Sermaye Piyasaları 10. Sınıf

Sermaye Piyasası Mevzuatı ve Meslek Kuralları

• Sunum, sermaye piyasası mevzuatı ve meslek kurallarını ele alıyor.
• Sadi Aslangiray tarafından hazırlanmış.
• Fintables Akademi tarafından sunulmuş.

Piyasalar

• Finansal Piyasalar:
  • Para Piyasası (kısa vadeli borç al-ödünç ver)
  • Sermaye Piyasası (orta ve uzun vadeli borç al-ödünç ver, sermaye al-ver)
• Reel Piyasalar:
  • Mal ve Hizmet Piyasası
  • Faktör Piyasası

Sermaye Piyasası Kavramı

• Orta ve uzun vadeli fonların sermaye piyasası araçları aracılığıyla tasarruf sahiplerinden yatırımcılara aktarılması.
• Girişimciler ve tasarruf sahipleri arasında doğrudan finansman köprüsü kurulması.
• Aracı kurumlar, yatırım bankaları ve yatırım fonları gibi kuruluşların rolü.
• Sermaye piyasası, para piyasası ile birlikte finans piyasasının bir alt türüdür.

Sermaye Piyasasının Amacı

• Finansal tasarrufları mal ve hizmet üreten veya ticari alanlarda faaliyet gösterenlerin kaynak ihtiyaçlarını karşılamak.
• Fon arz edenlerle fon talep eden birimler arasındaki fon akışını sağlamak.
• Ekonomiye kaynak aktarmak ve tasarrufların yatırımlara dönüşmesini sağlamak.

Sermaye Piyasasının Başlıca 5 Fonksiyonu

• Reel piyasaya kaynak sağlamak.
• Sermaye birikimi oluşturmak.
• Piyasanın ihtiyaç duyduğu likiditeyi temin etmek.
• Riskleri dağıtmak veya aktarmak, risklerden korumak.
• Mülkiyeti tabana yaymak.

Fonksiyonlarına Göre Piyasalar - Birincil Piyasa

• Sermaye piyasası araçlarının ilk defa piyasaya çıkarılıp alıcılara satıldığı piyasalar.
• Reel piyasaya kaynak sağlamak ve riskleri dağıtmak.
• Sermaye birikimini oluşturmak için önemli rol oynar.

Fonksiyonlarına Göre Piyasalar - İkincil Piyasa

• Birincil piyasada edinilen varlıkların sahiplik değişiminin gerçekleştiği piyasalar.
• İhraççılara fon akışı sağlamaz.
• Likidite, fiyat ve vade belirleme fonksiyonlarını yerine getirir.
• Spot ve vadeli piyasalar olmak üzere ikiye ayrılır.

Fonksiyonlarına Göre Piyasalar - Spot Piyasalar

• Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren Pay Piyasası ve Tahvil ve Bono Piyasaları örnek teşkil eder.
• İleri bir tarihte teslimatı yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın bugünden alım satımı yapılır.

Fonksiyonlarına Göre Piyasalar - Vadeli Piyasalar

• Forward, Futures, Opsiyon ve Swap gibi işlemlerin gerçekleştirildiği piyasalardır.

Finansal Piyasaların Unsurları

• Fon Talep Edenler
• Fon Arz Edenler
• Yardımcı Kuruluşlar (Sermaye Piyasası Araçları, Borsalar ve Pazar Yerleri)

Fon Arz Edenler (Tasarruf Sahipleri)

• Halk, firmalar ve devlet.
• Tasarruflarını belli bir getiri karşılığında değerlendirmek isteyenler.

Fon Talep Edenler (Araç İhraç Edenler)

• Halk, firmalar ve devlet.
• Faaliyetleri sırasında ihtiyaç duydukları kaynağı karşılamak için sermaye piyasası aracı ihraç edenler.

Fon Arz Eden Yatırımcılar

• Sahip oldukları bilgi, sermaye piyasalarındaki tecrübe ve portföy büyüklüğüne göre sınıflandırılırlar.
• Risk/getiri tercihleri doğrultusunda sermaye piyasası aracı satın alan kişiler.

Yatırımcıların Sınıflandırılması - Bireysel Yatırımcılar

• Kendi risk/getiri tercihleri doğrultusunda tasarrufları ile sermaye piyasası aracı satın alan gerçek veya tüzel kişiler.

