Pinagmulan at Salik ng Panitikan

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Ano ang pangunahing layunin ng panitikan ayon sa nilalaman?

Upang maging sandalan sa kaligayan o kalungkutan ng tao (correct)

Upang magsanay sa mga pisikal na gawain

Upang makabuo ng mga bagong wika

Upang ipakita ang mga alamat ng ibang bansa

Alin sa mga sumusunod na uri ng panitikan ang tumutukoy sa paglilipat ng mga akda mula sa isang tao papunta sa iba sa pamamagitan ng pagsasalita?

Pasalindila (correct)

Pasalinsulat

Pasalakbay

Pasalintronomiko

Ano ang nagiging ambag ng panitikan sa kasanayan ng tao?

Paglikha ng mga bagong disiplina

Pagpapalawak ng ideolohiya

Pagpapabuti ng teknolohiya

Pagpapahusay ng gamit ng Wikang Filipino (correct)

Ano ang isang halimbawa ng pasalinsulat na bahagi ng panitikan?

Pagsasalin ng mga tula sa papel Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi bahagi ng kahalagahan ng panitikan?

Magsagawa ng mga eksperimento sa agham Signup and view all the answers

Anong anyo ng panitikan ang nagsasangkot ng makabagong teknolohiya?

Pasalintronomiko Signup and view all the answers

Alin sa mga nabanggit ang hindi katangian ng panitikan?

Isang patunay sa siyentipikong katotohanan Signup and view all the answers

Ano ang mga akdang pampanitikan na nakalista sa bahagi ng kasaysayan ng panitikan?

Iliad at Odyssey, Mahabharata, at Divina Commedia Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing katangian ng isang maikling kuwento?

May pangunahing tauhan na may suliranin Signup and view all the answers

Anong uri ng maikling kuwento ang nagbibigay-diin sa kapaligiran ng isang pook?

Kuwento ng Katutubong Kulay Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng Kuwento ng Katatawanan?

Magbigay aliw sa mambabasa Signup and view all the answers

Aling uri ng kuwento ang nakatuon sa mga damdamin ng tauhan?

Kuwento ng Katatakutan Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing layunin ng maikling kuwento bilang anyo ng panitikan?

Magbigay aliw at kasiyahan Signup and view all the answers

Anong uri ng maikling kuwento ang nagbibigay-pansin sa mga pangyayaring mahalaga at nagdudulot ng pagbabago?

Kuwento ng Madulang Pangyayari Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng isang Kuwento ng Pakikipagsapalaran?

Magsalaysay ng kakaibang karanasan Signup and view all the answers

Aling katangian ang hindi karaniwang nakikita sa maikling kuwento?

Mahabang paglalarawan ng tagpuan Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing pinagmulan ng salitang "panitikan"?

Galing ito sa salitang Latin na "Litera." Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na salik ang hindi bahagi ng mga tagahubog ng panitikan?

Kalusugan at Nutrisyon. Signup and view all the answers

Paano naaapektuhan ng lugar na tinitirahan ang panitikan?

May epekto sa isipan at damdamin ng manunulat. Signup and view all the answers

Ano ang isa sa mga pangunahing impluwensya ng panitikan sa buhay ng tao?

Nagpapaliwanag sa kahulugan ng kalinangan at kabihasnan. Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na akdang pampanitikan ang nakilala bilang pangunahing batayan ng sangkakristiyanuhan?

Ang Banal na Kasulatan. Signup and view all the answers

Anong bahagi ng kalikasan ang hindi nakakaapekto sa anyo ng panitikan?

Kahalagahan ng hangin. Signup and view all the answers

Ano ang papel ng relihiyon sa pagbuo ng panitikan?

Nagbibigay ito ng inspirasyon sa mga manunulat. Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng kaugnayan ng panitikan at lipunan?

Ang panitikan ay nakaayon sa ideolohiya ng isang bansa. Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing layunin ng dula?

Maipakita ang isang kwento sa mga tao. Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing katangian ng trahedya?

Nagtatapos sa kamatayan ng pangunahing tauhan. Signup and view all the answers

Ano ang pagkakaiba ng komedya sa ibang uri ng dula?

Ang bida ay kadalasang nagtatagumpay. Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng sanaysay?

Makipagkomunikasyon at ipahayag ang mga saloobin. Signup and view all the answers

Ano ang katangian ng maanyong sanaysay?

Kailangang masusing pagpili ng mga salita. Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing layunin ng saynete?

Magpatawa sa pamamagitan ng mga karaniwang ugali. Signup and view all the answers

Ano ang pagkakaiba ng malayang sanaysay sa maanyong sanaysay?

Mas madaling sulatin at parang nakikipag-usap lamang. Signup and view all the answers

Ano ang ginagampanang papel ng parsa sa dula?

