macht werd verdeeld tussen de Koning, de Staten-Generaal en de rechterlijke macht. De Grondwet van 1814 was sterk monarchaal.

Signup and view all the flashcards

Ministeriële verantwoordelijkheid

De Tweede Kamer wilde de ministeriële verantwoordelijkheid in de Grondwet opnemen. Dit inzicht kwam na een conflict tussen de Koning en de Staten-Generaal over de begroting. De Koning ging uiteindelijk akkoord met de verantwoordelijkheid van de ministers.

Signup and view all the flashcards

Strafrechtelijke verantwoordelijkheid ministers

De Grondwetsherziening van 1840 introduceerde de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van ministers. De Koning moest voortaan voor elk besluit een handtekening van een minister krijgen, waardoor de macht van de Koning werd ingeperkt.

Signup and view all the flashcards

Grondwetsherziening 1848

De Grondwetsherziening van 1848 bracht belangrijke veranderingen in de Nederlandse staatsorde, waaronder rechtstreekse verkiezing van de Tweede Kamer, recht van amendement, recht van enquête en interpellatie. De Grondwetsherziening van 1848 is een belangrijke stap in de ontwikkeling van de representatieve democratie.

Signup and view all the flashcards

Ontwikkeling parlementaire democratie

De Grondwetsherzieningen van 1840 en 1848 waren belangrijke stappen in de ontwikkeling van een representatieve democratie met een parlementair stelsel in Nederland. Deze hervormingen versterkten de macht van het parlement en de verantwoordelijkheid van de regering.

Signup and view all the flashcards

Constitutie

De samenstelling van rechtsregels die de basis vormen van de overheidsorganisatie en de interactie tussen overheid en burgers.

Signup and view all the flashcards

Formele constitutie

De uitwendige kenmerken van een constitutie, inclusief de schriftelijke vastlegging, totstandkomingsproces en speciale status ten opzichte van andere wetten.

Signup and view all the flashcards

Materiële constitutie

De inhoud van een constitutie, bepaald door de rechtsregels die de basis van de staatsorganisatie bepalen.

Signup and view all the flashcards

Grondwet

De geschreven wet die de basis vormt van de Nederlandse staatsorganisatie.

Signup and view all the flashcards

Materiële constitutie

Rechtsregels die als basis dienen voor de staatsorganisatie, niet per se geformuleerd in de grondwet.

Signup and view all the flashcards

Algemene bepaling in Grondwet

De Nederlandse Grondwet die een algemeen beginsel toevoegt dat kernwaarden uitdrukkelijk benoemt.

Signup and view all the flashcards

Open voorschriften in de Grondwet

De Grondwet behandelt de hoofdzaken en laat ruimte voor interpretatie, waardoor aanpassing aan steeds veranderende tijden mogelijk is.

Signup and view all the flashcards

Organieke wet/regeling

Organieke wet/regeling die de Grondwet in materiële zin aanvult, vaak door het instellen van overheidsambten.

Signup and view all the flashcards

Rechtspraak als bron van constitutioneel recht

De rechterlijke uitspraken die de Grondwet interpreteren en vormgeven.

Signup and view all the flashcards

Fluoridering arrest

De Hoge Raad definieert het legaliteitsbeginsel, hoewel dit niet expliciet in de grondwet is vastgelegd.

Signup and view all the flashcards

Toetsingsverbod in de Grondwet

De Grondwet verhindert de rechter om de grondwettigheid van wetten te beoordelen, met uitzondering van ander overheidshandelen.

Signup and view all the flashcards

Herzieningsprocedure van de Grondwet

De procedure om de Grondwet te wijzigen die een zware meerderheid vereist om stabiliteit te waarborgen.

Signup and view all the flashcards

Wetsvoorstel

Een wet die de normale wetgevingsprocedure moet doorlopen, inclusief stemming door beide kamers en goedkeuring van de regering.

Signup and view all the flashcards

Tweede lezing van wetsvoorstel

De tweede lezing waarin het wetsvoorstel met tweederdemeerderheid moet worden aangenomen in beide kamers.

Signup and view all the flashcards

Ongeschreven rechtsbeginselen

De rechterlijke interpretatie van de grondrechten en het handhaven van de scheiding der machten.

Signup and view all the flashcards

Staatsvorm

De manier waarop de bevoegdheden zijn verdeeld tussen het centrale overheidsverband en andere overheidsverbanden in de staat. Te denken valt aan de verdeling van bevoegdheden tussen de centrale regering en gemeenten.