Yatırımcıların Sınıflandırılması - Kurumsal Yatırımcılar

• Mesleki olarak sermaye piyasasında yatırım yapan ve tasarruf sahiplerinden fon toplayan kurumlar.

Yatırımcıların Sınıflandırılması - Profesyonel Yatırımcılar

• Kendi yatırım kararlarını verebilecek ve üstlendiği riskleri değerlendirebilecek tecrübe, bilgi ve uzmanlığa sahip müşteriler.
• Talebe göre profesyonel müşteri kabul edilebilecek kişiler.
• Aracı kurumlar, bankalar, fon şirketleri ve diğer kuruluşlar.

Yatırımcıların Sınıflandırılması - Genel Yatırımcılar

• Profesyonel yatırımcı tanımına girmeyen ve talebe dayalı profesyonel yatırımcı olmak yönünde açık bir beyanı bulunmayan kişiler.
• Nitelikli yatırımcı müşteriler: Fon büyüklüğü belirli bir tutarı aşan bireysel yatırımcılar ve kurumsal yatırımcıların özel bir kategorisidir.

Sermaye Piyasası Kanunu

• 6362 Sayılı Kanun, sermaye piyasasında çalışanların faaliyet sınırlarını belirliyor.
• Sermaye Piyasası Kurulu, kanun kapsamında ikincil düzenlemeleri yapıyor.
• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun yürürlüğe girmesi ve AB müktesebatına uyum zorunluluğu.
• Piyasanın duyduğu ihtiyaçlar.

Sermaye Piyasası Kanununun Amacı

• Sermaye piyasalarının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişini ve gelişmesini sağlamak.
• Piyasanın dürüst, güvenli ve istikrarlı olduğuna ilişkin inancı tesis etmek.
• Yatırımcıların hak ve menfaatlerini korumak, risklerini azaltmak.
• Sermaye piyasasının fonksiyonlarının korunması veya iyileştirilmesi.

Sermaye Piyasası Kanununun Kapsamı

• Sermaye Piyasası Araçları, bu araçların ihracı, ihraççılar, halka arz edenler, Sermaye Piyasası Kurumları, Borsalar, diğer piyasa işleticileri.
• Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB), Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği, Merkezi Takas Kuruluşları, Merkezi Saklama Kuruluşları vb.

Kanundaki Temel Kavramlar

• Kayıtlı sermaye, başlangıç sermayesi, çıkarılmış sermaye, halka açık ortaklık, halka arz, kamuoyu aydınlatma platformu, mali araç/menkul kıymetler,
• piyasa işleticisi, merkezî karşı taraf.

Sermaye Piyasası Araçları

• Ortaklık ilişkisi veya borç-alacak ilişkisi sağlayan araçlar.
• Devlet tahvili, özel sektör tahvili, hisse senedi, vadeli mevduat kredisi, yatırım ortaklığı payları vb.

Borsalar ve Teşkilatlanmış Diğer Piyasalar

• Menkul kıymetlerin alım satımının düzenli yapılması, fiyatların ilanı vb.
• İşlem görmesi kabul edilen menkul kıymetlerin.
• Anonim şirket veya kamu kurumu olarak kurulabilir.

Yardımcı Kuruluşlar

• Yatırım kuruluşları, kolektif yatırım kuruluşları, bağımsız denetim kuruluşları, portföy yönetim şirketleri, ipotek finansmanı fonları, varlık kiralama şirketleri, merkezi takas ve merkezi saklama kuruluşları vb.

İzahname ve İhraç Belgesi Hazırlama Yükümlülüğü

• Halka arz edilerek yapılan ihraçlarda geniş kapsamlı bilgileri içeren İzahname.
• Halka arz edilmeksizin yapılan ihraçlarda daha dar kapsamlı bilgileri içeren İhraç Belgesi.

Sermaye Piyasalarında Teminat

• Sermaye piyasası kurumlarının faaliyetlerinde ortaya çıkabilecek risklerden dolayı teminatlar.
• Merkezi takas ve saklama kuruluşlarının teminatları.
• Teminat sözleşmeleri şekil şartı olarak yazılı olarak yapılır.
• Mülkiyetin devrine ilişkin teminatlar.

Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi

• Senede bağlanan paylar("hisse senedi"), kıymetli evrak olarak payın temsil ettiği haklar.
• 2005'ten itibaren paylar için Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) oluşturulmuştur.