Przedsiębiorczość - definicje i cechy

Przedsiębiorczość

• Przedsiębiorca to osoba organizująca, kierująca i przyjmująca ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa.
• Richard Cantillon, Frank Knight i Joseph Schumpeter to autorzy, którzy podkreślali funkcje ekonomiczne przedsiębiorczości.
• Cantillon uważał, że podstawowym zadaniem kupców i pośredników jest szukanie okazji do sprzedaży towarów po cenach "pewnych" i zbycia ich po cenach "niepewnych" na przyszłym rynku, aby osiągnąć zysk.
• Frank Knight rozwinął koncepcję działania na rynku w warunkach ryzyka i niepewności, sugerując, że przedsiębiorca analizuje sytuację rynkową i podejmuje działania, oczekując rekompensaty w postaci zysku.
• Joseph Schumpeter uważał, że przedsiębiorca jest osobą poszukującą nowatorskich kombinacji czynników produkcji, dążąc do optymalnej pozycji na rynku.
• Działania rutynowe w istniejącej dziedzinie nie kwalifikują osoby do bycia przedsiębiorcą.
• Innowacyjne działania, nawet bez formy formalnej, mogą definiować przedsiębiorcę wg Schumpetera.

Pojęcie przedsiębiorczości

• Przedsiębiorczość wyraża się w ciągłym poszukiwaniu nowych kombinacji czynników wytwórczych, organizując produkcję.
• To zachowanie człowieka charakteryzujące się poszukiwaniem innowacyjnych rozwiązań, energii, inicjatywy i pomysłowości, uwzględniające nakłady i potencjalne korzyści.
• Przedsiębiorczość obejmuje odpowiedzialność i ryzyko.

Pojęcie przedsiębiorstwa

• Przedsiębiorstwo jest podmiotem gospodarczym działającym w sferze ekonomicznej (osiąganie korzyści), technicznej (przygotowanie i realizacja produkcji) i społecznej (stosunki z pracownikami i otoczeniem).
• Prawnie przedsiębiorstwo to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna wykonująca działalność gospodarczą.
• W skład przedsiębiorstwa wchodzą elementy niematerialne (np. nazwa) i materialne (np. nieruchomość lub ruchomość, środki finansowe, wierzytelności, koncesje, licencje, patenty).

Pojęcie zarządzania przedsiębiorstwem

• To stałe i systematyczne oddziaływanie na działania jednostek strukturalnych firmy, aby zapewnić skoordynowaną pracę i osiągnięcie planowanego wyniku.
• Obejmuje planowanie, podejmowanie decyzji, organizowanie, motywowanie, przewodzenie i kontrolowanie zasobów (ludzkich, finansowych, rzeczowych).
• Proces ten ma na celu efektywne wykorzystanie zasobów.

Metody zarządzania w przedsiębiorstwach

• Benchmarking polega na porównywaniu praktyk firmy z praktykami wiodących firm z branży.
• Zarządzanie procesowe to planowanie i monitorowanie działań, z wykrywaniem i naprawianiem błędów.
• Controlling to monitoring, planowanie i nadzorowanie funkcjonowania firmy.
• Outsourcing polega na zleceniu zadań firmom zewnętrznym, np. księgowości, szkoleniom, zaopatrzeniu lub obsłudze IT.
• Zarządzanie przez kompetencje skupia się na wykorzystywaniu kompetencji pracowników do osiągnięcia celów firmy, np. poprzez szkolenia.
• Lean Management polega na określaniu wartości usług/produktów z perspektywy klienta oraz podnoszeniu jakości.

Efektywności przedsiębiorstwa

• Kryteria oceny efektywności firmy zależą od perspektywy interesariuszy (inwestorzy, pracownicy, klienci, dostawcy, kredytodawcy, społeczeństwo lokalne i państwo).
• Kryteria te obejmują zysk, wartość aktywów, wynagrodzenia, rozwój zawodowy, jakość produktów, terminowość płatności, miejsca pracy.

Podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość

• Przedsiębiorstwa można podzielić na mikro, małe i średnie, wg średniorocznego zatrudnienia i rocznego obrotu oraz całkowitego bilansu rocznego.
• Kryteria te są zdefiniowane przez UE i w Polsce.

Rodzaj działalności

• Przedsiębiorstwa można podzielić ze względu na cel działalności (zysk, użyteczność publiczna) i rodzaj działalności (produkcja, handel, usługi).
• Roczny obrót to dochód uzyskany ze sprzedaży i świadczeń usług w danym roku.
• Całkowity bilans roczny to wartość majątku firmy.

