Қазақстанның климаты

Қазақстанның климаты

• Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтары таулы, сондықтан климаты биіктік белдеулік болып келеді.
• Қазақстанның солтүстік және шығыс аймақтарындағы қаңтардың орташа температурасы -18°C.
• Қазақстанның оңтүстік аймағындағы жазықтарда қаңтардың орташа температурасы -3°C.
• Қыста аласа және орташа биіктіктегі тауларда температура инверсиясы байқалады.
• Арктикалық ауа массасының ену салдарынан солтүстік және солтүстік-шығыс аудандарда температура -40-55°C-қа дейін төмендейді.
• Жоғары континенттік көрсеткіш Қазақстанның солтүстік және солтүстік-шығыс аудандарына тән.
• Қазақстандағы қаңтар мен шілде айларының орташа температуралары арасындағы айырмашылық (жылдық амплитуда) 41 °C.
• Қазақстанның оңтүстігіндегі жазық жерлерде қаңтар мен шілде айларының орташа температураларының жылдық амплитудасы 37-39°C.
• Қазақстанның қиыр оңтүстігінде қаңтар мен шілде айларының орташа температураларының жылдық амплитудасы 30-35°C.

Атмосфералық құбылыстар

• Тұман - будың көзге көрінбейтін күйден көрінетін күйге ұсақ тамшыларға айналып, аспанда қалықтап тұруы.
• Бұлт - жер бетінен белгілі бір биіктікте шоғырланып тұратын су тамшылары.
• Сыртқы көрінісіне қарай бұлттар 10 түрге бөлінеді.
• Сыртқы көрінісіне қарай бұлттардың түрлері мыналар: шарбы, қабатты, будақ, будақ жаңбырлы.
• Орналасу биіктігіне қарай бұлттар жоғарғы, орташа және төменгі болып бөлінеді :
  • Жоғарғы топқа жататын бұлттар 5-13 км биіктікте орналасқан.
  • Орташа топқа жататын бұлттар 2-7 км биіктікте орналасқан.
  • Төменгі топқа жататын бұлттар 2 км биіктікте орналасқан.

Жауын-шашын

• Қазақстандағы жауын-шашынның таралуындағы негізгі заңдылық - оңтүстіктен солтүстікке, батыстан шығысқа қарай көбейеді.
• Орманды дала зонасындағы орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 300-400 мм.
• Дала зонасындағы орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 250 мм.
• Сарыарқадағы орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 350 мм.
• Ертіс маңы жазығындағы орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 200-250 мм.
• Шөл және шөлейт зоналарындағы орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 100- 200 мм.
• Қазақстандағы жауын-шашынның ең аз түсетін жерлері: Балқаш маңы, Арал маңы, Қызылқұмның оңтүстік-батысы, Үстірттің оңтүстігі.
• Қазақстанның таулы және таулы аймақтарындағы жауын-шашын мөлшері 400-1600 мм.
• Қазақстандағы ең ылғалды жер - Алтай тауының батыс сілемі.
• Қазақстандағы ең жоғарғы жауын-шашын мөлшері 1500-2000 мм.
• 1979 жылғы гидрометеорологиялық бақылау деректері бойынша Алтай тауындағы ылғалдың мөлшері 4000 мм.
• Зайсан қазаншұңқырының орталық бөлігіндегі жауын-шашын мөлшері 119-220 мм.

Булану

• Булану - судың сұйық күйден газтәріздес күйге енуі.
• Қазақстан аумағындағы буланудың жылдық мөлшері солтүстікте 250 мм, оңтүстікте 100 мм.
• Арал теңізінің оңтүстігіндегі буланушылық мөлшері 1000 мм.
• Қазақстанның таулы аймақтарындағы буланушылық мөлшері 200 мм.

Қар жамылғысы

• Орманды дала және дала зоналарындағы қар жамылғысының жату ұзақтығы 135-167 күн.
• Қазақстанның батыс аймақтарындағы қар жамылғысының жату ұзақтығы 73- 140 күн (Ақтөбе).
• Қазақстанның қиыр оңтүстік аудандарындағы қар жамылғысының жату ұзақтығы 50-80 күн.
• Қазақстандағы қардың қалың түсетін жері - Кенді Алтай (3-5 метр).
• Қазақстандағы қар көшкіні жиі болып тұратын таулы аудандар: Іле Алатауы, Оңтүстік және Кенді Алтай.
• Қазгидрометтің қар өлшегіш бөлімшелері қар жамылғысының қалыңдығын, таралуын, ерекшелігін, қардың қорын есептейді.

Атмосфералық Қысым

• Қалыпты атмосфералық қысым 1013 мб (760 мм сынап бағанасы).
• Жоғары атмосфералық қысым 1030 мб-ден жоғары.
• Төмен атмосфералық қысым 1000 мб-ден төмен.
• Изобара - бірдей қысымдағы нүктелерді қосатын сызық.
• Циклон - төмен қысымды аймақ.
• Антициклон - жоғары қысымды аймақ.

Желдің Бағыты мен Қысым

• Солтүстік жарты шардағы циклондағы жел сағат тіліне қарсы бағытта соғады.
• Антициклондағы жел сағат тілімен бағыттас соғады.

Циклон мен Антициклон Сипаттамалары

• Циклонға бұлттылық, күшті жел, жоғары температура және жауын-шашын тән.
• Антициклонға жауын-шашынсыз, желсіз және ашық аспан тән.

Циклон мен Антициклонның Қалыптасуы

• Циклонда атмосфералық қысым ортасына қарай төмендеп, шетіне қарай жоғарылайды.
• Антициклонда атмосфералық қысым ортасында жоғарылап, шетінде төмендейді.
• Атмосфералық фронт - циклон мен антициклон кездескенде пайда болады.

Атмосфералық Фронт

• Атмосфералық фронтты ауа райы картасында ирек сызықпен белгілейді.
• Жылы атмосфералық фронтты жартылай шеңберлі қызыл сызықпен бір жағында белгілейді.
• Суық атмосфералық фронтты көк үшбұрышты сызықпен белгілейді.
• Жел жылдамдығын негізгі сызықтан қисық бұрыш жасап тұрған үшбұрыштар немесе сызықтар көрсетеді.

Басқа Сипаттамалар мен Жылыту

• Температураны Цельсий градусымен өлшейді.
• Жауын-шашынды мм-мен өлшейді.
• Изотерма - бірдей температурадағы нүктелерді қосатын сызық.
• Изотахи - бірдей жылдамдықпен соғатын желдердің арасын біріктіретін ирек сызық.

Бұл тест Қазақстанның климаты туралы ақпаратты қамтиды. Оңтүстік және солтүстік аймақтардағы температура айырмашылықтарын, маусымдық өзгерістерді және атмосфералық құбылыстарды зерттеу арқылы, оқушылар климаттың ерекшеліктерін меңгереді.