Retorik BAB 3

BAB 3 RETORIK

• Retorik berasal daripada perkataan Yunani, rhetor, yang bermaksud 'pidato'.
• Kata dasar perkataan ini daripada perkataan Latin, topoi, yang bermaksud 'mencari kebenaran'.
• Perkataan retorik digunakan untuk menjelaskan kebenaran, terutama ketika berbahasa untuk menegakkan keadilan.

TOPIK UTAMA

• Konsep Retorik
• Klasifikasi Retorik
• Elemen Retorik
• Pencerapan
• Analisis Khalayak
• Persiapan Retorik
• Penyampaian yang Berkesan
• Kredibiliti Perucap
• Bahasa dan Gaya
• Aplikasi Retorik

RETORIK DARIPADA PERSPEKTIF SEJARAH

• Kajian retorik bermula seawal 1000 tahun sebelum Masihi, dipelopori ahli-ahli falsafah Yunani dan Rom seperti Plato, Aristotle, dan Cicero.
• Kajian Aristotle tentang retorik dalam bukunya The Rhetoric, mengenai unsur penting dalam pengucapan, telah diterima pakai.
• Ahli falsafah mencari saluran paling ideal untuk menyampaikan idea, mengungkap perasaan dan buah fikiran melalui ujaran secara lisan.
• Orang yang berkebolehan menyampaikan idea secara lisan dianggap penting sebagai cabang seni memujuk dan mempengaruhi keadaan manusia.
• Aspek penting dalam bidang retorik ialah mutu pengucapan umum yang merangkumi kebaikan idea, hujah-hujah, dan gaya bahasa perucap.

RETORIK DALAM PERSPEKTIF SEMASA

• Abad ke-20, retorik berkembang luas, memberi penekanan kepada kajian mengenai perutusan dan penyampaian mesej yang berkesan.
• Bidang ini mula mendapat tempat di kalangan ahli akademik dengan adanya kursus dan pengajian di IPT.
• Bidang ini mula dianggap sebagai suatu bidang kerjaya, yang memberi pulangan lumayan untuk individu yang mahir dalam bidang pengucapan.
• Contoh kerjaya ialah pengacara majlis, juruhebah, jurubahasa, wartawan penyiaran, dan penulis profesional.

KLASIFIKASI RETORIK

• Seni berpidato forensik (penghujahan): Dikenali juga sebagai judicial speaking atau retorik perundangan, berasaskan penggunaan bahan-bahan bukti untuk membuktikan kesalahan atau dilepaskan daripada tuduhan. Kemahiran perucap bermain kata-kata dan gaya ucapan penting untuk mempengaruhi keputusan juri.
• Seni berpidato deliberatif (penjelasan): Berasal daripada perhimpunan politik, bertujuan mendesak atau merayu pendengar untuk sesuatu keputusan, tindakan, atau hukuman. Retorik ini disebut juga symboluleutikon oleh Aristotle. Perucap mesti memahami idea bukan sahaja berkaitan undang-undang, politik, ekonomi, perdagangan, dan perjuangan malah dapat menggarap dan mengupas faktor-faktor dalam kehidupan yang menyumbang kepada kesejahteraan masyarakat.
• Seni berpidato ucapan istiadat: Dikenali juga sebagai retorik demonstratif, berasal daripada upacara pengebumian bagi penganut Kristian, ucapan untuk menghargai sumbangan seseorang ketika hidupnya, serta ucapan tahniah dan pujian.

ELEMEN RETORIK

• Reka cipta (invention): Proses penggabungan bahan-bahan dalam pengucapan (idea, perdebatan, bukti untuk menyokong atau menentang sesuatu kes).
• Susunan (arrangement): Proses susunan dalam teks pengucapan mengikut prosedur.
• Gaya (style): Pemilihan dan susunan ayat yang efektif.
• Ingatan (memory): Kebolehan mengingat idea-idea ucapan.
• Penyampaian (delivery): Cara menyampaikan (riak muka, pergerakan badan, dan penglihatan) yang berkesan.

