Podcast
Questions and Answers
Қолөнердің қандай түрі тұрмыс пен шаруашылықта қолданылатын бұйымдарды қолмен даярлайды?
Қолөнердің қандай түрі тұрмыс пен шаруашылықта қолданылатын бұйымдарды қолмен даярлайды?
Кімдер негізінен тігіншілік пен тоқымашылық өнерімен айналысқан?
Кімдер негізінен тігіншілік пен тоқымашылық өнерімен айналысқан?
Кесте тоқу өнері не үшін маңызды болып саналады?
Кесте тоқу өнері не үшін маңызды болып саналады?
Ши тоқу өнерінде қандай материал қолданылмайды?
Ши тоқу өнерінде қандай материал қолданылмайды?
Signup and view all the answers
Зергерлер әшекейлерді қандай материалмен жасауға көп көңіл бөлген?
Зергерлер әшекейлерді қандай материалмен жасауға көп көңіл бөлген?
Signup and view all the answers
Темір ұстасы мен зергерлердің бұйымдарын жасауға не қажет?
Темір ұстасы мен зергерлердің бұйымдарын жасауға не қажет?
Signup and view all the answers
Қазақ қоғамында қай шеберлердің орны ерекше болды?
Қазақ қоғамында қай шеберлердің орны ерекше болды?
Signup and view all the answers
Қазақ тұрмысында кілем тоқу өнері қандай мақсатта қолданылған?
Қазақ тұрмысында кілем тоқу өнері қандай мақсатта қолданылған?
Signup and view all the answers
Темір ұстасы дегеніміз кім?
Темір ұстасы дегеніміз кім?
Signup and view all the answers
Темір ұқсатушылар қандай кәсіби бұйымдарды жасайды?
Темір ұқсатушылар қандай кәсіби бұйымдарды жасайды?
Signup and view all the answers
Дүкен мен шеберхананың қасиеттілігі қай шебермен байланысты?
Дүкен мен шеберхананың қасиеттілігі қай шебермен байланысты?
Signup and view all the answers
Көшпелі тұрмыста ағаш бұйымдарының қандай артықшылығы болды?
Көшпелі тұрмыста ағаш бұйымдарының қандай артықшылығы болды?
Signup and view all the answers
Киіз үйдің сүйегі неден жасалады?
Киіз үйдің сүйегі неден жасалады?
Signup and view all the answers
Ерші деп кім аталады?
Ерші деп кім аталады?
Signup and view all the answers
Дүкен майлау ғұрпы кімге арнап өткізіледі?
Дүкен майлау ғұрпы кімге арнап өткізіледі?
Signup and view all the answers
Көшпелі малшаруашылығына сәйкес, ат көлік ретінде немен жабдықталады?
Көшпелі малшаруашылығына сәйкес, ат көлік ретінде немен жабдықталады?
Signup and view all the answers
Темір ұқсатушылар не үшін құрбандық шалады?
Темір ұқсатушылар не үшін құрбандық шалады?
Signup and view all the answers
Ағаш шеберлердің жасаған бұйымдары қандай болуы керек?
Ағаш шеберлердің жасаған бұйымдары қандай болуы керек?
Signup and view all the answers
Қазақ ұсталарының пірі кім?
Қазақ ұсталарының пірі кім?
Signup and view all the answers
Study Notes
Қазақтың ұлттық қолданбалы өнері
- Қазақ халқының дәстүрлі тұрмыс-тіршілігінде қолөнер шеберлерінің орны ерекше болған.
- Қолөнер тұрмыстық және шаруашылықта қолданылатын заттарды қолмен жасау процесін білдіреді.
- Тоқыма өнері ежелгі кәсіптердің бірі болып табылады. Өрмек тоқу, ши тоқу, шыбықтан ыдыс-аяқ және құрал-жабдықтар жасау - ежелден келе жатқан техникалар.
- Тоқыма өнерінде арнайы тоқыма құралдарымен және қарапайым ине-жіп қолданып қолмен тоқу әдістері қолданылған.
- Әйелдер негізінен тігіншілік пен тоқымашылықпен айналысқан, кәсіптік тігіншілер «ісмер» деп аталған.
- Өрмек арқылы кілем, алаша, шекпен, қап, қоржын, белбеу, термебау, басқұр, құр сияқты заттар жасалған.
- Кілем тоқу қазақ халқының дәстүрлі тұрмысында кең таралған. Кілем киіз үйдің ішкі безендіру элементі болып саналған.
- Кілемді сән үшін керегеге іліп немесе еденге төсеген. Кілем тоқумен шұғылданатын шеберлер «кілемші», «кілем тоқушы» деп аталған.
- Кесте тоқу өнері - қолөнердің ерте формаларының бірі. Кестемен киім-кешек, төсек-орын жабдықтары, орамал, дастарқан, атжабдықтар, түйежабдықтар әсемделіп отырған.
- Қыздарды жас күнінен әсемдікке, талғампаздыңқа, ұқыптылыққа үйретуде кесте тігудің маңызы зор болған.
- Ши тоқу өнері ежелден белгілі. Түзу өсетін ши сабағын жүнмен орап, өрнектеп тоқып шығарады.
- Тоқылған ши керегеге ілуге, ыдыс-аяқты қоршауға, көлегейлеп қоюға, киіз үйдің есігін жабуға, құртты кептіруге, киізді ылғалдан сақтауға т.б. тұрмыстық мақсаттарда қолданылған.
- Зергерлер әшекей бұйымдары жасаумен айналысатын шеберлер болған.
- Зергерлер әшекей бұйымдарынан басқа, ер-тұрман элементтерін, қамшы саптарын, ағаш төсек, сандық, кебежелерді алтынмен аптап, күміспен күптеп, музыкалық аспаптарды сүйекпен әшекейлеп отырған.
- Алтынға қарағанда зергерлер күмісті көбірек қолданған.
- Көркем бұйымдарды жасау үшін мыс пен темір де қолданылған.
- Темір ұсталары мен зергерлер бұйымдарын тек тапсырыспен жасап отырған.
- Тапсырыс берушілер жылқы, түйе, ірі қара, ұсақ мал сияқты малмен ақы төлеген.
- Темір ұстасы темірден түрлі бұйымдар жасауды кәсіп еткен.
- Қазақтың көшпелі тұрмысында темірден жасалған құрал-саймандардың қажеттілігі жоғары болған.
- Темір ұсталары мосы, ошақ, қақпан, бәкі, пышақ, үзеңгі, ұстара, іскек, таға, орақ, шалғы, шымшуыр, балта, балға, қырықтық, таралғы, арба дөңгелегі, қазық сияқты тұрмыстық және шаруашылық заттарын жасаумен айналысқан.
- Қазақ ұсталары Дәуіт пайғамбарды пір тұтқан.
- Зергер мен ұстаның шеберханасы «дүкен» деп аталған. Дүкендер киіз үйлерде немесе арнайы жасалған ғимараттарда орналасқан.
- Ұсталардың жұмысы көктемнен қыс басталғанға дейін қызу жүрген.
- Көктемде, дүкенді көшіргенде немесе жаңадан дүкен салғанда Дәуіт пайғамбарға арнап құрбандық шалып, дүкен майлайтын ғұрып болған.
- Дүкен майлау ғұрыбы басқа түркі халықтарында да кездеседі. Дүкен киелі орын болып саналған.
- Ағаш шебері ағаштан түрлі бұйымдар жасаумен айналысқан.
- Ағаштан жасалған бұйымдар қазақтың көшпелі тұрмысында қолдануға ыңғайлы болған, себебі олар берік және жеңіл болған.
- Ағаш шеберлері асадал, сандық, кебеже, жүкаяқ, ағаш төсек, жозы, адалбақан сияқты жиһаздарды, ожау, келі, келсап, тегене, қымыздық, шара, саптаяқ, кесеқап сияқты ағаш ыдыстарды жасаған.
- Үйшілер киіз үйдің сүйегі мен қаңқасын жасаумен айналысқан.
- Киіз үйдің құрылысында қайың, терек, әртүрлі тал түрлері қолданылған.
- Үйші тоғайға барып, өзі таңдаған талдарды кесіп әкелген.
- Ершілер ер-тұрман жасаумен айналысқан.
- Көшпелі мал шаруашылығымен айналысатын қазақ халқы үшін аттың маңызы зор болған.
- Ершілерді қазақтар «ерші» деп атаған.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл тест қазақтың ұлттық қолөнерінің тарихы мен технологиясын зерттеуге арналған. Тоқыма өнері, өру, кесте тоқу және басқа да қолөнер түрлері туралы ақпарат қамтылған. Сонымен қатар, қазақ халқының мәдениетіне қосқан үлесі мен қолөнершілердің рөлі туралы да айтылады.
