روش های یادگیری و ابزارها در تربیت کودک

اختلالات یادگیری

• اختلالات یادگیری به دلیل نیاز به تشخیص و ارائه خدمات به دانش آموزانی که در فرایند یادگیری مداوم با شکست مواجه هستند، و در قالب کودکان استثنایی قرار نمی گیرند، ایجاد شده است.
• حوزه های علمی مختلفی مانند پزشکی، زبان شناسی، روان شناسی، آموزش و پرورش در این حیطه دخیل هستند.
• این دیدگاه چند رشته ای، منجر به تعاریف گوناگونی از اختلالات یادگیری شده است.
• بیش از چهل اصطلاح در زبان انگلیسی برای اشاره به این کودکان ایجاد شده است.

دوره‌های مختلف در تعریف اختلالات یادگیری

• دوره آسیب دیده مغزی (اواخر دهه ۱۹۳۰): اشتراوس و ورنر کودکان عقب مانده ذهنی را که به دلیل آسیب مغزی بودند، مورد مطالعه قرار دادند.
• آسیب مغزی می تواند به صورت خفیف یا شدید باشد. کودکان با آسیب های شدید مغزی، مشکلات واضح تری مانند فلج مغزی یا صرع دارند.
• کودکان با آسیب های خفیف مغزی، ممکن است در ادراک، تفکر و رفتارهای هیجانی مشکل داشته باشند، که می تواند بر یادگیری آنها تأثیر بگذارد.

واکنش ها در برابر اصطلاح آسیب مغزی (۱۹۵۶)

• برخی افراد(از جمله والدین) با اصطلاح «آسیب مغزی» مخالفت کردند، چرا که این اصطلاح را حاکی از یک وضعیت دایمی و مانع از طرح و ارائه راهکارهای موثر برای آموزش می دانستند.

دوره اختلال جزئی در کارکرد مغز (دهه ۱۹۶۰)

• در دهه ۱۹۶۰، مفهوم اختلال جزئی در کارکرد مغز معرفی شد و با مسائل یادگیری در ارتباط قرار گرفت.
• آسیب مغزی می‌تواند در هر سطحی (از شدید تا خفیف) باشد.
• علائم احتمالی: بیش فعالی، اختلال ادراکی-حرکتی، بی ثباتی هیجانی، نارسایی در جهت یابی، اختلال در توجه، تکانشی بودن، اختلالات حافظه، اختلال در تفکر، اختلالات یادگیری، اختلالات گفتاری و شنیداری.

دوره اختلالات یادگیری

• مربیان آموزش و پرورش برای توصیف این کودکان، به دنبال اصطلاحی مناسب تر از «آسیب مغزی» بودند.
• اصطلاح «اختلال یادگیری» در سال ۱۹۶۲ توسط کرک و در سال ۱۹۶۵ توسط بیتمن معرفی شد.
• بیتمن، «اختلاف» را نیز در تعریف گنجانده بود که به معنای اختلاف بین توان بالقوه و عملکرد واقعی دانش آموزان بود.
• کودکان دارای اختلالات یادگیری، ممکن است دارای اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی باشند یا نباشند.
• از جمله شرایطی که در این دسته قرار نمی گیرند، عقب ماندگی ذهنی، محرومیت تحصیلی یا فرهنگی، اختلالات هیجانی شدید و نقص حواس است.

دوره قانون عمومی (۱۴۲-۹۴)

• وزارت آموزش و پرورش آمریکا در سال ۱۹۷۷، با تدوین قانون عمومی (۱۴۲-۹۴)، به تعریف دقیق تر اختلالات یادگیری پرداخت.
• معیارهای این قانون عبارتند از: اختلال در یک یا چند فرایند روان‌شناختی پایه در زمینه درک یا کاربرد زبان، تکلم، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی.
• این قانون، کودکانی که مشکلات یادگیری آنها به علت نقص‌های بینایی، شنوایی، حرکتی، عقب‌ماندگی ذهنی، اختلالات هیجانی یا محرومیت‌های فرهنگی، اجتماعی یا اقتصادی است، را دربر نمی‌گیرد.

ویژگی های جمعیت شناختی

• پسران به طور معمول بیشتر از دختران به اختلالات یادگیری مبتلا هستند (نسبت ۳ یا ۴ به ۱).
• درصد قابل توجهی ( ۷۳/۷ درصد) از دانش آموزانی که اختلال یادگیری تشخیص داده شده است، پسر هستند.

ویژگی های خاص افراد دارای اختلال یادگیری

• یکی از ویژگی های اصلی این افراد فقدان مهارت های تحصیلی و شناختی است که باید مهارت های پیش نیاز را یاد بگیرند.
• این افراد به طور معمول در مهارت‌هایی مانند خواندن، درک مطلب، نوشتن، هجی کردن و محاسبات ریاضی مشکل دارند.

اختلالات زبانی

• ۵۰ درصد از افرادی که به اختلالات یادگیری مبتلا هستند دارای مشکلات زبانی هستند.

