Plato's Ideeënleer en Kennis

Terugblik en vervolg: Plato’s Ideeënleer

• Plato onderscheidt vier manieren van kennen, georganiseerd in twee domeinen:

  • Het domein van het zichtbare: menen dat iets waar is - de veranderlijke waarneming.
    • Voorstellingen.
    • Concrete verschijnselen.
  • Het domein van het kenbare: weten dat iets waar is - stabiele, algemene en abstracte begrippen.
    • Het redenerend denken (uitgangspunt: het concrete).
    • De dingen denkend genomen (gerelateerd aan het hoogste principe).

• Voorbeeld:

  • De idee van ‘rechtvaardigheid’.
  • We menen dat Socrates rechtvaardig is door verhalen of concrete waarnemingen.
  • We weten wat rechtvaardigheid is door redenering en abstracte concepten te ontwikkelen.

De verhouding tussen de domeinen

• Waarneembare dingen zijn afschaduwingen van de Ideeën.
• De Ideeën ordenen de zintuiglijke wereld.
• De Ideeën overstijgen het kennende subject en het gekende object.
• Mensen worden met kennis van de Ideeën geboren.

De dood van Socrates

• Het lichaam is ‘de kerker van de ziel’.
• Socrates begroet de dood met rust, omdat de ziel dan vrij is om de Ideeënwereld te betreden.

Aristoteles: leven en werk

• Aristoteles was de briljante leerling van Plato.
• Hij bracht vele jaren door in de Academie van Plato.
• Hij deed uitgebreid empirisch onderzoek buiten Athene.
• Hij was de mentor van Alexander de Grote.
• Na de dood van Alexander keerde hij terug naar Athene om zijn eigen school (het Lyceum) te stichten.

Aristoteles: echte kennis

• Aristoteles werkte consequent empirisch, maar niet experimenteel of kwantitatief.
• De observatie levert geen ‘echte, onveranderlijke kennis’, maar ervaringen van concrete dingen.
• Accidenten: toevallige eigenschappen van dingen.
• Substanties: de fundamentele bestanddelen van de werkelijkheid.
• Echte kennis gaat over de substantie, die bestaat uit vorm en materie.
  • Vorm: het wezen van de substantie.
  • Materie: het materiaal waarvan de substantie is gemaakt.
• De mens is ook een geheel van vorm en materie, van ziel en lichaam.

Aristoteles: ethiek van het juiste midden

• Deugd is niet het tegenovergestelde van ‘ondeugend’ gedrag.

• Deugdzaamheid is een karakterhouding die je in staat stelt verstandige keuzes te maken die in het ‘midden’ liggen.

• Deugden zijn gericht op een gelukkig leven.

• Je verkrijgt deugden door oefening en opvoeding.

• Deugden ontwikkelen in twee stappen:

  • Vermijd extremen (bijvoorbeeld moed ligt tussen onbesuisdheid en lafheid).
  • Imiteer voorbeelden van gepast handelen door ze te bestuderen en na te bootsen.
  • Phronèsis (praktische wijsheid) is essentieel. Phronèsis is een vorm van redeneren die rekening houdt met unieke situaties.

Aristoteles: tragedie, deugdethiek en geluk

• Aristoteles verdedigt de rol van poëzie omdat het plezier verschaft, het algemene uitbeeldt en een katharsis bewerkstelligt.
• Tragedie is een uitbeelding die vrees en medeleven bij het publiek opwekt.
• Katharsis: de emotionele reactie die toeschouwers van tragedie kunnen ervaren.
  • Beleven van ‘de logica’ van het verhaal.
  • ‘Meevoelen’ van vrees en medeleven.
• Katharsis bevordert intellectuele en ethische zuivering van emoties.

Aristoteles: logica en retorica

• Aristoteles benadrukt het belang van logica en retorica om anderen te overtuigen.

• Overtuigen hangt af van drie factoren:

  • Logica: argumentatie.
  • Retorische middelen: technieken van welsprekendheid.
  • Persoonlijkheid: van de redenaar (zelfkennis is noodzakelijk).

• De redenaar moet zich bezighouden met vijf aspecten:

  • Inventio: Wat wil je beweren?
  • Dispositio: Ordenen van het materiaal.
  • Elocutio: Formulering van het betoog.
  • Actio: De presentatie.
  • Memoria: Materiaal uit het hoofd leren.

• Doelstellingen van het betoog:

  • Docere: Onderrichten of informeren.
  • Movere: Bewegen of tot iets aanzetten.
  • Placere: Behagen of genoegen verschaffen.

Dit quiz behandelt de vier manieren van kennen volgens Plato, verdeelt in het zichtbare en het kenbare domein. Leer hoe de Ideeën de zintuiglijke werkelijkheid ordenen en de relatie tussen waarneming en redenering. Test je begrip van abstracte concepten zoals rechtvaardigheid en hoe deze onze kennis beïnvloeden.