Signup and view all the flashcards

Regeringsvorm

De verhouding die verschillende ambten hebben binnen één overheidsverband. Dit omvat de verdeling van macht tussen bijvoorbeeld de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.

Signup and view all the flashcards

Eenheidsstaat

Een staatsvorm waarin de centrale overheid de meeste macht heeft. Alle bevoegdheden gaan uit van de centrale overheid en worden aan lagere overheden toegekend.

Signup and view all the flashcards

Federale staat

Een staatsvorm waarbij macht is verdeeld tussen centrale en regionale overheden. De deelgebieden hebben eigen wetgeving en bestuursorganen.

Signup and view all the flashcards

Statenbond

Verschillende staten werken samen met een gezamenlijk orgaan om bepaald doelen te behalen. Heeft geen eigen grondwet en de lidstaten behouden hun soevereiniteit.

Signup and view all the flashcards

Vestiging van het parlementair stelsel

Het moment waarop de macht van de regering afhankelijk werd van het vertrouwen van het parlement. De regering moet dus steun hebben van de meerderheid in de Kamer om te kunnen regeren.

Signup and view all the flashcards

Vertrouwensregel

Het principe dat de uitvoerende macht verantwoordelijk is voor het parlement en haar beleid moet verantwoorden.

Signup and view all the flashcards

Koninkrijk

Een staatsvorm met een staatshoofd uit een koninklijke familie.

Signup and view all the flashcards

Ontwikkeling van de rechtsstaat

De ontwikkeling waarbij de overheid gebonden is aan de wet en rechtspraak onafhankelijk is.

Signup and view all the flashcards

Meerenberg arrest

Een arrest waarbij de Hoge Raad besloot dat de Koning alleen bevoegd is tot hetgeen hem in de Grondwet is toegekend.

Signup and view all the flashcards

Bestuursrechtspraak

De rechtspraak die gaat over geschillen tussen burgers en de overheid.

Signup and view all the flashcards

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State

De afdeling van de Raad van State die hooger beroep behandelt in zaken van bestuursrechtspraak.

Signup and view all the flashcards

EVRM

Een verdrag dat verschillende grondrechten beschermt die van toepassing zijn op de lidstaten.

Signup and view all the flashcards

Terughoudendheid rechter bij politieke geschillen

De rechterlijke macht heeft geen constitutionele bevoegdheid om conflicten tussen politieke ambtenaren te beslechten, zoals in Duitsland. De Nederlandse rechter moet dus zeer terughoudend zijn bij politieke geschillen.

Signup and view all the flashcards

Nuancering Urgenda-arrest

De Hoge Raad heeft zich in het Urgenda-arrest gedeeltelijk teruggetrokken van het Waterpaktarrest. Wetgevingsbevelen door de rechter zijn nu mogelijk met een specifieke nuancering.

Signup and view all the flashcards

Ongeschreven recht in de Nederlandse politiek

Bepaalde praktijken en gewoonten in de politiek, die niet in de wet staan, kunnen bindende rechtsregels worden.

Signup and view all the flashcards

Vertrouwensregel in de Nederlandse politiek

Een belangrijke ongeschreven rechtsregel is de vertrouwensregel: een minister moet aftreden als hij geen vertrouwen meer heeft van beide Kamers.

Signup and view all the flashcards

Conventie van 1868 in de Nederlandse politiek

De conventie van 1868 is een andere ongeschreven rechtsregel: de regering mag de Tweede Kamer slechts eenmaal ontbinden voor een kwestie.

Signup and view all the flashcards

Voorwaarden voor ongeschreven rechtsregels

Bovend'Eert stelt voorwaarden voor ongeschreven rechtsregels: er moet een gewoonte of precedent zijn, een rechtsovertuiging over het bestaan van de regel, en de regel moet van fundamentele betekenis zijn.

Signup and view all the flashcards

Internationaal recht in de Nederlandse constitutie

Internationale regels, zoals die in het EVRM, kunnen onderdeel worden van de Nederlandse constitutie als ze ambten instellen, bevoegdheden verdelen of reguleren.

Signup and view all the flashcards

Belang van het EVRM voor Nederland

Het EVRM is belangrijk voor de Nederlandse constitutie omdat het veel klassieke grondrechten bevat, toetsingsverboden niet van toepassing zijn en er een speciaal Europees Hof voor is.