Magpatawa sa pamamagitan ng kawili-wiling pangyayari. Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng talumpating nagpaparangal?

Upang bigyang parangal ang isang tao o ipahayag ang mga kabutihan nito. Signup and view all the answers

Anong uri ng talumpati ang ginagamit sa pagbibigay galang sa mga panauhin?

Talumpating Nagbibigay-galang Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa panitikan na pinangungunahan ng mga salawikain at tugmang-bayan?

Panitikan sa panahon ng katutubo Signup and view all the answers

Ano ang hinahawakan ng mga Ita o Negrito sa kanilang pamumuhay?

Busog at pana bilang mga kagamitan Signup and view all the answers

Ano ang pagkakaiba ng mga Indonesyo sa mga Ita pagdating sa sistema ng pamahalaan?

Mas angat ang sistema ng pamahalaan ng mga Indonesyo kumpara sa mga Ita. Signup and view all the answers

Anong anyo ng panitikan ang angkop na may kasamang pagsasalindila?

Kuwentong-bayan Signup and view all the answers

Anong panahon ang sumasaklaw sa pagdating ng ikalawang pangkat ng mga Malay?

Kapanahunan ng mga Alamat Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing gamit ng talumpating pangkabaitan?

Upang pukawin ang atensyon ng tagapakinig sa isang pahayag. Signup and view all the answers

Study Notes

Ang Pinagmulan ng Panitikan

Ang salitang "Panitikan" ay nagmula sa salitang Latin na "Litera" na nangangahulugang letra o titik.
Ang salitang "Panitikan" ay nagmula rin sa salitang "pang-titik-an."
Ang Panitikan ay tumutukoy sa lahat ng uri ng pahayag, nakasulat man o binibigkas.
Naglalaman ito ng mga kuwento ng buhay, pamumuhay, lipunan, pamahalaan, at pananampalataya.
Tumutulong ang Panitikan sa paghubog ng identidad at katauhan ng isang tao.

Mga Salik na Nagpapahubog sa Panitikan

Kultura, kaugalian, at tradisyon - nagpapakita ng mga paniniwala, sinaunang gawi, at kaugalian.
Hanapbuhay o Gawain/Propesyon - tumutukoy sa mga salitang ipinapahayag ng manunulat at may kinalaman sa pambubuhay.
Lipunan at pulitika - ang sistema ng pamahalaan, ideolohiya, at ugali panlipunan ay makikita sa Panitikan.
Edukasyon at pananampalataya - ang karunungan ng tao ay ginagamit sa paggawa ng isang katha.
Lugar na tinitirahan - may malaking epekto sa isipan at damdamin ng isang tao.

Mga Impluwensya ng Panitikan

Ang klima, gawain, kinatitirikan, lipunan, pulitika, relihiyon, at edukasyon ay may impluwensya sa Panitikan.
Ang Panitikan naman ay may dalawang impluwensya:
- Nagpapaliwanag sa kahulugan ng kalinangan at kabihasnan
- Nag-uugnayan ang mga tao sa daigdig sa pamamagitan ng damdamin at kaisipan.

Mahalagang Akdang Pampanitikan sa Buong Mundo

Ang Banal na Kasulatan (Holy Scriptures) - mula sa Palestina at Gresya
Ang Koran - ang Bibliya ng mga Muslim, mula sa Arabia
Ang Iliad at Odyssey ni Homero - mula sa Gresya
Ang Mahabharata - mula sa India, nagkukuwento tungkol sa kanilang kasaysayan at pananampalataya.
Ang Divina Commedia ni Dante - mula sa Italya, nagkukuwento tungkol sa pananampalataya, moralidad, at pag-uugali.
Ang El Cid Campeador - mula sa Espanya, nagpapakita ng katangiang panlahi ng mga Espanyol.

Kahalagahan ng Panitikan

Nagbibigay ng kaligtasan at lakas ng loob sa mga tao sa gitna ng mga pagsubok.
Naghihikayat ng malalim na pag-unawa at naglalaman ng karunungan, kaisipan, saloobin, at damdamin.
Tumutulong sa paggamit ng Wikang Filipino.
Nagbibigay ng pagkakakilanlan bilang Pilipino.
Nagbibigay ng kaalaman tungkol sa karangalan at kagalingan ng sarili.

Paraan ng Pagbabahagi ng Panitikan

Pasalindila - binibigkas ang Panitikan mula sa bibig, ginagamit noong hindi pa marunong magsulat.
Pasalinsulat - isinulat, inulit, o iginuhit ng mga Pilipino ang kanilang Panitikan, mula noong matutunan nila ang sinaunang abakada.
Pasalintriniko - ginagamit ang mga modernong kagamitan para maibahagi ang Panitikan.

