Сақ дәуірі: Алып Ер Тұңға жыры
43 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Алып Ер Тұңғаның тарихи тұлғасы турында кайсы автор фикер йөрткән?

  • Әби Райхан әл Бируни (correct)
  • Л.Н. Толстой
  • А.С. Пушкин
  • Фирдауси

Алып Ер Тұңғаның балаларының арасыннан кайсысы юк?

  • Шиде
  • Саян (correct)
  • Басырхан
  • Қарахан

Алып Ер Тұңғаны дәвам итеп юклау жырын татарга кем тәрҗемә иткән?

  • М.Ә. Ғафури
  • Б.Ш. Муллабаев
  • Асқар Егеубай (correct)
  • И. Biology

Алып Ер Тұңғаның нинди атрибутлары бар?

<p>Баһадирлык (D)</p> Signup and view all the answers

Жүсіп Баласағұн кайсы китабында Алып Ер Тұңға турында язган?

<p>Құтты білік (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырында кайсы елден шыққан батыр атап көрсетелә?

<p>Тұран (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның басты мәртебесе нидер?

<p>Түркілердің көсемі (C)</p> Signup and view all the answers

Алып сөзі нәрсә аңлата?

<p>Күшле (C)</p> Signup and view all the answers

Ер Тұңғаның жырының төп идеясы нидә?

<p>Сыртқы жаудан саклану (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырында кайсы елге һөҗүм ителә?

<p>Иран (A)</p> Signup and view all the answers

Фирдаусидең Шаһнамасында Алып Ер Тұңға кем буларак атала?

<p>Афрасиаб (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға җыры кайда тапшырыла?

<p>Сейхұн (B)</p> Signup and view all the answers

Ер Тұңғаның һәлакәтенә нәрсә сәбәп була?

<p>У бирү (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырында әйтелгән Тұран сүзенең мәгънәсе нидә?

<p>Тура (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның халыкта нәрсә өчен альтернатив атамасы бар?

<p>Ер Тұңга (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның балалары арасында қайсысы жоқ?

<p>Сияуыш (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның суреттелуі қандай?

<p>Арыстандай айбатты, көкбөрідей тәкаппар (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның балаларының нешеуінің есімі белгіленген?

<p>Төрт (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаны жоқтау жырын кім қазақ тіліне аударды?

<p>Асқар Егеубай (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның еңбектерін орта ғасырларда жазған автор кім?

<p>Жүсіп Баласағұн (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырындағы басты шайқас қайда өтті?

<p>Дехистан (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырындағы негізгі идея қандай?

<p>Сыртқы жаудан қорғау (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның тарихи мәртебесі неден тұрады?

<p>Тұран елінің билеушісі (D)</p> Signup and view all the answers

Алып сөзі қандай мағынада қолданылған?

<p>Күшті, ер батыр (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырында кімнің әскерімен соғысуы сипатталады?

<p>Иран әскері (A)</p> Signup and view all the answers

Фирдаусидің Шаһнамасында Алып Ер Тұңға қандай есіммен аталады?

<p>Афрасиаб (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның өліміне не себеп болды?

<p>Ирандықтардың алдау арқылы (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырындағы Тұран сөзінің мағынасы неде?

<p>Түркілер елі (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырында қандай жануар туралы айтылады?

<p>Тонға (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырының ұқсас шығармасы қандай?

<p>Шаһнама (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның балаларының ішінде қайсысы жоқ?

<p>Сығай (C)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның балаларының саны нешеу?

<p>Төрт (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаны жоқтау жырын қазақ тіліне аударған кім?

<p>Асқар Егеубай (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның сөзімен сипатталатын тұлғаның қандай қасиеттері бар?

<p>Арыстандай айбатты, көкбөрідей тәкаппар (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырында Тұран әскерімен соғысқан елді атаңыз.

<p>Иран (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырында айтылатын негізгі идеялардың бірі неде?

<p>Туған жердің қорғауы (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның Тұран патшасы ретіндегі мәртебесін кім таныды?

<p>Түркі елі (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңға жырындағы Ер Тұңғаның жеңісі қай жерінде орын алды?

<p>Дехистан (C)</p> Signup and view all the answers

Фирдаусидің Шаһнамасында Алып Ер Тұңға қандай есіммен белгілі?

<p>Афрасиаб (A)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның Иранмен соғысы кезінде оған не болып жатады?

<p>У беріп өлтіріледі (D)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырының мазмұны қандай?

<p>Туған жерін қорғау (A)</p> Signup and view all the answers

Тұран сөзі қандай мағына береді?

<p>Түркілер елі (B)</p> Signup and view all the answers

Алып Ер Тұңғаның жырында кімнің әскерімен кездеседі?