Signup and view all the flashcards

EU-recht in de Nederlandse rechtsorde

Het EU-recht heeft een speciale positie in de Nederlandse constitutie: het is onderdeel van de Nederlandse rechtsorde en heeft voorrang boven nationale wetgeving.

Signup and view all the flashcards

Positie van de EU

De Europese Unie heeft een bijzondere positie met steeds meer invloed op de lidstaten. De Unie streeft naar samenwerking en het bereiken van gemeenschappelijke doelstellingen.

Signup and view all the flashcards

Belangrijkste wetgever EU

De belangrijkste wetgever van de EU is de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement.

Signup and view all the flashcards

Europese Commissie

De Europese Commissie is een politiek ambt dat verantwoordelijk is voor wetgevingsinitiatieven en wordt gekozen op basis van voordracht door het Europees Parlement.

Signup and view all the flashcards

Normenhiërarchie in constitutioneel recht

De normenhiërarchie geeft aan dat niet al het constitutionele recht gelijk gewicht heeft. Een lagere regeling kan ongeldig verklaard worden als het in strijd is met een hogere regeling.

Signup and view all the flashcards

Voorrang van EU-recht boven nationale wetgeving

Het Europees recht heeft voorrang boven de Nederlandse Grondwet en andere nationale regelingen, hoewel dit concept niet altijd in alle lidstaten wordt geaccepteerd.

Signup and view all the flashcards

Rol van de rechter bij politieke geschillen in Nederland

De rol van de Nederlandse rechter bij politieke geschillen is complex: hoewel hij er geen politieke invloed kan uitoefenen, heeft hij een belangrijke rol in de interpretatie en handhaving van de grondwet.

Signup and view all the flashcards

Erfopvolging van het koningschap

De wettige opvolgers van de troon stammen af van Koning Willem I, zoals vastgelegd in de Grondwet (art. 24 e.v.).

Signup and view all the flashcards

Einde van het koningschap

Het koningschap eindigt bij overlijden of wanneer de Koning vrijwillig afstand doet van de troon.

Signup and view all the flashcards

Toestemming voor huwelijk van de Koning

De koning heeft toestemming nodig van de wetgever voor zijn huwelijk, zoals beschreven in art. 28 GW.

Signup and view all the flashcards

Toestemming voor huwelijk van troonopvolgers

Ook potentiële troonopvolgers moeten toestemming krijgen voor hun huwelijk. Hun huwelijk dient te voldoen aan de voorwaarden in art. 24 GW, zoals het moeten zijn geboren uit een wettig huwelijk.

Signup and view all the flashcards

Homohuwelijk en troonopvolging

Het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht wordt pas in 2021 door het kabinet als geldig gezien voor de troonopvolging.

Signup and view all the flashcards

Gevolgen van huwelijk zonder toestemming

Wanneer een troonopvolger zonder toestemming trouwt, wordt hij of zij uitgesloten van de erfopvolging.

Signup and view all the flashcards

Onbekwaamheid van de Koning

De Grondwet beschrijft de gevallen waarin de Koning tijdelijk onbekwaam wordt verklaard om te regeren (art. 33, 35 en 36 GW).

Signup and view all the flashcards

Benoemde opvolger voor de troon

Een benoemde opvolger kan worden aangewezen wanneer er geen erfopvolger is of wanneer er een tekort dreigt te ontstaan.

Signup and view all the flashcards

Is Nederland verplicht een monarchie te hebben?

Artikel 30 GW geeft Nederland de mogelijkheid om af te zien van de monarchie, ondanks dat het geen verplichting is.

Signup and view all the flashcards

Wie behoort tot het koninklijk huis?

Niet elk familielid van de Koning behoort automatisch tot het koninklijk huis. Dit bepaalt wie aanspraak kan maken op financiële tegemoetkoming.

Signup and view all the flashcards

Is de Koning volledig vrij in zijn persoonlijke leven?

De Koning kan in zijn privésfeer vrij handelen, maar ministeriële verantwoordelijkheid blijft altijd gelden.

Signup and view all the flashcards

Is de uitkering van de Koning belastingvrij?

De uitkering die de Koning ontvangt, is belastingvrij. Dit is een punt van discussie.

Signup and view all the flashcards

Wat is de rol van de Koning als staatshoofd?

De Koning vervult de rol van staatshoofd, waarbij hij de Nederlandse staat vertegenwoordigt in binnen- en buitenland.

Signup and view all the flashcards

Is de Koning onderdeel van de regering?