اختلالات ادراکی

• مشکلات در تشخیص، تمایز دادن، تعبیر و تفسیر حواس، به ویژه در حواس دیداری و شنیداری و یکپارچه‌سازی حواس.

نارسایی‌های فراشناختی

• فراشناخت شامل دو عامل است :
  • آگاهی از مهارت‌ها، استراتژی‌ها و منابع مورد نیاز برای انجام یک تکلیف.
  • توانایی استفاده از روش‌های خودگردان برای برنامه‌ریزی، ارزیابی، اثر بخشی و رفع مشکلات فعالیت‌ها برای اطمینان از تکمیل موفقیت آمیز یک وظیفه.

مشکلات اجتماعی – هیجانی (عاطفی)

• اغلب دانش آموزان دارای اختلالات یادگیری به دلیل شکست های تحصیلی و ناکامی هایی که در یادگیری دارند، دچار نگرش منفی به خود می شوند.
• رشد هیجانی در این کودکان متفاوت از کودکان عادی است.

مشکلات حافظه

• کودکان با اختلالات یادگیری، غالباً در یادگیری و به خاطر سپردن محرک‌های دیداری و شنیداری مشکل دارند.
• حافظه کوتاه مدت در این کودکان ضعیف است.

مشکلات حرکتی

• ممکن است در حرکات ناشیانه، پرتاب کردن توپ، پرش یا حرکات ظریف مانند بریدن با قیچی، بستن دکمه یا بالا کشیدن زیپ، مشکل داشته باشند.

مشکلات توجه

• کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، اغلب در حفظ محرک های بیرونی و منحرف شدن توجه به محرک های نامرتبط مشکل دارند.
• این کودکان ممکن است دامنه توجه کوتاهی داشته باشند و حواس پرتی، حساسیت بیش از حد و... از علائم آنها باشد.

اختلالات خواندن

• خواندن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ابزاری است که به سایر فعالیت‌ها مرتبط است.
• عناصر اصلی خواندن: رمز گشایی (تبدیل نمادهای نوشتاری به زبان گفتاری، هشیاری واج شناختی) و دریافتن معنی (ربط کلمات، مهارت‌های معناشناسی و نحوی).

آگاهی واج شناختی

• تجزیه و ترکیب واژه ها به واج (صداهای کوچکتر)
• به عنوان مثال، واژه "باد" به سه واج «ب»، «آ» و «د» تجزیه میشود.
• توانایی پیوند دادن این واج ها برای تشکیل واژه "باد".

اشکال در تلفظ حروف

• حذف، جابه جایی یا جایگزینی صداهای حروف در هنگام تلفظ.

ویژگی های کودکان دارای اختلال خواندن

• پسران بیشتر از دختران به اختلال خواندن مبتلا هستند (نسبت ۴ به ۱).
• مشکلات رفتاری در کلاس درس، خواندن را دوست ندارند.
• دامنه ی توجه کوتاه دارند، مشکل در تمرکز، افت تحصیلی و مشکلات هیجانی.
• ممکن است در خواندن شفاهی و کلامی دچار تردید و لکنت زبان باشند.
• کلمه به کلمه می خوانند.

انواع اختلال یادگیری

• اختلال خواندن
• اختلال دیکته نویسی (املایی)
• اختلال ریاضی
• اختلال انشا

علل بدکارکردی عصبی

• عوامل ارثی
• عوامل تراتوژنیک (ناهمواری زا)
• عوامل پزشکی
• عوامل محیطی

عوامل ارثی

• تحقیقات نشان می‌دهند، وراثت در بسیاری از ناتوانی های یادگیری، نقش مهمی دارد.
• بطور مثال، کودکانی که اختلال در خواندن دارند، اغلب خویشاوندانی با این اختلال دارند.

عوامل تراتوژنیک(ناهمواری زا)

• موادی که باعث رشد غیرطبیعی یا نقص عضو در جنین می شوند.
• از جمله الکل، کوکائین، مواد سربی و سایر مواد شیمیایی که در معرض جنین قرار می گیرند.

عوامل پزشکی

• تولد زودرس
• دیابت در سنین کودکی
• مننژیت (التهاب غشاهای مغز)
• ایست قلبی و کمبود اکسیژن
• HIV و ایدز در دوران کودکی

عوامل محیطی

• آموزش و تربیت ضعیف
• شرایط اقتصادی و اجتماعی ضعیف (کمبود غذا و ...)

درمان اختلالات یادگیری

• مرکز آموزشی مشکلات ویژه یادگیری: ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای به دانش آموزان به صورت حضوری.
• مراحل تشخیص اختلالات یادگیری:
  • ارزیابی اولیه
  • انجام آزمون های تشخیصی
  • بررسی عوامل مختلف
  • طراحی برنامه‌های ترمیمی ویژه.
• فعالیت های تقویت کننده:
  • تمرینات نوروسایکولوژی
  • بازی های یادگیری.
  • ایجاد فضای غنی برای رشد و پرورش حواس کودک.