<p>Иран (A)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Алып Ер Тұңға

Ұлы қаһарман, орта ғасырлардағы танымал тұлға

Алып Ер Тұңғаның балалары

Басырхан, Қаз, Барысхан, Қарахан, Шиде, Алақ

Алып Ер Тұңға жырларының мақсаты

Оның мінез-құлқын, қасиеттері мен батырлығын мақтау

Алып Ер Тұңғаның сипаттамасы

Арыстандай айбатты, көкбөрідей тәкаппар екендігі туралы суреттеме

Signup and view all the flashcards

Алып Ер Тұңға туралы деректердің көздері (Әдеби деректер)

Тарихшылар мен әдебиетшілердің жазғандары

Signup and view all the flashcards

Тұран елі

Түркілердің елі

Signup and view all the flashcards

Алып сөзі

Түркі қағанаты кезінде әскери дәрежеге қолданылған сөз. Үлкен күш иесі, ер батыр секілді мағынаға ие

Signup and view all the flashcards

Алып Ер Тұңға жыры

Сақтардың тарихи батырлары туралы қаһармандық жыр. Жалпы сюжеті мен үзінділері жеткен

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңғаның өлімі

Ирандықтар алдап у беріп өлтіреді немесе Кейхұсра патшадан жеңіліп, қашып жүріп қаза болды.

Signup and view all the flashcards

Дехистан

Тұран мен Иран әскерлерінің кездескен жері

Signup and view all the flashcards

Афрасиаб

Фирдаусидің «Шаһнама» кітабында Алып Ер Тұңғаның синонимі

Signup and view all the flashcards

Тұңға

Жолбасыс тектес аң, аталық секілді күшті, қайратты, батыр адам, ер батыр

Signup and view all the flashcards

Шаһнама

Иранның ұлы ақыны Фирдоусидің эпосы

Signup and view all the flashcards

Сейхұн және Жейхун

Иран патшалығы мен Афрасиаб арасындағы соғыс өткен өзендер

Signup and view all the flashcards

Тұран

Түркілер елі. Жырда Тұран елі Иран жауымен соғысып, жеңіске жетеді.

Signup and view all the flashcards

Фирдаусидің "Шаһнамасы"

Иранның ұлы ақыны Фирдоусидің жазған эпосы. Бұл эпоста да Алып Ер Тұңғаның бейнесі кездеседі, оны онда Афрасиаб деп атайды.

Signup and view all the flashcards

Алып Ер Тұңға кім?

Ер Тұңға - орта ғасырлардағы түркі халқының батыры, сақтардың тарихи батырлары туралы аңыз бен жырлардағы басты кейіпкер. Ол күшті, қайратты, соғысқа шебер және халықты қорғаушы болып бейнеленген.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңға туралы қандай шығармалар бар?

Ер Тұңға туралы мағлұматтарды тарихшылардың жазбаларынан, ежелгі аңыздардан және «Диуани лұғат ат түрік» сөздігінен табуға болады.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңғаның өлімі қалай болды?

Ер Тұңға туралы аңыздарда оның өлімі туралы әр түрлі нұсқалар бар. Кейбір нұсқаларда оның ирандықтардан у ішіп қайтыс болғаны, тағы бір нұсқаларда соғыста қаза болған деген әңгімелер айтылады.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңғаның балалары кімдер болған?

Ер Тұңғаның балалары туралы да аңыздар бар. Оның басырхан деген ұлы және Қаз деген қызы болған деген аңыздар айтылады. Сонымен қатар, Барысхан, Қарахан, Шиде, Алақ деген балалары болған туралы да мағлұматтар бар.

Signup and view all the flashcards

Қаздың қалалары қайда орналасқан?

Қаздың Қазойын және Қазсуы деген екі қаласы болған. Қазіргі кезде бұл қалалардың орналасқан жерлері туралы дәл мәліметтер жоқ.

Signup and view all the flashcards

«Алып» сөзінің мағынасы қандай?

Түркі қағанаты тұсында әскери атақ болып саналған. Үлкен күш иесі, ер батыр мағынасында қолданылған.

Signup and view all the flashcards

«Тұңға» сөзінің мағынасы?

«Тоңға» деген аң атынан шыққан. Жолбасыр сияқты күшті, қайратты, батыр адам деген мағынаны береді.

Signup and view all the flashcards

Алып Ер Тұңға жырының негізгі идеясы?

Сыртқы жаудан қорғау, ішкі ынтымақ-бірлікке шақыру және туған жердің абыройын арттыру.

Signup and view all the flashcards

Дехистан деген қай жер?

Тұран мен Иран әскерлерінің соғысқан жері.

Signup and view all the flashcards

Алып Ер Тұңға жырындағы жау кім?

Иран халқы. Жырда олар түркілерге соғыс ашады.

Signup and view all the flashcards

"Шаһнама" деген не?