De Koning maakt deel uit van de regering. De Grondwet maakt dit expliciet duidelijk.

Signup and view all the flashcards

Wat is de rol van de Koning in de Raad van State?

De Koning heeft een symbolische rol als voorzitter van de Raad van State.

Signup and view all the flashcards

Wat is de rol van de Koning in de wetgevende macht?

De Koning is de leider van het koninklijk huis en drager van de Kroon. Alle besluiten van de regering worden koninklijke besluiten genoemd.

Signup and view all the flashcards

Wat is de betekenis van koninklijke onschendbaarheid?

De Koning is onschendbaar, maar ministers zijn verantwoordelijk voor zijn handelen. Hij kan niet strafrechtelijk vervolgd worden, maar wel in een burgerlijke procedure betrokken.

Signup and view all the flashcards

Wat is het contraseign en waarom is het ingevoerd?

Om machtsmisbruik te voorkomen, werd het contraseign ingevoerd, waardoor de Koning geen zelfstandige handelingen kan uitvoeren. Ministers zijn verantwoordelijk voor de acties van de Koning, zelfs in zijn privésfeer.

Signup and view all the flashcards

Waarover gaat de discussie over de Koning in een democratische rechtsstaat?

De discussie over de Koning in een democratische rechtsstaat gaat over de bevoegdheden die hij uitoefent, en niet over zijn lidmaatschap van de regering.

Signup and view all the flashcards

Hoe verhouden de bevoegdheden van de Koning en ministers zich?

De bevoegdheden van de Koning en ministers zorgen voor een gelijkwaardige positie, maar in de praktijk heeft de Koning een beperkte rol.

Signup and view all the flashcards

Heeft de rol van de Koning in de democratie een problematische kant?

De huidige praktijk van de Koning in de wetgevingsproces wordt vaak als in strijd gezien met het principe van een democratie.

Signup and view all the flashcards

Hoe is de takenverdeling binnen de regering georganiseerd?

Het leiderschapsbeginsel, collegialiteitsbeginsel en ressortbeginsel bepalen de verdeling van taken binnen de regering.

Signup and view all the flashcards

Wie maakt de regering?

De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. Dit staat expliciet in Artikel 42 lid 1 GW.

Signup and view all the flashcards

Leidinggevende bevoegdheid van de minister-president

De minister-president heeft geen directe leidinggevende bevoegdheden over ministers. In plaats daarvan werken ze samen in het collegiale orgaan van de ministerraad.

Signup and view all the flashcards

Rol van de staatssecretaris

De staatssecretaris is hiërarchisch ondergeschikt aan de minister en volgt diens aanwijzingen. Echter, de staatssecretaris heeft voor een groot deel dezelfde bevoegdheden als de minister, zoals benoeming en ontslag, deelname aan de regering en de toepassing van de vertrouwensregel.

Signup and view all the flashcards

Belangrijke principes in het Nederlandse constitutionele recht

Binnen het Nederlandse constitutionele recht is het leiderschapsbeginsel zwak, terwijl de ministerraad duidelijk georganiseerd is volgens het collegialiteitsbeginsel. Het belang van ministeries, oftewel het ressortbeginsel, is ook sterk aanwezig.

Signup and view all the flashcards

De ministerraad

De ministerraad is het collegiale orgaan waarin de ministers samenwerken om besluiten te nemen. De minister-president heeft geen directe leidinggevende bevoegdheden, maar fungeert als voorzitter en coördineert de ministerraad.

Signup and view all the flashcards

Beperkingen voor de staatssecretaris

De staatssecretaris heeft geen leiding over een ministerie en is geen lid van de ministerraad, tenzij hij de minister vervangt tijdens diens afwezigheid.

Signup and view all the flashcards

Eenheid van de regering

De Koning en de ministers samen vormen de regering, die één geheel moet uitstralen, ook al zijn er interne meningsverschillen.

Signup and view all the flashcards

Benoeming en ontslag van ministers

De benoeming en het ontslag van ministers wordt bepaald door de vertrouwensregel, die de band tussen regering en parlement regelt.

Signup and view all the flashcards

Parlementaire immuniteit voor ministers

Ministers hebben parlementaire immuniteit, wat betekent dat ze niet voor de rechter kunnen worden gedaagd voor wat ze tijdens de vergaderingen van de Staten-Generaal of Kamercommissies hebben gezegd.

