Qloballaşma və Dövlət Dilinin Qayğısı

Bir dilin tənəzzülə uğramasına səbəb olan bir çox amil var, lakin "Xilasetmə tədbirləri" bunlardan biri deyil. Xilasetmə tədbirləri, əksinə, bir dilin tənəzzülündən qorunması üçün atılan addımlardır.

Yuneskonun təşəbbüsü ilə "Beynalxalq Ana Dili Günü" 2001-ci ilin 18 iyunundan etibarən qeyd olunur.

2001-ci il, 18 iyun tarixində qəbul edilən "Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında" fərman Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət Dil Komissiyasının yaradılması, orta və ali məktəblərdə dilin tədrisinin müasir standartlara uyğun təşkili və kütləvi informasiya vasitələrində dilin düzgün istifadəsini özündə ehtiva edir.

"Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü" 2001-ci ilin 9 avqust tarixində imzalanmış bir fərmanla təsis edilmişdir.

2012-ci il mayın 23-də təsdiqlənən "Dövlət Proqramı" Azərbaycan dilinin istifadəsinə və tədqiqinə dövlət qayğısının artırılması, dilçilik sahəsində vəziyyətin yaxşılaşdırılması, latın qrafikalı nəşrlərin artırılması və qloballaşma şəraitində dilin zamanın tələblərinə uyğun istifadəsini özündə ehtiva edir.

Prezident İlham Əliyev "Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikasının Fərmanı"nı 2018-ci il, 25 iyul tarixində imzaladı.

"Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında" Qanunu 30 sentyabr 2002-ci ildə qəbul olunmuşdur. Qanun ana dilinin inkişafına dair bir sıra vəzifələr müəyyən edir.

Ana dilinin inkişafını, latın qrafikasına keçid prosesinin sürətləndirilməsini, beynəlxalq ana dili gününün təsis olunmasını, dil komissiyasının yaradılmasını və milli ensiklopediyaların nəşrini ehtiva edir.

"Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü" Heydər Əliyev tərəfindən təsis olunmuşdur.

Funksional üslubların yaranmasına və formalaşmasına təsir edən amillər arasında milli mənsubluq, milli ənənə, dil siyasəti, milli mədəniyyət və dövlət quruluşu var. Bu amillər dilin funksiyalarını və üslublarının xüsusiyyətlərini formalaşdırır.

Publisistik üslub ictimai təfəkkürü ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu üslubda müxtəlif mövqelər və maraqlar açıq şəkildə əks olunur.

Verilmiş nümunə rəsmi-işgüzar üsluba aiddir. Bu üslub dövlət orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlı rəsmi sənədlərdə istifadə olunur.

Məişət üslubu insanların gündəlik həyatda ünsiyyət qurmaq üçün istifadə etdikləri dildir. Bu üslubda nitq sərbəst və təbii olur.

Elmi üslubda sxem, qrafik və şərti işarələrdən istifadə olunur. Bu üslubda dəqiqlik və aydınlıq önəmlidir. Məsələn, elmi məqalələr, dərsliklər və kitablar bu üsluba aiddir.

Siyasi-diplomatik üslub elmi üslubun alt üslubudur. Bu üslubda siyasi və diplomatik mövzularda müzakirələr aparılır. Siyasi-diplomatik üslubda dil formal, dəqiq və rəsmi olmalıdır.

Dil vasitələrindən məqsədyönlü istifadə üsulu, konkret tətbiq. Məsələn, ədəbi, elmi, bədii gibi üslublar mövcuddur.

Yazı dili, bədii əsərlərdə istifadə edilən dil.

Konkret bir sahəyə aid xüsusi sözlər . Məsələn, tibb, kimya, tarix üzrə terminlər

Müəyyən bir yazıçıya xarakterik olan dil və üslub xüsusiyyətləri.

Gündəlik danışıq dilində istifadə edilən üslub.

Ədəbi əsərlərdə istifadə edilən üslub. Emosionallıq və obrazlılıq xarakterikdir.

Resmi sənədlərdə istifadə edilən üslub. Dilin dəqiq və aydın olması vacibdir.