Małe i średnie przedsiębiorstwa

• Charakteryzują się zróżnicowaniem w zależności od otoczenia (geograficznego, kulturowego, ekonomicznego, społecznego) i trudności w porównaniu.
• Definicje małych i średnich przedsiębiorstw oparta jest na kryteriach ilościowych (np. zatrudnienie, obrót) i jakościowych (np. niezależność, własność).
• Małe i średnie przedsiębiorstwa mają możliwość szybkiej reakcji na zmieniające się trendy, innowacje i wykorzystania okazji w otoczeniu geograficznym i lokalnym.

Wpływ pandemii COVID-19 na koniunkturę

• Wykres przedstawia wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury wg. rodzaju działalności w 2020 roku.
• Różne sektory były dotknięte w różnym stopniu przez pandemię.

Typy Przedsiębiorstw

• Kryteria podziału firm: cel działalności (zysk, użyteczność publiczna), rodzaj prowadzonej działalności (produkcja, handel, usługi);
• Stopień internacjonalizacji działalności (krajowe, międzynarodowe, wielonarodowe, globalne);
• Forma własności (państwowe, prywatne, zagraniczne, spółdzielcze).

Sposób zintegrowania procesów i zakładów

• Zintegrowane pionowo, poziomo i sieciowo, wpływające na wewnętrzne zróżnicowanie struktur organizacyjnych.

Ewidencja w ujęciu GUS (PKD 2007)

• Klasyfikacja gospodarki wg. wg. statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczych Unii Europejskiej NACE.

Lokalizacja majątku i kraj pochodzenia kapitału

• Przedsiębiorstwa krajowe, międzykrajowe czy mające kapitał zagraniczny.

Stopień internacjonalizacji działalności

• Przedsiębiorstwa krajowe, międzynarodowe (posiadają znaczne zyski i zasoby z innych krajów), wielonarodowe (nabywają i sprzedają zyski i zasoby międzynarodowo, ale nie są tylko jednym krajem), globalne (posiadają zyski i zasoby z wielu krajów).

Cechy przedsiębiorstwa

• Powołanie do trwałej działalności (nie jednorazowe działanie).
• Zaspokajanie potrzeb innych podmiotów i osób.
• Zasady kupna i sprzedaży.
• Podatek finansowy i rachunek zysków i strat.
• Dopływ kapitału do maksymalizacji dochodów.

Otoczenie przedsiębiorstwa (mikro i makro)

• Otoczenie bliższe (mikro): dostawcy, odbiorcy, konkurenci, lokalny rynek pracy, instytucje państwowe, samorządowe.
• Otoczenie dalsze (makro): polityka gospodarcza, ekonomiczna, prawna, kulturowa, społeczna, technologiczna, środowiskowa.

Czynniki rozwoju firmy (wewnętrzne i zewnętrzne)

• Wewnętrzne: umiejętności zarządzania, wiedza kadry, umiejętności pracowników, jakość i cena wyrobów/usług, marketing, relacje kooperacyjne.
• Zewnętrzne: tempo wzrostu gospodarki, inflacja, konkurencja, dostępne finansowanie, polityka rządu, kultura przedsiębiorczości.

Cykl życia firmy

• Etapy: utworzenie, rozwój, dojrzałość, schyłek, zaprzestanie działalności.

Formy zgrupowań przedsiębiorstw

• Kooperacyjne: bezumowne, umowne (zrzeszenia, konsorcjum, alianse strategiczne, kartele, syndykaty).
• Koncentracyjne: wielozakładowe, trust, koncern, holding, konglomerat.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

• Jednoosobowe, spółki osobowe (jawne, partnerskie, komandytowe), spółki kapitałowe (z o.o., akcyjne), przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielcze, komunalne, stowarzyszenia, fundacje.

Koszty zatrudnienia pracownika

• Minimalne wynagrodzenie, składki ZUS, podatki, inne koszty.

Skala podatkowa

• PIT, CIT, podatki pośrednie.
• Stawki podatkowe (PIT – 12%, 32%; CIT – 19%).

Istota kapitału intelektualnego

• Zasoby intelektualne firmy (wiedza pracowników, dane, patenty).
• Kapitał ludzki, strukturalny, relacji zewnętrznych.
• Zasoby te kształtują wartość firmy i możliwości rozwoju.