Parenteral Enjeksiyon Uygulamaları

Parenteral Enjeksiyon Uygulamaları (id, sc, iv, im)

• Parenteral tedavi, ilaçların sindirim sistemi dışındaki yollarla verilmesidir.
• İlacın hızlı etki göstermesi, oral yolla ilaç alınamaması veya ilacın formuna göre parenteral yol tercih edilir.
• Parenteral yolun dezavantajları arasında enfeksiyon, toksik ve allerjik reaksiyonlar, doku travması ve ağrı sayılabilir.
• Parenteral ilaç reaksiyonları genellikle oral yolla alınan ilaçlara göre daha hızlıdır.

Enjektörler

• Enjektörler, tek kullanımlık tıbbi malzemelerdir. Steril kılıf ve steril paket içinde bulunur.
• Her bir paketin üzerinde üretim tarihi ve son kullanma tarihi belirtilir.
• İğnelerin uzunluğu ve kalınlığı, uygulama yoluna ve hastanın durumuna (örneğin, bebek, yetişkin, obez) göre belirlenir.
• Enjektör ve iğne seçimi, ilaç uygulama yolu, solüsyon yoğunluğu, uygulanacak ilaç miktarı, beden büyüklüğü ve ilaç türüne bağlıdır.

İlaç Hazırlanması (Ampul ve Flakonlar)

• Ampuller, steril ilaçların cam kaplarda hazırlandığı formlardır.
• Flakonlar, toz halindeki ilaçların küçük cam şişelerde depolandığı formlardır. Flakonların yanında çoğu zaman sulandırıcı ampuller bulunur.

Enjeksiyon Öncesi ve Sonrası Uygulamalar

• Uygulama öncesi ilaç adı, etken madde, dozu, miktarı, son kullanma tarihi, uygulama yolu ve şekli dikkatli bir şekilde okunmalıdır.
• Flakonlar sulandırıldıktan sonra kısa sürede kullanılmalı veya sulandırılma tarihi ve saati yazılarak uygun bir şekilde saklanmalıdır.
• Enjeksiyon sonrası iğnenin kılıfa geçirilmesi gerekir.

Enjeksiyon Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Cerrahi aseptik teknik kullanılmalıdır.
• Kullanılacak enjektör ve iğne ucu steril olmalıdır.
• İlaç hazırlığı sırasında ilaç, iğne ucu ve enjektör kontamine edilmemelidir.
• Enjeksiyondan önce deri antiseptik solüsyonla (örneğin %70'lik alkol, batikon) temizlenmelidir.
• Çok kirli bölgeler önce sabunlu suyla yıkanmalı ve sonra antiseptik solüsyonla silinmelidir.
• Enjeksiyon bölgeleri anatomik olarak doğru tespit edilmeli ve sinir ve kemiklere zarar verilmemelidir.
• İrritasyon, inflamasyon, ödem veya skar dokusu olan bölgelere enjeksiyon yapılmamalıdır.
• Ağrısız ve güvenli bir enjeksiyon için uygun incelikte, pürüzsüz ve keskin iğne kullanılmalıdır.
• İrritan ilaçlar uygulandığında iğne mutlaka değiştirilmelidir.
• Uygulamaya ilişkin uygun ilaç miktarı dikkate alınmalı, fazla ilaç uygulama bölgesinde ağrı ve doku hasarına yol açabilir.
• Hastaya/harekete uygun pozisyon verilmelidir (örneğin, kas gerginliği ve ağrı azalır).
• Enjeksiyon sırasında dokuya zarar önlemek için uygun iğne açısı ve tutum kullanılarak dokuya batırılmalıdır ve işlemin tamamı boyunca iğne açısı sabit tutulmalıdır.

Enjeksiyon Yaparken Uyulması Gereken Kurallar-1

• Tüm enjeksiyonlarda (heparin ve ID enjeksiyonlar hariç) enjektörün pistonu geri çekilerek aspirasyon yapılmalıdır.
• IV yol dışındaki yollarda enjektöre kan geliyorsa iğne ve enjektör dokudan geri çekilmelidir.
• İğne değiştirilerek ve ilaç yeniden hazırlanarak işlem tekrarlanmalıdır.
• Aspirasyonda enjektöre kan gelmemişse ilaç 10 saniyede 1 ml yavaşça verilmelidir.
• İlacın yavaş verilmesi doku travmasını ve ağrıyı önler.

Enjeksiyon Yaparken Uyulması Gereken Kurallar-2

• İşlem sonrası ilacın dokuya yayılmasını sağlamak için iğne 10 saniye daha dokuda tutulmalıdır.
• İğne seri biçimde, tek hareket ile ve hızla doku içinden geri çekilmelidir.
• Bu sayede doku travması ve ağrı önlenir.
• Çıkarılan iğne tekrar dokuya batırılmamalıdır.

Enjeksiyon Yaparken Uyulması Gereken Kurallar-3

• İntradermal ilaç uygulama dışında, enjeksiyon alanına pamuk veya gaz bezi ile basınç uygulanmalıdır.
• Basınç, ilacın dokulara sızmasını ve kanamayı engellemek için uygulanmalıdır.
• Basınca rağmen kanama olmuşsa iğne giriş yerine küçük bir bandaj yapıştırılmalıdır.
• İlaç uygulaması sonrası anaflaksi belirtileri yönünden hasta gözlemlenmelidir.