PENCERAPAN

• Proses pencerapan: Proses memerhati, mengendah, menaruh minat, dan menerima sesuatu dalam hati dengan pancaindera, serta menanggap.
• Mencerap secara kritis: Menentukan perucap mempunyai sokongan dan dokumen yang cukup mengenai kenyataan yang hendak dinyatakan.

PANDUAN MEMPERBAIKI PENCERAPAN

• Membentuk keinginan mencerap.
• Memberi perhatian sepanjang proses komunikasi berlangsung.
• Jangan gopoh membuat penilaian.
• Menyaring maklumat.

ANALISIS KHALAYAK

• Saiz khalayak (diadik, kumpulan kecil, kumpulan ramai, jelata).
• Jenis khalayak (empiris, berfokus, berkeupayaan, rekaan).
• Sikap khalayak (perucap, subjek, keadaan).
• Isu silang budaya.
• Ideologi dan kepercayaan

KEMAHIRAN MENGANALISIS KHALAYAK

• Konsep menghormati pendengar.
• Kemahiran berfikir secara kritis dan logik.
• Kemahiran hubungan manusia. (Rahmat Ismail, 2000).

PERSEDIAAN RETORIK

• Pemilihan topik (terkini, bersifat segar, relevan dengan keadaan pendengar, masa, dan situasi, kepentingan topik).
• Pengumpulan bahan (penyelidikan, pengalaman, pengetahuan, proses temu bual, pemilihan sumber yang tepat).
• Penyusunan bahan (topikal, kronologi, ruang, sebab-akibat, masalah-penyelesaian).
• Latihan melalui pengalaman. (Menyemak isi, Memahami isi, Membahagikan masa, Mempelbagaikan teknik penyampaian, Melihat kewajaran isi sokongan).

PENYAMPAIAN BERKESAN

• Persediaan awal (kaedah psikologi, fizikal, dan rohani).
• Panduan penyampaian (keyakinan diri, menghormati pendengar, menghayati prinsip komunikasi).
• Kelebihan sedia ada (jenaka, personaliti, suara, bantuan teknologi).

KREDIBILITI PERUCAP

• Konsep kredibiliti: Istilah yang menunjukkan tahap pencapaian seseorang / kumpulan untuk memperoleh kepercayaan atau keyakinan orang lain.
• Komponen kredibiliti: Kebolehpercayaan, kepakaran, dinamik, ketetapan, keramahan, tidak panik, berbudi bahasa, sabar, berkeyakinan, berpengatahuan tentang adat istiadat, protokol, dan etika sosial, mengambil berat terhadap ucapan dan pendengar, mempunyai daya tarikan peribadi.

BAHASA DAN GAYA

• Gaya bahasa: Rupa susuk bahasa (perkataan, ikatan ayat, jalan bahasa, bentuk pembahasan) untuk bercakap atau mengarang.
• Fungsi gaya bahasa: Tunjang dalam penulisan, pembacaan, pembicaraan, penyemakan, pemahaman, penghayatan karya sastera, dan pengembangan kosa kata.
• Gaya bahasa perbandingan (perumpamaan, metafora, personifikasi).
• Gaya bahasa perulangan (aliterasi, asonansi, anafora, episfora).
• Gaya bahasa pertentangan (hiperbola, ironi).
• Gaya bahasa pertautan (metonimi, eufemisme).

APLIKASI RETORIK

• Latihan (syarahan, ceramah, ucapan, perbahasan, forum, pengacaraan majlis).
• Retorik dan kerjaya (kewartawanan, pengiklanan, perhubungan awam, penyiaran, perfileman, penerbitan, penyelidikan komunikasi, penerangan, dan penulisan).

KESIMPULAN

• Peralihan zaman menyebabkan retorik berkembang luas. Kajian retorik pada abad ke-20 lebih mementingkan kajian mengenai perutusan atau penyampaian mesej yang berkesan.
• Bidang ini mula dianggap sebagai bidang kerjaya yang mampu memberi pulangan lumayan.