Samenvatting: Gezondheid en de Mens

Here are the study notes for the text:

Wat is gezondheid?

• Gezondheid heeft lichamelijke en geestelijke aspecten.
• Historisch: mensenrelatie tussen geest, God en fysieke gesteldheid.
• Archeologische vondsten van menselijke skeletten uit het stenen tijdperk: gaatjes in de schedel (trepanatie) om kwade geesten vrij te laten.

Biomedisch ziektemodel

• Definieert gezondheid als afwezigheid van ziekte.
• Ziekte heeft een oorzaak die via medische interventie kan worden genezen.
• Het biomedisch model is reductionistisch: reduceert de geest, het lichaam en het menselijk gedrag tot lichaamscellen of tot neutrale of biochemische activiteit.

Vraagtekens bij dualisme: psychosociale modellen voor gezondheid en ziekte

• Veel ziekten hebben organische oorzaken, maar veroorzaken unieke individuele reacties.
• De rol van de 'geest' bij de manifestatie van en de reactie op ziekte is cruciaal voor het bevorderen van ons inzicht in de complexe aard van gezondheid en ziekte.

Biopsychosociaal model → enkel ICF-model

• WHO-definitie van invaliditeit: een beperking of onvermogen om als een 'normaal' mens te functioneren.
• Het ICF-model presenteert een universeel, dynamisch en niet-lineair model waarbij veranderingen van de structuur of van het functioneren van het lichaam, activiteiten en beperking daarvan, en participatie of beperking daarvan elkaar potentiëel kunnen beïnvloeden.

Gedrag, dood en ziekte

• Stijging van de levensverwachting in de Westerse wereld 20ste eeuw: mede het gevolg van vooruitgang van de medische technologische verbeterde behandelingen.
• De belangrijkste doodsoorzaken hebben een gedragscomponent die gekoppeld is aan gedragingen zoals roken, overmatige alcoholconsumptie, etc.

Individuele, culturele en leeftijdsgerelateerde perspectieven op gezondheid

• Lekentheorieën over gezondheid: Barbara Bauman en Benyamini's onderzoek naar de sociale representatie van gezondheid.
• Definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen als de afwezigheid van ziekte of invaliditeit.

Cross-culturele perspectieven op gezondheid

• Holistische, collectivistische en individualistische benaderingen van gezondheid.
• Het zijn de individuele opvattingen die een belangrijke rol spelen in de beleving van gezondheid en ziekte.

Levensloop en gezondheid

• Psychologisch welzijn en sociale en emotionele gezondheid worden door het proces van het ouder worden beïnvloed.
• Bij elke leeftijdsfase zal de opvatting van de eigen gezondheid variëren.Here are the study notes for the text:

Gezondheidspsychologie

• Gezondheidspsychologie integreert cognitieve, ontwikkelings- en sociale theorieën en toepast deze op gezondheid, ziekte en gezondheidszorg.
• Definitie van Matarazzo: 'het aggregaat van de specifieke onderwijskundige, wetenschappelijke en professionele bijdragen van het vakgebied psychologie aan de bevordering en het behoud van de gezondheid, de voorlichting over en de behandeling van ziekten en de daaraan gerelateerde disfunctie.'

Verband tussen psychologie en gezondheid

• Gezondheidspsychologie heeft modellen en theorieën overgenomen en aangepast uit sociale psychologie, behaviorisme, klinische psychologie en cognitieve psychologie.
• Gezondheidspsychologen maken deel uit van interdisciplinaire en multidisciplinaire groepen.

Psychosomatische geneeskunde

• Psychosomatisch betekent dat geest en lichaam betrokken zijn bij ziekte.
• Waar een organische oorzaak niet gemakkelijk kan worden geïdentificeerd, kan de geest mogelijk de oorzaak zijn van een meetbare lichamelijke aandoening.

Gedragsgeneeskunde

• Multidisciplinair gebied van uiteenlopende gedragswetenschappen, waaronder psychologie, sociologie en gezondheidsonderwijs, die in relatie worden gebracht tot geneeskunde en lichamelijke aandoeningen.
• Voorbeeld multidisciplinaire aanpak: graded activity (gedragstherapie gecombineerd met fysiotherapie om låg terugklachten aan te pakken) en graded exposure (cognitieve gedragstherapie gebruikt om de patiënt te laten ervaren dat er verschil bestaat tussen de angst voor bepaalde pijn en de werkelijke pijn).

Sociaaleconomische verschillen in gezondheid

• Mensen met een hogere sociaaleconomische status (SES) leven langer dan diegenen met een lagere SES.
• Er is een verband gevonden tussen opleidingsniveau en gezondheid, niet alleen bij volwassenen maar ook bij hun kinderen.

Verklaringen voor ongelijkheid in gezondheid tussen sociaaleconomische groepen

• Eerste punt dat moet worden behandeld, is de causale relatie tussen sociaaleconomische status en gezondheid.
• Het sociale causaliteitsmodel stelt dat een lage SES-gezondheidsproblemen veroorzaakt.
• Het sociale drift-model stelt dat mensen die gezondheidsklachten krijgen niet in staat zijn hun baan te behouden of niet genoeg kunnen werken om hun levensstandaard te handhaven.
• Verschillen in gezondheidsgedrag en toegang tot de gezondheidszorg tussen sociaaleconomische groepen kunnen een rol spelen bij de ongelijkheid in gezondheid.

