7-8. Bank centralny i polityka pieniężna. Zatrudnienie i bezrobocie

Polityka państwa na rynku pracy

• Polityka pasywna obejmuje pomoc finansową, takie jak zasiłki dla bezrobotnych i odszkodowania dla zwolnionych z pracy.

• Polityka aktywna obejmuje politykę makroekonomiczną (np. ekspansywna polityka budżetowa lub pieniężna) oraz politykę zatrudnienia (np. roboty publiczne, subsydiowanie zatrudnienia, pożyczki dla przedsiębiorstw/bezrobotnych, szkolenia zawodowe, pośrednictwo pracy).

Prawo Okuna

• Na każdy 1 punkt procentowy, o jaki rzeczywista stopa bezrobocia przewyższa naturalną, realny PKB jest o 3% niższy od PKB potencjalnego (czasami 2% lub 2,5%).

• Naturalne bezrobocie to bezrobocie odpowiadające równowadze na rynku pracy. Składa się z bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego.

Skutki bezrobocia

• Mikroekonomiczne: Utrata dochodów przez bezrobotnych (brak zasiłku) i spadek ich dochodów.

• Makroekonomiczne: Zwiększone wydatki państwa na zasiłki, utrata dochodów podatkowych oraz niewytworzenie części potencjalnego PKB.

Wpływ obniżenia wieku emerytalnego i zwiększenia atrakcyjności zasiłków na wielkość zatrudnienia

• Obniżenie wieku emerytalnego wraz ze zwiększeniem atrakcyjności zasiłków może wpłynąć na zmniejszenie liczby zatrudnionych.

Rynek pracy

• Realna stawka płacy (W/P) to nominalna stawka płacy podzielona przez ogólny poziom cen. Jest miarą siły nabywczej płacy.

• LF to siła robocza, LD to popyt na pracę, a E to punkt równowagi na rynku pracy.

Nachylenie krzywej podaży pracy

• Efekt substytucyjny: wyższa realna stawka płacy zachęca do zwiększonej pracy (czas wolny jest droższy).

• Efekt dochodowy: wyższa realna stawka płacy zwiększa zamożność, co powoduje spadek podaży siły roboczej.

• Krzywa podaży pracy jest rosnąca, a efekt substytucyjny silniejszy od efektu dochodowego. Długookresowa krzywa podaży pracy jest bardziej stroma niż krótkookresowa.

Nachylenie krzywej popytu na pracę

• Popyt na pracę wynika z działania prawa malejącej produktywności krańcowej.

• Zwiększanie zaangażowania pracy (przy stałej skali kapitału) po pewnym punkcie skutkuje coraz mniejszymi przyrostami produkcji.

Rynek pracy (popyt i podaż pracy)

• Popyt na pracę zgłaszany jest przez pracodawców. Determinanty pozapłacowe popytu na pracę to wydajność pracy oraz popyt na dobra będące wytworem pracy.

• Determinanty pozapłacowe podaży pracy to liczba osób o określonych kwalifikacjach, pozapłacowe korzyści z pracy (np. satysfakcja), świadczenia społeczne i wiek emerytalny.

Klasyfikacja bezrobocia

• Dobrowolne: osoby nie przyjmujące pracy z powodu braku akceptacji obowiązujących warunków pracy (wynagrodzenie).

• Przymusowe: osoby przyjmujące warunki pracy, ale nie mające dostępu do wolnych miejsc pracy (bezrobocie cykliczne).

• Jawne: bezrobocie ujawnione w ewidencji (np. w urzędach pracy).

• Ukryte: bezrobocie wynikające z nadmiaru zatrudnienia w przedsiębiorstwach.

• Frykcyjne: osoby wchodzące na rynek pracy, wracające na rynek pracy, zmieniające miejsce zamieszkania lub poszukujące lepszej pracy.