Elmi əsərlərdə istifadə edilən üslub. Dilin dəqiq və ardıcıllıqlı olması vacibdir.

Kütlə üçün yazılmış mətnlər üçün istifadə edilən üslub. Dilin aydın və təsirli olması vacibdir.

Məktublarda istifadə edilən üslub. Şəxsi və rəsmi məktublar fərqlənir.

Elektron poçtdan istifadə zamanı həmişə mövzu göstərilməlidir. Bu, poçt alıcısının məktubun məzmununu dərhal anlamasına və prioritet verilməsini təmin edir.

Elektron imzadan istifadə, bütün qaydalar əsasında tərtib olunmalıdır və müxtəlif ifadələrdən istifadə oluna bilər. Yuxarıda göstərilən sətir sayından asılı olmayaraq, elektron imzadan düzgün istifadə etmək vacibdir.

Loqistikanın tarixi 4 mərhələdən ibarətdir.

Logistikanın inkişafının ikinci mərhələsi 1920-1950-ci illəri əhatə edir. Bu dövr loqistik üzrə inkişaf və dəyişikliklər ilə xarakterizə olunur.

Logistika, 1970-ci ildən 1980-ci illərin ortalarına kimi olan müddəti əhatə edir. ABŞ Miçiqan Universitetinin logistika üzrə nüfuzlu mütəxəssislərindən biri olan Donald Bauersons bu dövrü logistik intibah dövrü adlandırmışdır.

Fikrin ikimənalılığı, üslubun yığcamlığı və dilin maksimal mükəmməlliklə ifadə edilməsi ilə xarakterizə olunan sənədlərdir. Bu sənədlərdə fikrin hüquqi əsaslılığı vacib önəm kəsb edir.

Müəllif, sənədin hazırlandığı vaxt və yer barədə məlumat verilən sənəd növüdür. Bununla yanaşı, konkret bir hadisənin gedişatını, hadisədə iştirak edənləri və hadisələrin xronoloji ardıcıllığını əks etdirir.

Bir şəxsin vəzifəcə böyük şəxsə verdiyi şifahi və ya yazılı məlumatı ifadə edən bir sənəddir.

Bir əşyanı təyin edilmiş yerdən almaq üçün lazımi şəxsə verilən sənəddir. Bu sənəd, əşyanın təsviri, almaq üçün səlahiyyətli şəxs və almaq üçün yerdə məlumat verir.

Bir məsələnin ətraflı şəkildə izah edildiyini ifadə edən bir sənəddir. Bu sənəd, məsələnin mahiyyətini, təfərrüatlarını, səbəblərini və nəticələrini aydın şəkildə açıqlayır.

Müəssisələrin, təşkilatların yaranmasını rəsmiləşdirən və onların quruluşunu, funksiyasını, hüquqi vəziyyətini müəyyənləşdirən hüquqi aktı ifadə edir.

Gizli məlumatların aşkar edilməsini, sənədlərin saxtalaşdırılmasını və qanunsuz əməllərin törədilməsini qarşısını almaq məqsədi ilə hazırlanmış bir sənəddir. Bu sənəd, məxfilik qaydalarını və qanun pozuntularının qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuş tədbirləri izah edir.

Azərbaycan Respublikası qanununa uyğun olaraq dövlət dilinin tətbiq edilməsi ilə bağlı verilən rəsmi sənəddir. Bu sənəd, dövlət dilinin tətbiq edilməsi üzrə müxtəlif qanunların və qaydaların həyata keçirilməsinə yönəlik tədbirləri müəyyənləşdirir.

Xüsusi istedadı olan bir şəxsin özünü işə götürmək üçün təqdim etdiyi sənəddir. Bu sənəd, şəxsin öz təhsilini, iş təcrübəsini, bacarıqlarını və ixtisasını ətraflı şəkildə göstərir.

İşgüzar yazışmalarda (məktub, ərizə, protokol və s.) istifadə olunan dildə epitetlər, məcazlardan, müəyyən söz növlərindən və dilin leksik xüsusiyyətlərindən istifadə edilmir. Bunun əsas səbəbi rəsmi mətnlərin dilinin konkret, dəqiq və anlaşılmaz olmamasıdır.