Podstawy finansów publicznych

Podstawy finansów publicznych

• Finanse publiczne to procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych.
• Obejmują one: gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, wydatkowanie środków publicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi, zarządzanie długiem publicznym oraz rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Podmioty sektora finansów publicznych

• Organy władzy publicznej (administracja rządowa, kontrola państwowa, sądy i trybunały).
• Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki.
• Jednostki budżetowe.
• Samorządowe zakłady budżetowe.
• Instytucje gospodarki budżetowej.
• Agencje wykonawcze.
• Państwowe fundusze celowe.
• Państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz instytucje filmowe.
• Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne (np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia).

Formy organizacyjne-prawne

• Jednostka budżetowa: świadczy usługi nieodpłatnie lub częściowo, gromadzone dochody trafiają do budżetu.
• Samorządowy zakład budżetowy: odpłatnie realizuje zadania publiczne, pokrywając koszty z własnych przychodów.
• Agencja wykonawcza: odpłatnie realizuje zadania państwa, finansując swoją działalność z przychodów.
• Instytucja gospodarki budżetowej: realizuje zadania publiczne z uzyskanych przychodów.
• Państwowy fundusz celowy: odpłatnie realizuje zadania państwa, finansując je z przychodów.
• Państwowa osoba prawna: odpłatnie wykonuje zadania publiczne z przychodów.

Budżet państwa

• Budżet państwa to plan gospodarki finansowej kraju.
• Zawiera szczegółowe zestawienie dochodów i wydatków całego państwa.
• Musi być corocznie uchwalany przez Sejm w formie ustawy budżetowej.

Etapy tworzenia budżetu

• Opracowanie założeń do budżetu.
• Opracowanie założeń dochodów i wydatków.
• Projekt budżetu sporządzany przez Ministerstwo Finansów.
• Weryfikacja przez Radę Ministrów.
• Uchwalenie przez Sejm.
• Podpisanie przez Prezydenta.

Rodzaje dochodów i wydatków

• Dochody publiczne: podatki, dochody niepodatkowe, dochody z prywatyzacji, dochody zagraniczne.
• Wydatki publiczne: koszty dotacji, obsługa długu publicznego, obsługa strefy budżetowej, subwencje dla gmin.

Zasady techniczno-budżetowe

• Równowaga (zgodność dochodów i wydatków).
• Złożoność (kompletność danych).
• Dualizm (budżet państwa i lokalny).
• Jedność (wszystkie dochody i wydatki).
• Przejrzystość (jasność i dostępność informacji).
• Jawność (publiczna dostępność danych).
• Gospodarność (realność i celowość wydatków).
• Realność (oparte na uzasadnionych prognozach i danych).
• Szczegółowość (precyzja danych).
• Operatywność (łatwość i efektywność zarządzania).
• Jednoroczność (wydatki na określony rok budżetowy).
• Uprzedniość (przygotowanie budżetu z wyprzedzeniem).

Rodzaje podatków

• Podatki bezpośrednie: PIT, CIT, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych, od nieruchomości, od środków transportowych, od wydobycia niektórych kopalin.
• Podatki pośrednie: VAT, akcyzowy, od gier.

Dług publiczny

• Dług publiczny to zobowiązania państwa wynikające z emisji papierów wartościowych, kredytów, pożyczek, depozytów itp.
• Obejmuje także orzeczenia sądów i bezspornie uznawane zobowiązania.

Struktura podatku

• Podmiot podatku
• Przedmiot podatku
• Podstawa opodatkowania
• Skala podatku
• Ulgi podatkowe

Funkcje budżetu państwa

• Funkcje redystrybucyjne
• Lokacyjne
• Stabilizacyjne
• Fiskalne
• Kontrolne
• Kredytowe
• Prawne
• Ustrojowe
• Demokratyczne
• Polityczne