Podstawy Finansów: Pieniądz i System Finansowy

Podstawy finansów - Pieniądz

• Finanse to zjawiska i procesy związane z pieniądzem, które nie występują w gospodarce bezpieniężnej.
• Finanse to ogół procesów pieniężnych związanych z działalnością gospodarczą i społeczną.
• Finanse wiążą się z kreacją i ruchem zasobów pieniężnych oraz zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia tych zasobów w przyszłości.
• System finansowy to logicznie powiązany zespół form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i elementów umożliwiających nawiązywanie stosunków finansowych w sektorze realnym i finansowym.

Systematyka Zjawisk Finansowych

• Systematyka podmiotowa finansów obejmuje finanse przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, publiczne, banków, ubezpieczeń i rynków finansowych.
• Systematyka przedmiotowa dzieli zjawiska finansowe na strumienie pieniężne ekwiwalentne (rynkowe), redystrybucyjne (transfery), pożyczki i oszczędności.

Pieniądz Jako Instrument Finansowy

• Pieniądz jest instrumentem finansowym o cechach dobra publicznego.

Funkcje Pieniądza w Teorii

• Miernik wartości: Określa wartość towarów i usług.
• Środek wymiany: Uczestniczy w transakcjach kupna-sprzedaży.
• Środek płatniczy: Służy do regulowania zobowiązań.
• Środek tezauryzacji: Przechowuje wartość.
• Międzynarodowy środek płatniczy: Akceptowalny w innych krajach.

Formy Pieniądza

• Barter był jedną z pierwszych form wymiany.
• Pośrednikami wymiany były m.in. skóry, sól, minerały, oliwa, zboże i kamienie.
• We wczesnych systemach płatniczych używano płacideł, takich jak lniane płatki.
• Pieniądz kruszcowy obejmował żelazo, miedź oraz metale szlachetne.
• Pierwsze monety pojawiły się w Lidii (złoty krejzek Krezusa) oraz w Polsce (denar koronny Władysława Jagiełły).
• Bank centralny rozlicza transakcje.

Cechy Współczesnego Pieniądza

• Trwałość i poręczność.
• Pieniądz bezgotówkowy to zapisy na bankowych rachunkach depozytowych.
• Obrót bezgotówkowy obejmuje polecenia przelewu, zapłaty, czeki rozrachunkowe i instrumenty elektroniczne.
• W drugim kwartale 2022 roku BLIK zanotował 292 mln transakcji o wartości 38,7 mld zł.
• Wzrost płatności BLIK w terminalach wyniósł 182% r/r.

Kryptowaluty

• Kryptowaluty to cyfrowe zapisy księgowe wykorzystujące technologię rozproszonych bloków.
• Kryptowaluty są sposobem wymiany używanym do inwestycji i dostępu do towarów/usług.
• Nie posiadają emitenta i tworzą zdecentralizowane systemy oparte na sieci peer-to-peer.
• Bezpieczeństwo kryptowalut zapewniają rozwiązania kryptograficzne z użyciem podpisu elektronicznego.
• Generowane automatycznie, kryptowaluty zapewniają wysoki poziom anonimowości.

Pieniądze a Psychologia

• Osoby z wyższych klas społecznych wykazują więcej narcyzmu.
• Myślenie o pieniądzach wzmacnia dążenie do celów.
• Myślenie o pieniądzach redukuje lęk przed śmiercią.
• Pieniądz dla osób o niskiej samoocenie jest symbolem prestiżu.
• Pieniądze, podobnie jak narkotyki, mogą uzależniać.

Płatności Przyszłości

• Płatności w tle to np. abonamenty na auto na minuty lub streaming muzyki.
• Uwierzytelnianie płatności może wykorzystywać cechy biometryczne.

Systemy Płatności Elektronicznych

• Systemy wysokokwotowe: SORBNET2 i TARGET2 (NBP).
• Systemy detaliczne: Elixir, Euro Elixir, Express Elixir (Krajowa Izba Rozliczeniowa).
• System płatności mobilnych: BLIK (Polski Standard Płatności).
• Inne systemy: Blue Cash (Autopay SA) i Krajowy System Rozliczeń (Fiserv Polska SA).

SORBNET2

• Uczestnicy: NBP, 47 banków komercyjnych, KSKOK, Krajowa Izba Rozliczeniowa, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, KDPW_CCP.
• W 2022 r. zrealizowano 5,45 mln zleceń o łącznej wartości 131 bln zł.
• Średnia wartość zlecenia: 24 mln zł.
• Średni dzienny wolumen: 21 628 zleceń, obroty: 520 mld zł.

TARGET2-NBP

• Uczestnicy: NBP, 15 banków komercyjnych, 3 systemy zewnętrzne, Krajowa Izba Rozliczeniowa, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, KDPW_CCP.
• W 2022 r. zrealizowano 2,397 mln zleceń o wartości 2,8 bln euro.
• Średnia wartość zlecenia: 1,2 mln euro.
• Średni dzienny wolumen: 9 329 zleceń, obroty: 10,9 mld euro.

Karty Płatnicze

• Debetowa: Dołączona do rachunku, umożliwia transakcje do wysokości zgromadzonych środków.
• Kredytowa: Umożliwia transakcje w ramach limitu kredytowego.
• Obciążeniowa: Obciąża rachunek kwotą transakcji na koniec miesiąca, głównie dla firm.
• Przedpłacona: Wymaga zasilenia, nie wymaga rachunku bankowego.
• Podmioty obsługujące transakcje: Bank finansujący, wydawca karty, centrum autoryzacyjno-rozliczające, punkt akceptujący.

Aplikacje Mobilne

• Google Pay, Apple Pay, Garmin Pay, Fitbit Pay umożliwiają płatności telefonem lub zegarkiem.
• Billon i Revolut to aplikacje do transakcji pieniądzem elektronicznym.