Publieke Goederen en Externe Effecten

Economie I (BESPO1173-BESPO1173A) - Tom Truyts

• De cursus behandelt publieke goederen en externe effecten.
• De cursus is onderdeel van Economie I.
• De docent is Tom Truyts.
• De locatie is UCLouvain, Saint-Louis Bruxelles.
• De les behandelt publieke goederen, externe effecten, uitstootnormen, milieuheffingen en verhandelbare emissierechten.

Klimaat en Milieu

• China gebruikt drones om te proberen het te laten regenen in droogtegevoelige regio's.
• China heeft een lange geschiedenis van weermanipulatie.
• De techniek is niet zonder risico's.

Publieke goederen en externe effecten – overzicht

• De onderwerpen van de les bevatten publieke goederen, externe effecten, uitstootnormen, milieuheffingen en verhandelbare emissierechten.

Publieke goederen: Uitsluitbaarheid en rivaliteit

• Goederen worden ingedeeld op basis van uitsluitbaarheid en rivaliteit.
• Uitsluitbaarheid: kan iemand tegen een redelijke prijs worden uitgesloten van de consumptie van een goed? (bv. pizza)
• Rivaliteit: verliest een goed zijn gebruikswaarde voor een consument door consumptie door een andere consument? (bv. vuurwerk)
• Er zijn vier categorieën goederen: private goederen, club goederen, commons en publieke goederen.

4 types goederen

• De vier types goederen zijn ingedeeld op basis van rivaliteit en uitsluitbaarheid.
• Private goederen zijn zowel rivaal als uitsluitbaar.
• Club goederen zijn niet-rivaal maar wel uitsluitbaar.
• Commons zijn rivaal maar niet uitsluitbaar.
• Publieke goederen zijn niet-rivaal en niet-uitsluitbaar

Voorbeelden

• Voorbeelden van commons zijn visbestanden in de oceaan en stranden.
• Voorbeelden van publieke goederen zijn dijken, landsverdediging en CO2-emissiereductie.

Niet-uitsluitbaarheid en niet-rivaliteit in consumptie

• Vrije markt is zeer efficiënt voor private goederen.
• Voor publieke goederen ligt dit anders.
• Niet-uitsluitbaar: onmogelijk om tegen redelijke kosten iemand van consumptie uit te sluiten (bv. defensie of dijk).
• Niet-rivaal: marginale kost voor extra individu is nul (bv. een defensie- of dijk-systeem).
• Ook publieke goederen kunnen door private bedrijven worden aangeboden (bv. parking of verwarming in een winkelcentrum).

Quasipublieke goederen

• Quasipublieke goederen liggen tussen zuivere publieke en private goederen in.
• Goederen als tunnels, zwembaden, wegen en parken hebben eigenschappen van beide soorten.
• Uitsluiting is mogelijk (bv. toegang tot tunnels, zwembaden).
• Het begrip 'quasipublieke goederen' kan veranderen door technologische ontwikkelingen.

2 problemen m.b.t publieke goederen

• Twee problemen hangen samen met de eigenschappen van niet-rivaliteit en niet-uitsluitbaarheid.
• Niet-rivaal: hoe bepalen we optimale hoeveelheid? (Oplossing: regel van Samuelson).
• Niet-uitsluitbaar: hoe implementeren we optimale hoeveelheid?
• Het vrijbuiters-probleem is een belangrijk probleem dat hierbij hoort.

Maatschappelijk wenselijk aanbod van zuivere publieke goederen

• Elke consument waardeert een goed gelijk aan zijn individuele BTB.
• De marginale maatschappelijke BTB is gelijk aan de som van de marginale individuele BTB.
• Max. welvaart bij marginale kost = marginale baten.

Maatschappelijk gewenste aanbod van zuivere publieke goederen (Samuelson-regel)

• Samuelson-regel: voorwaarde voor optimale voorziening publieke goederen.
• Marginale BTB(Lisa) + Marginale BTB(Bart) = Marginale kosten (MK).
• Consumenten kunnen verschillende hoeveelheden consumeeren.
• Marginale BTB identiek aan marktprijs.

Maatschappelijke bereidheid tot betalen voor een publiek goed

• De grafiek toont de relatie tussen maatschappelijke bereidheid tot betalen en de hoeveelheid van een publiek goed.
• Verschillende individuen hebben verschillende bereidheid tot betalen.

Het vrijbuitersprobleem

• Maatschappelijk gewenste hoeveelheid publieke goederen is gekend, maar wordt die ook daadwerkelijk aangeboden op de vrije markt?
• Veronderstelling van Samuelson-regel: consument draagt bij in functie van waardering, maar in de praktijk blijkt dit vaak niet te werken.
• In het geval van "polderbewoners" is er een speltheoretisch analyse: de dominantie strategie om niet te betalen, omdat het resultaat altijd hetzelfde is, ongeacht dat andere bewoners wel betalen.