• Strukturalne: rezultat niedopasowań między popytem a podażą pracy pod względem kwalifikacji, zawodów lub regionów.

• Cykliczne: rezultat spadku globalnego popytu w czasie recesji.

Przyczyny bierności zawodowej

• Emerytura
• Nauka i uzupełnianie kwalifikacji
• Choroba i niesprawność
• Obowiązki rodzinne związane z prowadzeniem domu
• Zniechęcenie bezskutecznością poszukiwania pracy

Wskaźnik zatrudnienia w 2023 roku

• Dane dotyczące wskaźnika zatrudnienia w 2023 roku w różnych krajach (dane w procentach).

Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

• Definicja bezrobocia wg BAEL, obejmująca osoby w wieku 15-74 lata, spełniające 3 warunki: nie pracujące, aktywnie poszukujące pracy oraz gotowe do pracy w ciągu 2 tygodni od badania.

Bezrobocie w Polsce (09.2024)

• Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce 5,0%.
• Liczba zarejestrowanych bezrobotnych 769,6 tys. osób.

Podstawowe pojęcia

• Bezrobotny: zdolny do pracy, poszukujący pracy i pozostający bez pracy.

• Siła robocza: pracujący i bezrobotni.

• Stopa bezrobocia: stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludzi aktywnych zawodowo (w procentach).

• Bierni zawodowo: ani pracujący, ani bezrobotni.

Teoria Fishera

• MV = PY (podaż pieniądza * prędkość obiegu pieniądza = poziom cen * realny PKB)

• Prędkość obiegu pieniądza to tempo, w jakim pieniądz krąży w gospodarce.

• W długim okresie, przy stałej prędkości obiegu pieniądza, poziom cen zmienia się proporcjonalnie do podaży pieniądza, a realny PKB pozostaje stały.

Polityka pieniężna

• Ekspansywna polityka monetarna: obniżka stóp procentowych, obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej, skup papierów wartościowych przez bank centralny.

• Restrykcyjna polityka monetarna: podwyżka stóp procentowych, podwyższenie stopy rezerwy obowiązkowej, sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny.

Restrykcyjna polityka pieniężna

• Polega na zmniejszeniu podaży pieniądza.

• Prowadzi do ograniczenia popytu agregatowego (AD) i spadku inflacji.

Ekspansywna polityka pieniężna

• Polega na zwiększeniu podaży pieniądza.

• Prowadzi do wzrostu AD, wzrostu zatrudnienia i realnego PKB w krótkim okresie.

Stopy procentowe NBP

• Szczegółowe informacje dotyczące stop procentowych NBP (lombardowa, referencyjna, depozytowa, redyskontowa, dyskontowa).

Polityka pieniężna (monetarna)

• Manipulowanie podażą pieniądza za pomocą instrumentów banku centralnego (stopy procentowe, stopa rezerwy obowiązkowej, operacje otwartego rynku).

Cel NBP

• Stabilny poziom cen (niska inflacja).
• Cel inflacyjny: 2,5% (+/- 1 punkt procentowy).

Organizacja NBP

• Opis organów NBP (Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd NBP).

Aktywa rezerwowe NBP

• Informacja na temat oficjalnych aktywów rezerwowych NBP na koniec 2023 г. (w EUR i USD), oraz udział instrumentów inwestycyjnych (bez złota).

Obszary działalności NBP

• Opis czynności NBP, np. polityka pieniężna, emisja pieniądza, rozwój systemu płatniczego, obsługa Skarbu Państwa, statystyki pieniężne.

Funkcje banku centralnego

• Opis funkcji NBP, jako banku emisyjnego, banków oraz centralnego banku państwa.

Sprawdź swoją wiedzę na temat polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego. W quizie znajdziesz pytania dotyczące rezerw walutowych, mechanizmów działania NBP oraz obecnych stóp procentowych. Zobacz, ile wiesz o ekonomii i funkcjonowaniu banku centralnego w Polsce.