Omgevingsfactoren en stress

• Mensen uit lagere SES-groepen komen vaker bloot te staan aan een gevaarlijke omgeving die schadelijk is voor hun lichamelijke gezondheid.
• Stress kan een negatieve invloed hebben op de gezondheid.
• Wilkinson's stresshypothese stelt dat de positie in de hiërarchie van invloed is op de gezondheid.

Werk en stress

• Het werkstressmodel van Karasek en Theorell stelt dat werkstress het gevolg is van een combinatie van hoge eisen, weinig autonomie en weinig sociale ondersteuning.
• Werkloosheid heeft vaak een negatief effect op de geestelijke en lichamelijke gezondheid.

Minderheidsstatus en gezondheid

• Etinische minderheden ervaren vaak meer stress dan de meerderheidspopulatie door discriminatie, raciale intimidatie en de eisen om de eigen cultuur te behouden of te veranderen.
• De SES-status is binnen etnische minderheden zeker van invloed; evenals bij de meerderheidsbevolking leven mensen uit hogere SES-klassen meestal langer en hebben zij gedurende hun leven een betere gezondheid dan mensen met minder economische middelen.

Geslacht en gezondheid

• Vrouwen lijken een grotere bescherming tegen ziekten te hebben dan mannen.
• Biologische verschillen tussen mannen en vrouwen kunnen een rol spelen bij de ongelijkheid in gezondheid tussen mannen en vrouwen.### 2.3.2 Verschillen in gedrag
• Het drankgebruik: vrouwen drinken minder dan mannen, en ze drinken minder vaak overmatig veel.
• Roken: bij jongere vrouwen is het rookgedrag gelijk aan dat van jongere mannen, bij volwassen vrouwen is het rookgedrag lager dan bij volwassen mannen.
• Gewicht: het percentage mensen met een BMI van 30 of meer is gelijk bij mannen en vrouwen, ongeacht de leeftijd.
• Lichaamsbeweging: mannen zijn risicovoller en beoefenen minder lichaamsbeweging dan vrouwen.
• Gezondheidszorg: mannen zoeken minder vaak medische hulp dan vrouwen, en bezoeken hun arts minder vaak, zelfs als we bezoeken uitsluiten die te maken hebben met kinderen en 'reproductieve gezondheidszorg'.
• Sociale klasse: vrouwen uit lage sociaal-economische groepen bezoeken twee keer zo vaak een arts als mannen uit dezelfde groep.

5.1 Distaal invloeden op gezondheidsgedrag

• Demografische invloeden: roken en alcoholconsumptie ontstaan vaak door gedragspatronen in de jeugd of vroege volwassenheid.
• Beginleeftijd van roken: 14,6 jaar.
• Persoonlijkheidskenmerken: karakteristieke gevoelens, denkwijzen en gedragingen die de ene mens van de andere onderscheiden.

5.1.2 Persoonlijkheidskenmerken

• Driefactorenmodel van Eysenck: onderscheidt drie bipolaire dimensies van de persoonlijkheid:
  • Extraversie (open, sociale aard) ↔ introversie (gesloten, solitaire aard)
  • Neuroticisme (angstige, zorgelijke aard) ↔ emotionele stabiliteit (ontspannen, tevreden aard)
  • Psychotiscisme (egocentrische, agressieve, antisociale aard) ↔ zelfbeheersing (vriendelijke, voorkomende, gezonde aard)
• Big Five: onderscheidt vijf primaire dimensies van de persoonlijkheid:
  • Openheid voor nieuwe ervaringen
  • Consciëntieusheid
  • Extraversie
  • Aangenaam in de omgang
  • Neuroticisme

5.1.3 Zelfbeschikkingstheorie

• Bestudeert de mate waarin gedrag vanuit het zelf gemotiveerd is en door de kernbehoeften autonomie, competentie en psychologische verwantschap wordt beïnvloed.
• Onderscheid tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie:
  • Intrinsiek: iemand gemotiveerd zich op een bepaalde manier te gedragen vanwege de inherente persoonlijke bevrediging of beloning
  • Extrinsiek: komt voort uit vermeende, extern gesitueerde beloningen zoals de behoefte aan de goedkeuring van groepsgenoten

5.2 Modellen van gezondheidsgedrag

• Door het aannemen van gezonde gewoonten verkleinen we alleen het statisch risico op een slechte gezondheid.
• Attitudes: worden weergegeven in een driecomponentenmodel, waarbij attituden als relatief duurzaam en generaliseerbaar worden beschouwd.
• Driecomponentenmodel:
  • Cognities: opvattingen over het object van de attitude
  • Emoties: gevoelens jegens het object van de attitude
  • Gedragingen: handelingen t.o.v.het object van de attitude