Maikling Kuwento

Isang pangunahing tauhan na may masalimuot na suliranin o gampanin.
Nakatuon ito sa isang mahalagang tagpo.
May magkakaugnay na pangyayari na tumataas ng hanggang sa kasukdulan.
May nangingibabaw na kakintalan.

Mga Kahalagahan ng Maikling Kuwento

Maikling panahon lamang ang kailangan para basahin.
Nagbibigay-aliw.
Nagbibigay ng motibasyon sa pagbabasa.
Nakatutulong sa pagbalik ng interes sa pagbabasa.

Mga Uri ng Maikling Kuwento

Salaysay - walang nangingibabaw na katangian, pantay-pantay ang mga bahagi.
Kuwento ng Kababalaghan - nakatuon sa mga kakaibang pangyayari.
Kuwento ng Katutubong Kulay - nagbibigay-diin sa kapaligiran ng isang pook.
Kuwento ng Katatawanan - may kasamang mga biro at paglihis sa balangkas.
Kuwento ng Tauhan - nagbibigay-diin sa mga tauhan at mga pangyayaring pangkaugalian.
Kuwento ng Katatakutan - nakatuon sa damdamin ng tao.
Kuwento ng Pakikipagsapalaran - nakatuon sa mga pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan.
Kuwento ng Madulang Pangyayari - may kapansin-pansin na pangyayari na nagsisilbing punto ng pagbabago sa buhay ng mga tauhan.

Dula

Mayroon lagging manonood.
Trahedya - tumatalakay sa kalungkutan at karaniwang nagtatapos sa kamatayan ng pangunahing tauhan.
Komedya - nagtatapos na masaya dahil nagkasundo ang mga tauhan.
Melodrama - nagtatapos na kasiya-siya para sa mabuting tauhan.
Parsa - nagpapatwa sa pamamagitan ng mga katawa-tawang pangyayari.
Saynete - tumatalakay sa mga karaniwang ugali ng mga tao.

Sanaysay

Isang maikling komposisyon na naglalaman ng mga personal na kuru-kuro.
Nagbibigay ng pagtataya sa isang paksa sa paraang tuluyan.
Nagpapakita ng kaisipan, kuru-kuro, palagay at ng kasiyahan ng sumusulat.

Mga Uri ng Sanaysay

Maanyo o Pormal - nangangailangan ng maingat na pagpili ng mga salita at maayos na paglalahad.
Malaya o Di-Pormal - simple at natural ang paglalahad ng mga kaisipan.
Talumpating Pangkabatiran - ginagamit sa mga panayam at kumbensyon.
Talumpating Nagbibigay-galang - ginagamit sa pagbibigay galang o pagtanggap sa isang panauhin o kasapi.
Talumpating Nagpaparangal - ginagamit sa pagbibigay parangal sa isang tao.
Talumpati sa Eulohiya - binibigkas sa mga taong namayapa na at pinupuri ang kanilang nagawa.

Panitikan sa Pilipinas

Ang Panitikang Filipino Bago Dumating ang mga Kastila

Ang Panitikan ay nasa anyo ng pabigkas tulad ng mga bulong, tugmang-bayan, bugtong, epiko, salawikain, at awiting-bayan.
Mayroon ding kuwentong-bayan, alamat, mito, at mga katutubong sayaw.
Nagagamit ang mga piraso ng kawayan, kahoy, at bato para sa pagsusulat.

Dalawang Kapanahunan ng Matandang Panitikan

Ang Kapanahunan ng mga Alamat - mula noong pagdating ng ikalawang pangkat ng mga Malay.
Ang Kapanahunan ng mga Epiko o Tulang-Bayani - mula sa paligid ng taong 1300 A.D hanggang sa pananakop ni Legazpi noong 1565 A.D.

Mga Unang Taong Dumating sa Pilipinas

Ang Mga Ita o Mga Negrito

Ang mga unang naninirahan sa Pilipinas.
Wala silang kasanayan sa agham, sining, pagsusulat, at pamumuhay.
Gumagamit ng busog at pana sa pangangaso.
Wala silang kasanayan sa pagpapatakbo ng pamahalaan pero mahigpit ang ugnayan sa isa't isa.

Ang Mga Indonesyo

Mas maunlad ang kanilang sistema ng pamahalaan kumpara sa mga Ita.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Tuklasin ang mga pangunahing konsepto tungkol sa Panitikan, kabilang ang kanyang pinagmulan at mga salik na nagpapahubog dito. Alamin kung paano nakaapekto ang kultura, lipunan, at edukasyon sa pagbuo ng mga akdang pampanitikan. Mahalaga ang kaalaman na ito sa pag-unawa sa ating identidad at kasaysayan.