Questions and Answers
Қазақ тілі қай тілдер тобына жатады?
Зат есім қандай сөздерге жатады?
Етістіктің қызметі неден тұрады?
Допп сөздің көптік формасы резеңке қобыз сияқты қалай жазылады?
Signup and view all the answers
Номинатив септігі зат есімнің қандай қызметін көрсетеді?
Signup and view all the answers
Дауыс үндестігі туралы не айтуға болады?
Signup and view all the answers
Пысықтауыштың негізгі қызметі неде?
Signup and view all the answers
Қосымша дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Сөйлемнің құрамындағы бастауыштың қызметі не?
Signup and view all the answers
Study Notes
Қазақ грамматикасы
1. Жалпы мәлімет
- Қазақ тілі - түркі тілдеріне жататын, Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.
- Грамматика - тілдің құрылымы мен ережелерін зерттейді.
2. Сөз таптары
- Зат есім: адам, жануар, зат атаулары. Мысалы: кітап, бала.
- Сын есім: заттың белгісін білдіреді. Мысалы: әдемі, үлкен.
- Етістік: әрекетті, қимылды көрсетеді. Мысалы: жүгіру, оқу.
- Үстеу: қимылдың, әрекеттің сипатын, уақытын, мекенін білдіреді. Мысалы: тез, жоғары.
- Шылау: сөйлемдегі сөздер арасындағы байланысты көрсетеді. Мысалы: мен, да, де.
3. Сөздердің өзгеруі
- Жалғау: сөздің мағынасын өзгерту үшін қосылатын аффикс. Мысалы: кітап+тар (көптік).
-
Септік: зат есімнің сөйлемдегі қызметін көрсетеді. Мысалы:
- Номинатив (кім? не?)
- Генитив (кімнің? ненің?)
- Датив (кімге? неге?)
- Аккузатив (кімді? ненi?)
- Локатив (кімде? неде?)
- Аблатив (кімнен? ненен?)
4. Сөйлем құрылымы
- Бастауыш: сөйлемдегі іс-әрекеттің иесі. Мысалы: Мен.
- Баяндауыш: бастауышқа қатысты әрекетті, күйді білдіреді. Мысалы: оқимын.
- Толықтауыш: әрекеттің объектісін көрсетеді. Мысалы: кітапты.
- Пысықтауыш: әрекеттің мән-жайын, уақытын, мекенін білдіреді. Мысалы: тез.
5. Дауыс үндестігі
- Қазақ тілінде сөздердегі дыбыстардың бір-бірімен үндесу заңы:
- Алдыңғы дауыстылар: е, и, ы, і
- Артыңғы дауыстылар: а, о, ұ, ү
- Дауыс үндестігі сөздің буындарының құрылымына әсер етеді.
6. Сөзжасам
- Түбір: сөздің негізгі мағынасы.
- Қосымша: түбірге қосылатын элементтер, жаңа сөздер жасау үшін пайдаланылады. Мысалы: оқушы (оқу + шы).
7. Синтаксис
- Сөздердің байланысы мен сөйлемдегі орналасу ережелері.
- Сөйлемнің түрлері: жай сөйлем, құрмалас сөйлем.
8. Морфология
- Сөздің ішкі құрылымы, морфа-функционалды элементтері.
- Негізгі морфологиялық категориялар: есім, етістік, шағ, теріс формалар.
9. Тілдің даму ерекшеліктері
- Қазақ тілі - тарихынан, мәдениеті мен дәстүрінен туындаған ерекшеліктері бар.
- Тілдің қазіргі заманғы өзгерістері мен интернет, технологияның әсері.
Жалпы мәлімет
- Қазақ тілі түркі тілдеріне жатады, Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.
- Грамматика тілдің құрылымы мен ережелерін зерттейді.
Сөз таптары
- Зат есім: Адам, жануар, зат атаулары. Мысал: кітап, бала.
- Сын есім: Заттың белгісін білдіреді. Мысал: әдемі, үлкен.
- Етістік: Әрекетті, қимылды көрсетеді. Мысал: жүгіру, оқу.
- Үстеу: Қимылдың, әрекеттің сипатын, уақытын, мекенін білдіреді. Мысал: тез, жоғары.
- Шылау: Сөйлемдегі сөздер арасындағы байланысты көрсетеді. Мысал: мен, да, де.
Сөздердің өзгеруі
- Жалғау: Сөздің мағынасын өзгерту үшін қосылатын аффикс. Мысал: кітап+тар (көптік).
-
Септік: Зат есімнің сөйлемдегі қызметін көрсетеді.
- Номинатив: кім? не?
- Генитив: кімнің? ненің?
- Датив: кімге? неге?
- Аккузатив: кімді? ненi?
- Локатив: кімде? ненеде?
- Аблатив: кімнен? ненен?
Сөйлем құрылымы
- Бастауыш: Сөйлемдегі іс-әрекеттің иесі. Мысал: Мен.
- Баяндауыш: Бастауышқа қатысты әрекетті, күйді білдіреді. Мысал: оқимын.
- Толықтауыш: Әрекеттің объектісін көрсетеді. Мысал: кітапты.
- Пысықтауыш: Әрекеттің мән-жайын, уақытын, мекенін білдіреді. Мысал: тез.
Дауыс үндестігі
- Қазақ тілінде дыбыстардың бір-бірімен үндесу заңы бар.
- Алдыңғы дауыстылар: е, и, ы, і.
- Артыңғы дауыстылар: а, о, ұ, ү.
- Дауыс үндестігі сөздің буындарының құрылымына әсер етеді.
Сөзжасам
- Түбір: Сөздің негізгі мағынасы.
- Қосымша: Түбірге қосылатын элементтер, жаңа сөздер жасау үшін пайдаланылады. Мысал: оқушы (оқу + шы).
Синтаксис
- Сөздердің байланысы мен сөйлемдегі орналасу ережелері.
- Сөйлемнің түрлері: жай сөйлем, құрмалас сөйлем.
Морфология
- Сөздің ішкі құрылымы, морфа-функционалды элементтері.
- Негізгі морфологиялық категориялар: есім, етістік, шағ, теріс формалар.
Тілдің даму ерекшеліктері
- Қазақ тілі тарихынан, мәдениеті мен дәстүрінен туындаған ерекшеліктерге ие.
- Тілдің қазіргі заманғы өзгерістері мен интернет, технологияның әсері байқалады.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл тест қазақ грамматикасының негіздерін зерттейді. Сіз сөз таптары, сөздердің өзгеруі және сөйлем құрылымы туралы білімдеріңізді тексере аласыз. Қазақ тіліндегі грамматиканың маңызды аспектілеріне назар аударыңыз.