Signup and view all the flashcards

Strafrechtelijke procedure voor ministers

Een speciale procedure geldt voor strafrechtelijke vervolging van ministers in geval van een ambtsmisdrijf.

Signup and view all the flashcards

Indeling van de rijksdienst

De organisatie van de rijksdienst, het centrale overheidsverband, wordt verdeeld in verschillende ministeries.

Signup and view all the flashcards

Instelling van ministeries

De Grondwet bepaalt niet welke ministeries er zijn of hoe ze moeten worden ingericht, dit wordt geregeld door de regering.

Signup and view all the flashcards

Leidinggevende rol van de minister

Een minister die verantwoordelijk is voor een bepaald gebied, heeft de leiding over een ministerie en mag beslissingen nemen over de organisatie en werking ervan.

Signup and view all the flashcards

Verantwoordelijkheid van ambtenaren

Ambtenaren werken onder de verantwoordelijkheid van de minister en voeren zijn opdrachten uit.

Signup and view all the flashcards

Functie van de ministerraad

De ministerraad is een belangrijk orgaan waar ministers samenwerken om het algemeen regeringsbeleid te bepalen en de eenheid van dat beleid te bevorderen.

Signup and view all the flashcards

Positie van de ministerraad

De ministerraad is in de Grondwet opgenomen en heeft een zelfstandige positie, maar is niet ondergeschikt aan andere ambten.

Signup and view all the flashcards

Homogeniteit van de ministerraad

De ministers in de ministerraad moeten het beleid van de regering ondersteunen, maar zij kunnen wel ontslag nemen als ze met het besluit niet eens zijn.

Signup and view all the flashcards

Rol van de minister-president

De minister-president is de voorzitter van de ministerraad en heeft coördinerende en voorzittersbevoegdheden.

Signup and view all the flashcards

Leiderschap van de minister-president

Hoewel hij vaak wordt beschouwd als de leider van de regering, heeft de minister-president geen absolute macht.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Inleiding Staatsrecht

  • Staatsrecht vormt het juridische kader voor de werking van een land, inclusief bevoegdheden en verantwoordelijkheden van overheidsorganen en -instellingen.
  • Dit thema behandelt staatsrechtfuncties, structuur en geschiedenis, gevolgd door rechtsbronnen zoals de Grondwet.

Functies van het Staatsrecht

  • Staatsrecht draait om de staat, een lastig te definiëren begrip.
  • Internationale vereisten voor een staat: afgebakend territorium, bevolking, effectief gezag, en internationale betrekkingen.
  • Nationale definitie van een staat: ambtsorganisatie met gezag en geweldsmonopolie over een gemeenschap.
  • Moderne staten karakteriseren zich door ambtsorganisatie, los van individuen.
  • Staatsrecht omvat het recht rondom staatstructuur en machtsuitoefening.
  • Regelt overheidsorganisatie en staat-burger verhoudingen.
  • Functies van staatsrecht, volgens Kortmann:
    • Constituerende functie: instelling overheidsorganisatie.
    • Attribuerende functie: toekennen bevoegdheden.
    • Regulerende functie: regels over relaties tussen overheidsfunctionarissen en burgers.
  • Legitimerende functie: burgerlijke aanvaarding van overheidsgezag, afhankelijk van gedrag functionarissen.
  • Rechtszekerheid en continuïteit als bijdragen tot legitimiteit.
  • Formele constitutie: enkel Grondwet.
  • Materiële constitutie: Grondwet en alle wetten betreffende overheidsinstellingen en -relaties.
  • Politieke keuzes (monarchie, toetsingsverbod) beïnvloeden staatsrecht in Nederland.
  • Hoofdprincipes: machtenscheiding en democratische rechtsstaat.

Machtenscheiding

  • Belangrijkste principe voor staatsopbouw; gebaseerd op Montesquieu (1748).
  • Trias Politica: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
  • Waarborg tegen machtsconcentratie.
  • Klassiek onderscheid in Nederlandse Grondwet werd in 1983 gewijzigd en gebruikt tegenwoordig niet meer.
  • Nu wetgeving (parlement), bestuur (regering) en rechtspraak (rechter) als aparte machten.
  • Staten-Generaal en recht op eigen werkwijze (art. 72 GW).
  • Incompatibiliteiten: bepaalde functies kunnen niet gecombineerd worden (art. 117 GW - rechterlijke onafhankelijkheid).
  • Machtenscheiding is niet absoluut, nadruk op machtenspreiding.
  • Gedeelde bevoegdheden (bijvoorbeeld art. 81 GW – wetgeving met regering en Staten-Generaal) zorgen voor checks and balances.
  • Drie kenmerken:
    • Drie aparte, gelijkwaardige en zelfstandige organen.
    • Niet absoluut.
    • Gedeelde bevoegdheden en controlemechanismen.