Иранның атақты ақыны Фирдоусидің жазған эпосы. Ол түркі халқын бейнелейді және Алып Ер Тұңғаны кейіпкер ретінде бейнелейді.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңға кім?

Ер Тұңға - орта ғасырлардағы түркі халқының аңыз кереғармандарының бірі, сақтардың тарихи батырлары туралы аңыздарда және жырлардағы негізгі кейіпкер.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңға туралы кімдер жазды?

Ер Тұңға туралы тарихшылар мен әдебиетшілер жазған. Мысалы, Әби Райхан әл Бируни, М.Қашқари және Ж.Баласағұн.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңғаның балалары кімдер?

Ер Тұңғаның балалары туралы әңгімелер бар. Оның Басырхан деген ұлы және Қаз деген қызы болған деп айтылады. Сондай-ақ, Барысхан, Қарахан, Шиде, Алақ деген балалары болған деген де мәліметтер бар.

Signup and view all the flashcards

Қаздың қалалары?

Қаздың Қазойын және Қазсуы деген екі қаласы болған. Қазіргі кезде бұл қалалардың орналасқан жерлері туралы дәл мәліметтер жоқ.

Signup and view all the flashcards

Ер Тұңға туралы жырларды кім аударды?

Ер Тұңға туралы жырларды қазақ тіліне аударған адам - Асқар Егеубай.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Сақ, ғұн дәуірінен келіп жеткен туынды: Алып Ер Тұңға

  • "Алып Ер Тұңға" жыры - Сақ тарихынан сыр шертетін қаһармандық жыр.
  • Жырдың сюжеті мен үзінділері бізге жеткен.
  • Бас қаһарман - Алып Ер Тұңға, түркілердің көсемі, Тұран елінің билеушісі, сақтардың әскери қолбасшысы, батыры және тарихи тұлға.
  • "Алып" сөзі - түркілер батырларының атына қосымша сөз.
  • "Алып" сөзінің мағынасы - үлкен күш иесі, батыр.
  • "Тоңға (тоңа)" - жолбасыс тектес аң.
  • "Тұңға" сөзі - алып ер, жолбасыр секілді күшті, қайратты, батыр адам.

Жырдың негізгі идеясы

  • Тұран елін сыртқы жаудан қорғау.
  • Түркі жұртын бірлікке үндеу.
  • Туған жердің даңқын арттыру.
  • "Тұран" сөзі – түркілер елі.

Жырдың мазмұны мен кейіпкерлері

  • Иран елі Тұранға шабуыл жасайды.
  • Ер Тұңға пайда болып, Иранмен соғысып жеңіп шығады.
  • Ер Тұңғаны алып деп атап, Тұран тағына отырғызады.
  • Соғыс Дехистанда болады.
  • "Шаһнама" кітабында Ер Тұңға - Афрасиаб ретінде сипатталады.
  • Афрасиаб - дүлей қара күш иесі.
  • Иран мен Афрасиабтың соғысы Сейхұн мен Жейхунда болады.
  • Ер Тұңға өлімі:
    • Ирандықтар алдап, у беріп өлтіреді.
    • Фирдаусидің "Шаһнамасында" - Кейхұсра патшадан жеңіліп, қашып жүріп қаза болған.

Тархиқ ғалымдарының пікірлері

  • Әби Райхан әл Бируни

  • Махмұд Қашқари

  • М.Х. Дулати

  • Хамза Исфахани

  • Рашид ад Дин

  • Жырдың соңғы тарауы - Алып Ер Тұңғаны жоқтау.

Алып Ер Тұңғаның аты мен еңбегі

  • М.Қашқаридің "Диуани лұғат ат түрік" сөздігінде Ер Тұңға туралы дерек бар.
  • Жүсіп Баласағұнның "Құтты білік" кітабында да Ер Тұңға туралы ақпарат келтірілген.
  • Ер Тұңғаның балалары: Басырхан (ұлы), Қаз (қызы).
  • Барысхан, Қарахан, Шиде, Алақ (балалар).
  • Қазақтың кейбір шаһарлары Қаз есімінің құрметіне қойылған.
  • Қазойын, Қазсуы.
  • Қаздың күйеуі - Сияуыш (Шаһнамада).

Алып Ер Тұңға туралы қазақ тіліндегі жұмыстар

  • "Алып Ер Тұңғаны жоқтау" жырын Асқар Егеубай қазақ тіліне аударған.
  • Жырдағы Алып Ер Тұңға - арыстандай айбатты, көкбөрідей тәкаппар тұлға ретінде суреттеледі.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Description

Алып Ер Тұңға жыры Сақ дәуірінің қаһармандық тарихынан хабар береді. Бұл жырдың сюжеті Тұран елін қорғау мен бірлікке үндеуді бейнелейді. Алып Ер Тұңға - түркінің көсемі, батыры және тарихи тұлға.

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser