Қазақтың ұлттық қолданбалы өнерінің бірлігі

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Қолөнердің қандай түрі тұрмыс пен шаруашылықта қолданылатын бұйымдарды қолмен даярлайды?

Тігіншілік (correct)

Суретшілік

Архитектура

Сәндік өнер

Кімдер негізінен тігіншілік пен тоқымашылық өнерімен айналысқан?

Әйелдер (correct)

Қарттар

Ерлер

Балалар

Кесте тоқу өнері не үшін маңызды болып саналады?

Саяси тәрбие

Әсемдікке тәрбиелеу (correct)

Философиялық білім

Денсаулық сақтау

Ши тоқу өнерінде қандай материал қолданылмайды?

Мата Signup and view all the answers

Зергерлер әшекейлерді қандай материалмен жасауға көп көңіл бөлген?

Күміс Signup and view all the answers

Темір ұстасы мен зергерлердің бұйымдарын жасауға не қажет?

Клиенттің сұранысы Signup and view all the answers

Қазақ қоғамында қай шеберлердің орны ерекше болды?

Темір ұсталары мен зергерлер Signup and view all the answers

Қазақ тұрмысында кілем тоқу өнері қандай мақсатта қолданылған?

Киіз үйді әсемдеу Signup and view all the answers

Темір ұстасы дегеніміз кім?

Темірден бұйым соғушы Signup and view all the answers

Темір ұқсатушылар қандай кәсіби бұйымдарды жасайды?

Металдан жасалған құралдар Signup and view all the answers

Дүкен мен шеберхананың қасиеттілігі қай шебермен байланысты?

Дәуіт пайғамбар Signup and view all the answers

Көшпелі тұрмыста ағаш бұйымдарының қандай артықшылығы болды?

Ағаш бұйымдары жеңіл және оңай тасымалданады Signup and view all the answers

Киіз үйдің сүйегі неден жасалады?

Ағаштан Signup and view all the answers

Ерші деп кім аталады?

Ер-тұрман жабдықтарын жасайтын шеберлер Signup and view all the answers

Дүкен майлау ғұрпы кімге арнап өткізіледі?

Дәуіт пайғамбарға Signup and view all the answers

Көшпелі малшаруашылығына сәйкес, ат көлік ретінде немен жабдықталады?

Ер-тұрман жабдықтарымен Signup and view all the answers

Темір ұқсатушылар не үшін құрбандық шалады?

Көктемгі маусымда жұмыс бастау үшін Signup and view all the answers

Ағаш шеберлердің жасаған бұйымдары қандай болуы керек?

Берік әрі жеңіл Signup and view all the answers

Қазақ ұсталарының пірі кім?

Дәуіт пайғамбар Signup and view all the answers

Study Notes

Қазақтың ұлттық қолданбалы өнері

Қазақ халқының дәстүрлі тұрмыс-тіршілігінде қолөнер шеберлерінің орны ерекше болған.
Қолөнер тұрмыстық және шаруашылықта қолданылатын заттарды қолмен жасау процесін білдіреді.
Тоқыма өнері ежелгі кәсіптердің бірі болып табылады. Өрмек тоқу, ши тоқу, шыбықтан ыдыс-аяқ және құрал-жабдықтар жасау - ежелден келе жатқан техникалар.
Тоқыма өнерінде арнайы тоқыма құралдарымен және қарапайым ине-жіп қолданып қолмен тоқу әдістері қолданылған.
Әйелдер негізінен тігіншілік пен тоқымашылықпен айналысқан, кәсіптік тігіншілер «ісмер» деп аталған.
Өрмек арқылы кілем, алаша, шекпен, қап, қоржын, белбеу, термебау, басқұр, құр сияқты заттар жасалған.
Кілем тоқу қазақ халқының дәстүрлі тұрмысында кең таралған. Кілем киіз үйдің ішкі безендіру элементі болып саналған.
Кілемді сән үшін керегеге іліп немесе еденге төсеген. Кілем тоқумен шұғылданатын шеберлер «кілемші», «кілем тоқушы» деп аталған.
Кесте тоқу өнері - қолөнердің ерте формаларының бірі. Кестемен киім-кешек, төсек-орын жабдықтары, орамал, дастарқан, атжабдықтар, түйежабдықтар әсемделіп отырған.
Қыздарды жас күнінен әсемдікке, талғампаздыңқа, ұқыптылыққа үйретуде кесте тігудің маңызы зор болған.
Ши тоқу өнері ежелден белгілі. Түзу өсетін ши сабағын жүнмен орап, өрнектеп тоқып шығарады.
Тоқылған ши керегеге ілуге, ыдыс-аяқты қоршауға, көлегейлеп қоюға, киіз үйдің есігін жабуға, құртты кептіруге, киізді ылғалдан сақтауға т.б. тұрмыстық мақсаттарда қолданылған.
Зергерлер әшекей бұйымдары жасаумен айналысатын шеберлер болған.
Зергерлер әшекей бұйымдарынан басқа, ер-тұрман элементтерін, қамшы саптарын, ағаш төсек, сандық, кебежелерді алтынмен аптап, күміспен күптеп, музыкалық аспаптарды сүйекпен әшекейлеп отырған.
Алтынға қарағанда зергерлер күмісті көбірек қолданған.
Көркем бұйымдарды жасау үшін мыс пен темір де қолданылған.
Темір ұсталары мен зергерлер бұйымдарын тек тапсырыспен жасап отырған.
Тапсырыс берушілер жылқы, түйе, ірі қара, ұсақ мал сияқты малмен ақы төлеген.
Темір ұстасы темірден түрлі бұйымдар жасауды кәсіп еткен.
Қазақтың көшпелі тұрмысында темірден жасалған құрал-саймандардың қажеттілігі жоғары болған.
Темір ұсталары мосы, ошақ, қақпан, бәкі, пышақ, үзеңгі, ұстара, іскек, таға, орақ, шалғы, шымшуыр, балта, балға, қырықтық, таралғы, арба дөңгелегі, қазық сияқты тұрмыстық және шаруашылық заттарын жасаумен айналысқан.
Қазақ ұсталары Дәуіт пайғамбарды пір тұтқан.
Зергер мен ұстаның шеберханасы «дүкен» деп аталған. Дүкендер киіз үйлерде немесе арнайы жасалған ғимараттарда орналасқан.
Ұсталардың жұмысы көктемнен қыс басталғанға дейін қызу жүрген.
Көктемде, дүкенді көшіргенде немесе жаңадан дүкен салғанда Дәуіт пайғамбарға арнап құрбандық шалып, дүкен майлайтын ғұрып болған.
Дүкен майлау ғұрыбы басқа түркі халықтарында да кездеседі. Дүкен киелі орын болып саналған.
Ағаш шебері ағаштан түрлі бұйымдар жасаумен айналысқан.
Ағаштан жасалған бұйымдар қазақтың көшпелі тұрмысында қолдануға ыңғайлы болған, себебі олар берік және жеңіл болған.
Ағаш шеберлері асадал, сандық, кебеже, жүкаяқ, ағаш төсек, жозы, адалбақан сияқты жиһаздарды, ожау, келі, келсап, тегене, қымыздық, шара, саптаяқ, кесеқап сияқты ағаш ыдыстарды жасаған.
Үйшілер киіз үйдің сүйегі мен қаңқасын жасаумен айналысқан.
Киіз үйдің құрылысында қайың, терек, әртүрлі тал түрлері қолданылған.
Үйші тоғайға барып, өзі таңдаған талдарды кесіп әкелген.
Ершілер ер-тұрман жасаумен айналысқан.
Көшпелі мал шаруашылығымен айналысатын қазақ халқы үшін аттың маңызы зор болған.
Ершілерді қазақтар «ерші» деп атаған.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Бұл тест қазақтың ұлттық қолөнерінің тарихы мен технологиясын зерттеуге арналған. Тоқыма өнері, өру, кесте тоқу және басқа да қолөнер түрлері туралы ақпарат қамтылған. Сонымен қатар, қазақ халқының мәдениетіне қосқан үлесі мен қолөнершілердің рөлі туралы да айтылады.