Deri İçi Enjeksiyon (İntradermal-ID)

• Deri altına (epidermisin altına, dermisin içine) ilaç verilmesidir.
• Parenteral uygulamalarda ilaç emiliminin en yavaş olduğu uygulamalardan biridir.
• Özellikle tanı amacıyla kullanılır (örneğin PPD, alerji testleri).
• Enjeksiyon için 0.5 ml'yi geçirmemelidir.
• Enjeksiyon bölgesi: ön kolun iç yüzü, üst kolun arka yüzü, sırtın üst yüzü, üst göğüs bölgesi.
• Bölgede reaksiyonları daha iyi gözlemlemek için uygun bölgeler tercih edilmelidir.
• Deri rengi daha açık ve tüylü, yanık, inflamasyon, ben, doğum lekesi ve ödem olmamalıdır.
• Bu nedenle tüberkülin enjektörleri ya da küçük hipodermik enjektörler kullanılır.
• Enjeksiyon uygulandıktan sonra masaj yapılmamalı, basınç uygulanmamalıdır.
• İlaç deride kabarcık oluşturmalıdır. Aksi takdirde, işlem tekrarlanmalıdır.
• Tanı amacıyla yapılmışsa enjeksiyon bölgesi daire içine alınmalıdır.
• Enjeksiyon bölgesinde oluşan kızarma değil, sertlik (endurasyon) ölçülerek değerlendirilmelidir.

Deri Altı Enjeksiyon (Subkutan-SC)

• Deri ile kas arasında yer alan dokuya ilaç enjeksiyonudur.
• Örneğin, insülin, heparin, kızamık, kızamıkçık gibi ilaçlar bu şekilde verilir.
• İlaç emilimi IM ve oral ilaçlardan daha yavaştır, ancak kan damarlarının zengin olduğu bölgelerde daha hızlı gerçekleşir.
• Dolaşıma karşı hassastır.
• 1 cc'lik, irritan olmayan, suda çözünür ilaçlar uygulanmalıdır.
• Uygulama sırasında ağrı hissedilebilir.
• Fazla ilaç, deri altında sert, ağrılı apselere neden olabilir.
• Enjeksiyon bölgeleri arasında rotasyon yapılmalıdır.
• Uygun pozisyon verilmelidir.
• Fazla ilaç verilmemelidir.
• Enjeksiyon bölgeleri: üst kolun dış yüzü, üst bacağın ön yüzü, sırtta skapula altı, karın bölgesi.
• Doku kalınlığı, vücut yapısı ve ağırlığa göre değişir.
• Uygulama yaparken hastanın SC doku genişliğine uygun iğne uzunluğu ve açı dikkate alınmalıdır.
• Doğa parmak arasında sıkışmalıdır.
• 5 cm yükselişte 90 derecelik açıyla 2.5 cm yükselişte 45 derecelik açıyla batırılmalıdır.

Kas İçi Enjeksiyon (İntramüsküler-IM)

• Derin kas dokusuna ilaç verilmesidir.
• İrritan ilaçlar çoğunlukla IM olarak uygulanır.
• İlaç emilimi hızlıdır (çok fazla kan damarı nedeniyle).
• Kas dokusunda daha az sinir ucu bulunur.
• Dolayısıyla daha fazla ilaç uygulanabilir.
• 2 yaşın altındaki çocuklarda 1 ml'den fazla ilaç verilmemelidir.
• 0-3 yaş arası çocuklarda ventrogluteal, dorsogluteal ve ventrogluteal bölge IM için kullanılmamalıdır.
• Enjeksiyon için sinir, kemik ve kan damarlarından uzak bölgeler tercih edilmelidir.
• Uygulama öncesi bölge iyi belirlenmeli ve palpe edilmelidir.
• Enjeksiyon sırasında ağrı azaltmak için hastaların derin nefes alıp vermesi istenebilir.
• İğne keskin, pürüzsüz olmalıdır.
• Doğa içine tek hareket ile batırılmalıdır.
• Ağrılı ilaç uygulamalarından önce lokal anestezikler kullanılabilir.
• Enjeksiyon bölgeleri: dorsogluteal, ventrogluteal, vastus lateralis ve rektus femoris.

İntravenöz Enjeksiyon (Damar İçi-IV)

• Damar içine ilaç verilmesidir.
• Cerrahi aseptik teknik kullanılır.
• Turnike uygulanır.
• Damar dolgunluğu ve trasesi parmak pulpasıyla palpe edilir.
• İğne 30-45 derecelik açıyla cilde batırılır.
• Damar trasesine paralel olarak ilerletilmelidir.
• Enjektörün ajutajında kan görülünce hafifçe aspirasyon yapılarak damar içinde olduğu kontrol edilir.
• Turnike çözülür ve ilaç yavaşça verilir.
• İğne yavaşça geri çekilirken, enjeksiyon yerinde 2-3 dk baskı uygulanmalıdır.
• Gerekli malzemeler hazırlanmış olmalıdır.

Hava Kilidi Tekniği

• Hastaya verilmesi gereken ilaç kontrol edilir.
• Enjektöre 0.2-0.3 ml hava çekilir.
• Enjektör dik tutulur.
• İlaç, hava kabarcığı kas dokusuna verilir.
• Hava, iğneyi dokular girdiği yerde kilitler.

Z Tekniği ile IM Enjeksiyon

• Subkutan dokunun irritasyonuna neden olan ilaçlar için kullanılır.
• Ağrı ve rahatsızlık hissi daha azdır.
• Bu teknik ile hava kilidi tekniği birlikte kullanılabilir.
• İğne uçları mutlaka değiştirilmelidir.

Bu test, parenteral enjeksiyon uygulamaları hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır. Enjeksiyon yolları, enjektör kullanımı ve ilaç hazırlama teknikleri gibi konular üzerinde durulmaktadır. Hızlı etkili ve güvenli ilaç uygulamaları için önemli bilgiler içermektedir.