Democratische rechtsstaat

  • Doel: bescherming burgers, kadering overheidsoptreden en bescherming privésfeer.
  • Rechtsstaat als kernbeginsel van constitutionele orde.
  • Wetsvoorstel 2016, verankerde gedachte in Grondwet. Nu: "De Grondwet waarborgt grondrechten en de democratische rechtsstaat".
  • Vier aspecten van rechtsstaatprincipe:
    • Legaliteitsbeginsel.
    • Machtenscheiding.
    • Onafhankelijke rechtspraak.
    • Grondrechten.
  • Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden moet grondslag hebben in voorafgaande wet.
  • Democratische inhoud van legaliteitsbeginsel: wetgeving moet afkomstig zijn van democratisch verkozen volksvertegenwoordiging. Impliciet in art. 1 GW.
  • Onafhankelijke rechtspraak: Controle van andere machten op rechtmatigheid. Handhaving legaliteitsbeginsel en controle grondrechten. (art. 112 lid 2 GW).
  • Grondrechten: onthoudingsverplichtingen voor de overheid (hoofdstuk 1 Grondwet & EVRM). Beperking mogelijk, mits wettelijke grondslag.

Constitutionele Geschiedenis

  • Republiek der Verenigde Nederlanden (7 provincies in statenbond). Ontstaan Unie van Utrecht (1579), verdwijnen door Franse legers (1795).
  • Grondwet 1814: moderne eenheidsstaat, sterk monarchaal, zonder checks and balances, weinig grondrechten.
  • Grondwet 1815: Verdrag van Wenen, verenigt Nederland en België. Politieke conflict met België, Koninklijke beslissingen en parlementaire kritiek leidden tot invoering vertrouwensrelatie.
  • Grondwetsherzieningen (1840, 1848): in relatie tot politieke ontwikkelingen, parlementair stelsel versterkt, ministeriële verantwoordelijkheid en parlementaire controle, kiesrechtwijzigingen.
  • Vertrouwensregel gevestigd door politiek engagement van de Tweede Kamer.
  • Algemeen kiesrecht in 1917, voltooid parlementair stelsel.
  • Ontwikkeling rechtsstaat: controle op de uitvoerende macht. Grondrechten erkenning belangrijke rol.

Staatsvorm en andere relevante onderwerpen

  • Verschil staatsvorm (verticale bevoegdheidsverdeling) en regeringsvorm (horizontaal, tussen ambten).
  • Eenheidsstaat met decentralisatie (provincies en gemeenten). Bevoegdheden aangewezen in de Grondwet en centraal toezicht van overheid.
  • Federale staat (bondsstaat): deelstaten met gedeelde bevoegdheden.
  • Statenbond: verdrag tussen staten, niet staatsvorm zelf, zoals Republiek der Verenigde Nederlanden.
  • Koninkrijk der Nederlanden: atypische federale structuur met Nederland en Caribische eilanden.
  • Europese Unie: geen federale Grondwet. Statenbond met federalistische elementen. Grotere reikwijdte van werkzaamheden en functioneren van de Unie.

Nationaal Constitutioneel Recht

  • Constitutie: algemene term voor rechtsregels voor staatsinrichting en staat-burgers relaties.
  • Formele Constitutie: Schriftelijk vastgelegde wet met bijzondere procedure voor aanpassing, unieke naam en positie t.o.v. reguliere wetten. De Grondwet in het geval van Nederland.
  • Materiële constitutie: rechtsregels met constituerende, attribuerende of regulerende functie. Dit omvat alle rechtsregels die de basis vormen voor de structuur van de staat. Vaag. Kern is de grondslag van de staat.
  • Grondwet: overeenkomsten met andere westerse constituties.
  • Open voorschriften: ruim interpreteerbaar, belangrijke beginselen zijn impliciet.
  • Geen centrale instantie voor uitleg en handhaving Grondwet.
  • Toetsingsverbod (art. 120 GW): rechters mogen wetten niet toetsen aan de Grondwet.
  • Herzieningsprocedure: specifieke (zware) procedure voor wijzigingen. Eerste lezing door normale wetsprocedure en dan herverkiezing, en verdere procedure met vereiste meerderheden in beide Kamers.

