Sağlık Hizmetleri ve Tanımları

Study Notes

### Sağlık Hizmetlerinin Temel Görevleri

Topluma sunulan temel sağlık hizmetlerinin amacı, insan sağlığının korunması ve iyileştirilmesidir.
Sağlık hizmetleri, insanların sağlığını olumsuz şekilde etkileyen durumları erken dönemde tespit etmek, gerekli müdahaleleri uygulamak ve ortaya çıkan engellilikler için rehabilite edici hizmetler sunmak gibi görevler üstlenir.

### Sağlık ve Hastalık Tanımları

Sağlığın tanımı, sadece hastalığın ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sağlık tanımını 1948 yılında yapmıştır.
Sağlık tanımında, fiziksel, ruhsal ve sosyal faktörler arasındaki etkileşimler de vurgulanmaktadır.
Fiziksel engellilik, vücutta meydana gelen olumsuz değişikliklere işaret eder.
Sağlığın tanımı içinde yer alan "sosyal yönden tam bir iyilik hali" kavramı, bireyin toplum içindeki yerini ve etkileşimlerini içerir.

### Hastalık

Hastalık, yetkili sağlık kurumlarının tanımlarına göre nesnel olarak ölçülebilen, kabul edilmiş kanıtlar ile doğrulanabilen sağlığın bozulması halidir.
Hastalık, bireylerin organlarının yapılarını ve işlevlerini olumsuz etkileyen patolojik süreçlerdir.
Rahatsızlık (İng:illness), kişinin kendi içinde olumsuz hissetmesine neden olan durumlardır. Kişi baş ağrısı veya bulantı gibi yakınmalarla sağlık hizmeti arayabilir.

### Sağlığın Korunması

Sağlıklı bir yaşam için hastalıkların önlenmesi, önlenemiyor ise tedavisi esastır.
Leavell ve Clark, sağlığın korunması basamaklarını üç seviyede tanımlamışlardır.

### Birincil (Primer) Düzeyde Korunma

Hastalık başlamadan önce alınan önlemlerdir.
Genel sağlık durumunun iyileştirilmesi, risk faktörlerinin azaltılması ve diğer koruyucu tedbirler bu seviyeye dahildir.

### İkincil (Sekonder) Düzeyde Korunma

Erken tanı hizmetleri olarak kabul edilir.
Sağlık sorunları veya hastalık yaşayan ve komplikasyon geliştirme riski taşıyan bireylere odaklanır.

### Üçüncül (Tersiyer) Düzeyde Korunma

Hastalık ortaya çıktıktan sonra uygulanan tedavileri içerir.
Tedavi başarısızlığı durumunda yeni tedavi yöntemleri uygulanır.
Tedavi sonrası ortaya çıkan sağlık ve sosyal sorunların giderilmesi için rehabilite edici hizmetler sunulur.

### Temel Düzeyde Korunma

Topluma sunulan sağlık hizmetlerinin temel görevi, insan sağlığını korumak ve iyileştirmektir.
Bireylerin sağlığı bozulursa, erken dönemde tespit etmek, gerekli müdahalelerde bulunmak ve etkin tedavi yöntemlerini uygulamak temel önceliklerdir.
Hastalığa bağlı ortaya çıkan engellilikleri azaltmak ve kişileri rehabilite etmek de sağlık hizmetleri için önemlidir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 1948'de sağlığı "sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, mental (zihinsel, akılsal ve duygusal) ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlidir" şeklinde tanımlamıştır.
Sağlık tanımı, kişinin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden iyi olmasını kapsar. Bir alanda sorun yaşaması, genel olarak sağlıklı olmaktan bahsetmeyi engeller.
DSÖ'nün sağlık tanımı, fizyolojik, psikolojik ve sosyal faktörleri birbirine bağlar ve aralarındaki etkileşimleri de ele alır.
Hastalık, kabul edilmiş kanıt ölçütleri ile doğrulanabilen, sağlığın bozulmasının nesnel hâlidir.
Hastalık kavramı, bireylerin organlarının yapısını ve işlevlerini olumsuz etkileyen patolojik süreçleri içerir.
Rahatsızlık ise, kişinin kendinde olumsuz olarak tanımladığı hislerdir. Baş ağrısı, bunalma, sıkılma, bulantı gibi yakınmalarla kendini gösterir.

Leavell ve Clark, sağlığın korunması basamaklarını üç seviyeye ayırmıştır.
Birincil (Primer) Düzeyde Korunma: Hastalık başlamadan önce alınan proaktif önlemlerdir. Genel sağlığı geliştirmeyi, risk faktörlerini azaltmayı ve koruyucu önlemleri vurgular.
İkincil (Sekonder) Düzeyde Korunma: Erken tanıma hizmetleri olarak tanımlanır. Sağlık sorunları yaşayan veya komplikasyon riski altında olan bireylere odaklanır.
Üçüncül (Tersiyer) Düzeyde Korunma: Hastalık oluştuktan sonra, tedavinin başarılı bir şekilde uygulanması, tedavide başarısızlık durumunda yeni yöntemlere geçilmesi ve tedavi sonrası ortaya çıkan sorunların rehabilite edilmesiyle ilgilidir.
Temel Düzeyde Korunma (Primordiyal Korunma): Hastalığın oluşma riskini en aza indirmek için alınan önlemlerdir.