Het vrijbuitersprobleem bij publieke goederen

• Strategische keuzes voor landbouwers en polderbewoners bij het bepalen van betalingen voor publieke goederen.
• Strategische gedragingen en resultaten van landbouwers.

Het vrijbuitersprobleem

• In realiteit kiezen niet alle inwoners per se de niet-coöperatieve optie, want sommige mensen bekommeren zich om het gemeenschappelijke belang.
• Informele instellingen spelen een rol (cfr. Elinor Ostrom; Oplossingen van vrijbuitersprobleem).
• Zie ook het experiment 'publiek goed' spel uit hoofdstuk 5.
• Nadelen van collectieve voorziening door overheid: moelijk vertalen individuele voorkeuren in beslissingen voor de hele gemeenschap.

Publieke goederen en externe effecten - overzicht

• De cursus omvat publieke goederen, externe effecten, uitstootnormen, milieuheffingen en verhandelbare emissierechten.

Externe effecten

• Gedrag van economische agenten heeft een rechtstreeks invloed op nutsniveau of productiemogelijkheden van andere agenten.
• Kosten of baten die niet in de marktprijs worden weerspiegeld.

Positieve en negatieve externe effecten in productie en consumptie

• Gedrag van economische agenten heeft rechtstreeks invloed op nutsniveau of productiemogelijkheden van andere agenten.
• Kosten of baten die niet in de marktprijs worden weerspiegeld (extern aan de beslissing van een agent).
• Negatieve externe effecten (bv. vervuiling, sigarettenrook)
• Positieve externe effecten (bv. vaccinatie, fruittelers en imkers).

Maatschappelijke externe kosten inschatten

• Potentieel lange keten tussen uitstoot en impact.
• Technieken voor kosten-baten analyse.
• Stated preference-methoden (bv. contingent valuation, choice modelling).
• Revealed preference-methoden (bv. hedonic price-methodes).

Pareto-efficiëntie bij externe effecten

• Perfect concurrentiële markt met evenwicht waar marginale BTB = marginale private kost
• Inverse marktaanbodcurve weerspiegelt niet de volledige maatschappelijke kost.
• Bij negatieve externe effecten ligt MMK boven MK; bij positieve externe effecten ligt MMK onder MK.
• Pareto-efficiente punt is waar MMB = MMK.
• Overheidsinterventie kan welvaartsverhogend zijn om het optimale vervuilingsniveau te bereiken.

Pareto-efficiëntie met externe effecten

• Diagram toont de grafische representatie van Pareto-efficiëntie met externe effecten.

Pareto-efficiëntie bij externe effecten

• Horizontale as geeft de hoeveelheid output aan.
• Verticale as geeft prijs en de kosten aan.
• Uit grafiek blijkt dat 'optimale' vervuilingsniveau niet nul is.

Uitstootnormen

• Hoeveelheidsrestricties/quota's (bv. maximale productie- of uitstootnormen).
• Riskeert te weinig rekening te houden met kenmerken van het bedrijf.
• Er is een equimarginaal kostenprincipe.

Het equimarginale kostenprincipe

• Marginale kosten worden gelijk voor alle betrokken partijen.
• Grafische weergave van het equimarginale kostenprincipe.

Milieuheffingen

• Pigouviaanse belastingen: corrigeren externaliteiten via heffingen.
• Belasting per geproduceerde eenheid is gelijk aan MEK in Pareto-optimum
• Spontaan Pareto-efficiënte hoeveelheid vervuiling.
• Emissiebelasting per eenheid vervuiling leidt kan leiden tot kostenefficiënte verdeling inspanningen. Betalen van de belasting en investeren in schone technologie.

Milieuheffingen

• Hoe ver gaat bedrijf in investeringsprogramma?
• Marginale regel: afwegen kostprijs vermijden volgende eenheid vervuiling en uitgespaarde milieubelasting.
• Omdat reductie inspanningen leiden tot kostbesparing.
• Uiteindelijke kost is gelijk voor iedereen, hierdoor is het Pareto-efficiënt.
• Marktconform overheidsingrijpen en consumentenprijs stijgt.

Verhandelbare emissierechten

• Markt voor milieugoederen en bijv. Europese emissiehandelsysteem (EHS).
• Uitgedeelde en geveilde emissierechten
• Kostenefficiënte verdeling bij uitstoot reduceren.
• Hoeveelheid uitstoot ligt vast, maar de prijs verandert. Theorie vs. praktijk.

De prijs van elektriciteit

• Belasten CO2 leidt tot hogere marktprijs voor elektriciteit in piekuren.
• Vraagcurve inelastisch op korte termijn.
• Voordelig voor producenten met ‘propere’ energie.
• Energiemarkt complexer.
• Kerncentrales zijn minder flexibel.
• Negatieve prijzen om elektriciteit kwijt te geraken.

Negatieve elektriciteitsprijzen

• Diagram toont een grafische illustratie van de negatieve elektriciteitsprijzen.