Skróty w radioterapii

Promieniowanie gamma powstaje w wyniku rozpadu gamma. Promieniowanie X może być wyemitowane podczas wychwytu elektronów lub wewnętrznych przejść między stanami energetycznymi.

Kobalt -60, cez -137, iryd -192, jod -125, pallad -103

Promieniowanie beta emitowane jest w wyniku rozpadu beta.

Stront -90, itr -90

W brachyterapii źródło promieniotwórcze jest umieszczone bezpośrednio w tkankach nowotworowych, co pozwala na maksymalną dawkę promieniowania w obszarze docelowym. Dawka maleje szybko ze wzrostem odległości od źródła, chroniąc zdrowe tkanki.

Lows Dose Rate (LDR), Pulsed Dose Rate (PDR), Medium Dose Rate (MDR), High Dose Rate (HDR), Ultra LDR

Brachyterapia niską mocą dawki (LDR) charakteryzuje się dawką od 0,4 do 2 Gy/h, wykorzystuje źródła Ir-192 o aktywności 10 Ci i wymienia się je co 3 miesiące.

Aparat LDR posiada 24 kanały do wyprowadzania źródła, do których przyłącza się katetery. Źródło porusza się krokowo w kateterach, napromienianie odbywa się podczas powrotu źródła do aparatu.

Zmiany w komórkach spowodowane promieniowaniem, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworu.

Osoby, które przeszły radioterapię mają zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów wtórnych.

Nowotwory wtórne różnią się od pierwotnych pod względem struktury i pochodzenia komórkowego.

Nowotwory wtórne powstają w miejscach narażonych na promieniowanie podczas radioterapii.

Nowotwory wtórne rozwijają się po co najmniej 5 latach od radioterapii.

Zwiększona skuteczność radioterapii może doprowadzić do większego ryzyka wystąpienia nowotworów wtórnych w przyszłości.

Badanie epidemiologiczne na małych grupach pacjentów może nie być wiarygodne ze względu na małą liczbę przypadków nowotworów wtórnych.

Nie ma jednoznacznych cech morfologicznych i genetycznych, które odróżniałyby nowotwory wtórne od innych.

Nowotwory wtórne to nowotwory powstające u osób, które wcześniej przeszły radioterapię. Są one często obserwowane wiele lat po zakończeniu leczenia, co wskazuje na długoterminowe skutki napromieniania.

Osoby poddane radioterapii w dzieciństwie są bardziej narażone na rozwój nowotworów wtórnych w późniejszym życiu.

Częstość występowania nowotworów wtórnych po radioterapii jest szacowana na 10-20% w ciągu 30 lat po terapii.

Radioterapia elektromagnetyczna wykorzystuje promieniowanie X i gamma.

W radioterapii cząstkowej wykorzystuje się cząstki, takie jak elektrony, protony, ciężkie jony i neutrony.

Radioterapia konwencjonalna wykorzystuje energie w zakresie 60-400 keV.

Radioterapia megawoltowa wykorzystuje energie w zakresie 1,25-25 MeV. Promieniowanie gamma generowane jest przez Co-60.

Radioterapia megawoltowa oferuje szereg korzyści w porównaniu z radioterapią konwencjonalną, takie jak większa przenikliwość, mniejsze pochłanianie przez tkankę kostną i lepsza tolerancja.

Leczenie polegające na podaniu radioaktywnego jodu, który gromadzi się w tarczycy i niszczy komórki.

Przeprowadza się je w celu zmniejszenia rozmiaru tarczycy i zablokowania funkcji gruczołu.

Pacjent powinien unikać kontaktu z innymi osobami w celu zminimalizowania narażenia na promieniowanie.

Odstawienie tyreostatyków.

W celu uniknięcia ryzyka promieniowania dla płodu.

Przeciwwskazanie do leczenia radiojodem.

Leczenie tylko po zakończeniu okresu karmienia piersią.

Napromienianie 2-3 razy dziennie z mniejszą dawką frakcyjną.

Tarcza konwersji w akceleratorze liniowym konwertuje energię elektronów na promieniowanie hamowania (X), które jest wykorzystywane do terapii. Tarcza wykonana jest z wolframu i miedzi, a jej grubość wpływa na energię i przenikliwość wiązki promieniowania.

W zależności od grubości tarcza konwersji może generować wiązkę promieniowania o różnej energii i przenikliwości. 'Cienka' tarcza produkuje wiązkę o wyższej energii, ale mniejszej wydajności, podczas gdy 'gruba' tarcza wytwarza wiązkę o niższej energii, ale większej wydajności.

Tarcza konwersji typu 'cienkiego' charakteryzuje się niewielką grubością, co pozwala uzyskać wiązkę o wysokiej średniej energii. Elektrony nie przekazują w niej całej swojej energii i część z nich może przenikać przez tarczę.

Tarcza konwersji typu 'grubego' jest znacznie grubsza, co umożliwia elektronom przekazanie całej swojej energii w procesie konwersji. W efekcie uzyskuje się wiązkę o niższej średniej energii i większej wydajności.

Grubość tarczy konwersji wyraża się w ułamkach średniej drogi swobodnej elektronu, która jest zależna od materiału tarczy. W akceleratorach liniowych stosuje się różne kombinacje materiałów i grubości, np. 0,7·r0 wolframu i 0,3·r0 miedzi.

W planowaniu wprost użytkownik określa parametry wiązek, takie jak liczba, energia, wagi, orientacja, kształt pola itp. System planowania leczenia (TPS) oblicza rozkład dawki na podstawie tych parametrów. Jeżeli wynik nie jest satysfakcjonujący, użytkownik modyfikuje parametry wiązek.

W planowaniu odwrotnym użytkownik określa pożądany rozkład dawki 3D, czyli ograniczenia dawki (dose constraints) dla różnych obszarów. TPS iteracyjnie oblicza profil fluencji wiązek, aby spełnić te ograniczenia. Jeżeli wynik nie jest satysfakcjonujący, użytkownik modyfikuje ograniczenia dawki.

Tarcza wykonana z ciężkiego materiału, takiego jak wolfram lub miedź, w której elektrony z akceleratora zderzają się, emitując promieniowanie hamowania.

Oznacza tarczę cienką, przez którą przechodzi większość elektronów, prowadząc do wyższej średniej energii wiązki fotonowej i większej przenikalności. Powoduje to skażenie wiązki strumieniem elektronów.

Oznacza tarczę grubą, która całkowicie zatrzymuje elektrony. Powoduje to niższa średnią energię wiązki fotonowej i mniejszą przenikalność. Brak skażenia wiązki elektronami.

Komora jonizacyjna w akceleratorze, która monitoruje dawkę, moc dawki oraz symetrię i płaskość profili wiązki dzięki budowie sektorowej. Składa się z dwóch komór zasilanych napięciem stałym i dwóch wskaźników dla bezpieczeństwa.

Metoda planowania leczenia, która wykorzystuje komputerowe systemy planowania leczenia (TPS) i bazę danych fizycznych. Wymaga dużych zasobów obliczeniowych i czasowych.

Zakres tolerowanych dawek w otaczających narządach, które mają być chronione podczas radioterapii.