Athenadocs staatsrecht vragen

Staatsrechtelijke functies van artikelen 42 en 81 Grondwet

• Artikel 42 lid 1 Grondwet: instel functie van koning en ministers als regering.
• Artikel 42 lid 2 Grondwet: regulerende functie, regelt macht van de koning en de verantwoordelijkheid van ministers, beschrijft verhouding tussen koning en ministers.
• Artikel 81 Grondwet: attribuerende functie, toewijst wetgevende bevoegdheid aan regering en Staten-Generaal gezamenlijk.

Constitutionele uitgangspunten: Machtenscheiding

• Organische scheiding der machten: Nederland kent drie zelfstandige staatsmachten: Staten-Generaal (wetgeving), regering (bestuur) en rechterlijke macht (rechtspraak).

• Artikel 117 Grondwet en onafhankelijke rechter: Rechters worden voor leven benoemd voor onafhankelijkheid.

• Relativering van machtenscheiding:

  • Gedeelde bevoegdheden: Duidelijk zoals artikel 81 Gw (wetgeving), 118 Gw (Hoge Raad benoeming).
  • Controlemechanismen: Rechterlijke controle van bestuur (art. 112 lid 2 Gw); benoeming rechters door regering maar onschendbaarheid;
  • Rechterlijke terughoudendheid: Rechtspreken is eigen aanrechter, political question doctrine.
  • Checks and balances binnen staatsmacht: Bepaalde processen zoals in artikelen 45 Gw (koning) & 51 Gw (Eerste Kamer) voor controle.

• Fluoridering en legaliteit: De Hoge Raad Fluoridering beslissing valt onder het onderdeel legaliteit, dat vereist dat maatregelen een wettelijke basis hebben.

Samenstelling van de regering

• Koning en ministers: Koning is lid van de regering (art. 42 lid 1 Gw), regeringsbesluiten vereisen koninklijke handtekening (art. 47 Gw). In praktijk heeft de koning echter meer een ceremoniële rol, terwijl ministers verantwoordelijk zijn (art. 42 lid 2 Gw).
• Homogeniteit van het beleid (Corona-toeslagsbewijs): Ministers en staatssecretarissen moeten het regeringsbeleid ondersteunen.
• Functies van ministers & staatssecretarissen: Staatssecretarissen zijn ondergeschikt aan ministers (art.46 Gw). Ministers met portefeuille (bepaalde verantwoordelijkheden) en ministers zonder portefeuille.
  • Stellingen:
• Lid van de ministerraad mag geen besluiten aanpassen. Als men het niet eens is, is een kabinetscrisis mogelijk (ontslag aanbieden).
• Handtekening van staatssecretaris voldoet voor art. 47 Gw.
• Minister van Onderwijs en Gezondheid zijn ministers met portefeuille, minister voor Stikstof is minister zonder portefeuille.

Democratie en Staten-Generaal

• Tweede Kamerlid en andere functies: Lid van de Tweede Kamer kan niet gelijktijdig minister zijn (art. 57 lid 2 Gw), of lid van de Eerste Kamer (art. 57 lid 1 Gw), of lid van de Raad van State (art. 57 lid 2 Gw).

Verhouding tussen de ambten

• Regeerakkoord: Afspraken tussen coalitiefracties in de Tweede Kamer, met beleidsplannen voor het kabinet.
• Grondwetswijziging: Moeilijk in Nederland; vereist speciale meerderheid (twee derde).

Wetgeving

• Wet in formele en materiële zin: Een wet in formele zin komt van de formele wetgever, maar een wet in materiële zin is gebaseerd op de inhoud (algemeen verbindend voorschrift). Niet elke formele wet is een materiële wet.

Bestuur: nationaal, internationaal & EU-recht

• Dualistisch en monistisch systeem: In een dualistisch systeem moeten verdragen omgezet worden in nationale wetten. In een monistisch systeem werken verdragen rechtstreeks door (Nederland).

Rechterlijke organisatie en rechtspraak

• Civiele rechter en publiekrechtelijke geschillen: Civiele rechter kan kennisnemen van geschillen die te maken hebben met burgerlijke rechten, zelfs als het een publiekrechtelijke zaak is.
• Verdragsprioriteit: Niet alle verdragbepalingen hebben voorrang boven nationaal recht; alleen degenen die voldoende nauwkeurig zijn om hier rechtstreeks op te worden toegepast.

Grondrechten en algemene rechtsbeginselen

• Beperking van vrijheid van meningsuiting: Toetsing aan wettelijke basis, noodzaak in een democratische samenleving en specifieke doelen.

Het Koninkrijk

• Koninkrijksbeleid: De manier waarop landen van het Koninkrijk gezamenlijk regels kunnen maken zoals art. 38 lid 2 Statuut.