Organieke wetten en regelingen

  • Completeren de materiële constitutie naast de Grondwet. Wetten die overheidsambten en hun taken definiëren, zoals de Kieswet.

Ongeschreven recht & Rechtspraak

  • Rechtspraak en arresten (Meerenberg-, Fluorideringsarrest) maken ongeschreven aspecten van staatsrecht duidelijk.
  • Onrecht in relatie overheid-burgers; in tegenstelling tot ongeschreven recht tussen politieke ambten.
  • Mogelijke rechtvaardigheid in zeer bijzondere gevallen kunnen ontstaan in geschillen tussen de overheid en burgers.
  • Onrecht is vaak afhankelijk van de specifieke omstandigheden en de betrokkenheid van het proces.
  • Urgenda-arrest: nuanceert rechtsbevoegdheid in toenemende mate.

Ongeschreven recht voor regering en parlement

  • Praktijken, gewoontes kunnen als rechtsregels gelden.
  • Discussie over welke praktijken rechtskracht hebben.
  • Toepassing van "conventions of the constitution" (Britse benadering) in toenemende mate.
  • Vertrouwensregel en conventie van 1868 als voorbeelden van ongeschreven rechtsregels.
  • Eisen voor ongeschreven rechtsregels: gewoonte, rechtsovertuiging, wezenlijke betekenis. Bovend'Eert: enkel vertrouwensregel en 1868 conventie voldoen.

Internationaal Constitutioneel Recht

  • Internationaal recht in de constitutie: bv ambten instellen, bevoegdheden verdelen.
  • Belangrijkste bronnen: EVRM en IVBPR.
  • EVRM; veel klassieke grondrechten, directe toetsing door rechter, Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
  • Europese Unie en Europees recht: aparte positie in de Nederlandse rechtsorde. Vooral gericht op specifieke samenwerkingstaken.
  • Plichten van Europese Unie (art. 2 VEU): bescherming vrijheid, democratie, en rechtsstaat.
  • Europese instellingen: Europese Raad, Raad van de Europese Unie, Europees Parlement, en Europese Commissie.
  • Normenhiërarchie: Unierecht boven Grondwet, verdragen niet boven nationale wetten.

De Regering

De Koning

  • Koningschap verkregen door erfopvolging, afstammelingen van Koning Willem I (art. 24 GW).
  • Koningschap eindigt bij overlijden of afstand.
  • Voor huwelijk Koning en troonopvolgers vereist toestemming (art. 28 GW). Huwelijksplichten relevant voor troonopvolging.
  • Homohuwelijk niet passend in art. 28 GW (voordat 2021). Nu kabinet beletsel weggenomen.
  • Geen toestemming: uitsluiting erfopvolging (art. 29 Gw).
  • Onbekwaamheid Koning: geregeld in art. 33, 35 en 36 GW.
  • Opvolger kan bij wet worden benoemd bij ontbreken of bij afwezigheid erfopvolging (art. 30 Gw). Benoeming niet verplicht.
  • Koninklijk huis, hofhouding en financiën:
    • Lidmaatschap koninklijk huis geregeld in art. 39 GW. Niet iedereen uit de familie is lid.
    • Koninklijke financiën, uitkering belastingvrij (art. 40 GW), onderwerp van discussie.
    • Koninklijke persoonlijke levenssfeer vrij (art. 41 GW), ministeriële verantwoordelijkheid in stand, privéhandelingen die openbaar belang raken, verantwoordelijkheid ministers.

Functies van de Koning

  • Staatshoofd: zelfstandige bevoegdheden; vertegenwoordigt Nederland, buitenland en binnenland. Onderhoud buitenlandse contacten.

  • Lid van de regering: (art. 42 GW); besluiten genomen in samenwerking met ministers of staatssecretarissen.

  • Voorzitter Raad van State: symbolische functie.

  • Hoofd koninklijk huis en drager van de Kroon.

  • Alle besluiten worden koninklijke besluiten genoemd.

  • Koning maakt deel uit van de wetgevende macht (art. 81 GW: samen met Staten-Generaal)

Koninklijke onschendbaarheid en Ministeriële verantwoordelijkheid

  • Koning onschendbaar (art. 42 lid 2 GW): Geen verantwoording aan staatsinstellingen, niet strafrechtelijk aansprakelijk.
  • Ministers verantwoordelijk (art. 42 lid 2 GW). Niet meer onderdanen van Koning, maar zelfstandige bewindslieden.
  • Contraseign (art. 47 GW): Koning geen zelfstandige handelingen zonder ministeriële medewerking. Ministers verantwoordelijk voor gedrag Koning die openbaar belang raakt (art. 41 Gw).
  • Geschillen Koning en burgers mogelijk in burgerlijke procedures.

Koning in parlementaire democratie en rechtsstaat

  • Discussie over positie Koning in democratie, gericht op bevoegdheden binnen regeringslidmaatschap (art. 47 GW).
  • Gelijkwaardige positie Koning en ministers, wederzijdse afhankelijkheid.
  • Koningschap goede aanwinst in 20e eeuw, stabiele factor in staatsbestuur.

De Regering

  • Regering: Koning, ministers, ministerraad, minister-president, staatssecretarissen.
  • Drie organisatieprincipes: leiderschapsbeginsel, collegialiteitsbeginsel, ressortbeginsel.

De Ministers

  • Belangrijkste ambt in de regering, verschillende rollen.
  • Regering, ministerie leiden, ministerraad vormen.
  • Benoeming en ontslag via vertrouwensregel (tussen regering en parlement).
  • Beëdiging ministers (art. 49 GW).
  • Zuiveringseed, trouwe aan Grondwet en ambt.
  • Politieke ambtsdragers met afstand van politieke partij van belang voor machtenscheiding.
  • Parlementaire immuniteit (art. 71 GW) en bijzondere strafrechtelijke procedure voor ambtsmisdrijven (art. 119 GW).

Ministers en Ministeries

  • Structurering rijksdienst in ministeries, via koninklijk besluit (art. 44 lid 1 GW).
  • Ministerie onder leiding van minister, beslissingen, instructies, ambtenaren verantwoording schuldig.
  • Ambtenaren meestal krachtens mandaat.
  • Begroting van ministeries. Minister zonder portefeuille geen eigen begroting.

Ministerraad

  • Ingesteld 1823, eerst adviseur Koning. Contraseign en ministeriële verantwoordelijkheid veranderde dit.
  • Belangrijke rol ministers, eenheid beleid bevorderen.
  • Art. 45 GW, ministerraad bestaat uit ministers, minister-president voorzitter.
  • Beraadslaagt en besluit over algemeen regeringsbeleid.
  • Zelfstandig orgaan, maar niet volledig onafhankelijk.
  • Homogeniteit ministerraad: geen voorafgaande politieke eensgezindheid, maar streven naar eenheid.
  • Regelgeving van onderwerpen algemeen regeringsbeleid (art. 4 lid 1 Reglement van Orde).

Minister-president

  • Voorzitter Ministerraad (art. 45 lid 2 GW).
  • Voornamelijk voorzitters- en coördinerende bevoegdheden.
  • Toenemende publieke rol, maar niet werkelijke leider van de regering. Geen leidinggevende bevoegdheden.

Staatssecretaris

  • Ondergeschikt aan minister (art. 46 GW), aanwijzingen van minister.
  • Vergelijkbare bevoegdheden aan minister, benoeming en ontslag via vertrouwensregel.
  • Niet leiding over ministerie en geen lid van ministerraad, tenzij vervanging minister.
  • Verschillende van andere ondergeschikte ambtenaren, maar ondergeschikt aan minister.

Balans

  • Leiderschapsbeginsel zwakst. Collegialiteitsbeginsel is sterk, ressortbeginsel eveneens.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Description

Test je kennis over staatsrecht en internationale wetgeving. Deze quiz behandelt belangrijke kenmerken en functies van een staat volgens het staatsrecht, evenals recente ontwikkelingen in moderne staten. Perfect voor studenten en geïnteresseerden in rechtswetenschappen.

More Like This

Constitutional Law Module 1.2: State and Government Forms
7 questions

Constitutional Law Module 1.2: State and Government Forms

RockStarKazoo avatar
RockStarKazoo
Brazilian Constitutional Law: State Assets
10 questions

Brazilian Constitutional Law: State Assets

AmazedJuxtaposition avatar
AmazedJuxtaposition
Constitutional Law Overview
16 questions

Constitutional Law Overview

WellBalancedFluxus8250 avatar
WellBalancedFluxus8250
L.1 Law of Constitution
104 questions

L.1 Law of Constitution

ExcellentPlot6833 avatar
ExcellentPlot6833
Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser