Panitikan sa Panahon ng Propaganda

Panitikan sa Panahon ng Kilusang Propaganda

• Ang makarelihiyong diwa ng mga Pilipino ay napalitan ng diwang makabayan.
• Ang kilusang propaganda ay binuo ng pangkat ng mga intelektwal tulad nila Jose Rizal, Marcel H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce, Jose Ma. Panganiban, at Pedro Paterno.
• Noong Pebrero 17, 1872, may tatlong paring martir, ang Gomburza (Gomez, Burgos at Zamora).
• Ang diwang liberalism o liberismo ay kumalat sa pamamagitan ng pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan.
• Si Gob. Carlos Maria de la Torre, isang liberal na lider, ay nagdala ng pagbabago sa kapuluan dahil sa kalakalan.
• Naitatag ang kilusang propaganda mula 1872 hanggang 1892.
• Ito ay isang mapayapang kilusan para sa pagbabago na ginagamit ang panulat.
• Ang opisyal na pahayagan ng Kilusang Propaganda sa wikang Espanyol ay ang La Solidaridad.
• Itinatag ni Jose Rizal ang La Liga Filipina noong Hulyo 3, 1892 upang ituloy ang mga minimithing reporma sa Pilipinas.
• Layunin ng kilusang propaganda na magkaroon ng pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas.
• Hangad din nito ang sekularisasyon ng mga parokya sa Katipunan at kalayaan sa pamamahayag, pananalita pagpupulong, o pagtitipon at pagpapahayag ng kanilang mga hinaing.
• Ang tatsulok ng kilusang propaganda ay binubuo nina Jose Rizal, Marcel H. Del Pilar, at Graciano Lopez Jaena.

Dr. Jose Rizal

• Buong pangalan: Jose Protacio Rizal Mercado Alonzo y Realonda.
• Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna.
• Pinatay siya sa Bagumbayan noong Disyembre 30, 1896.
• Siya ay tinuturing na Pambansang Bayani ng Pilipinas.
• Ginamit niya ang sagisag na Laong-Laan (Amor Patrio) at Dimasalang (Masonry) bilang kanyang panulat.
• Siya ang nagtatag ng La Liga Filipina.

Mga Akda ni Jose Rizal

• Noli Me Tangere (Huwag Mo Akong Salingin) ay isang nobelang nagpasigla sa Kilusang Propaganda at nagbigay-daan sa himagsikan laban sa Espanya. Tinalakay nito ang mga abuso ng mga pari't prayle.
• El Filibusterismo (Ang Paghahari ng Kasakiman) ay inalay sa tatlong paring martir na GOMBURZA.
• Mi Ultimo Adios (Ang Huling Paalam) ay ang huling tula niya na isinulat sa Fort Santiago.
• Sobre La Indolencia de Los Filipinos (Katamaran ng mga Pilipino) ay isang sanaysay tungkol sa katamaran ng mga Pilipino na bunga ng diskriminasyon at pang-aabuso.
• Filipinas Dentro De Cien Anos (Ang Pilipinas Makalipas ang Isang Siglo) ay sanaysay na humuhula na ang Estados Unidos ang sasakop sa Pilipinas.
• A La Juventud Filipino (Sa Kabataang Pilipino) ay isang tulang inihandog sa kabataang Pilipino na nag-aaral sa Pamantasan ng Santo Tomas tungkol sa paghulma ng kanilang kinabukasan sa pamamagitan ng edukasyon.
• El Consuejo De Los Dioses (Ang Konseho ng mga Diyos) ay dulang patalinghaga na nagpapahayag ng paghanga kay Cervantes.
• Junto Al Pasig (Sa Tabi ng Pasig) ay dulang itinanghal noong Disyembre 8, 1880 bilang parangal sa Kapistahan ng Birhen Imakulada.
• Me Piden Versos (Hinilingan Nila Ako ng Tula) ay isinulat dahil sa alaala ng kanyang pagkabata.
• A Las Flores De Heidelberg (Sa Mga Bulaklak ng Heidelberg) ay isinulat dahil sa pananabik na makabalik sa Calamba.
• Notas A La Obra Sucesos De Las Islas Filipinas Por El Dr. Antonio De Morga (Mga Tala sa Akdang Pangyayari Sa Pilipinas Ni Dr. Antonio De Morga) ay sanaysay tungkol sa kasaysayan ng Pilipinas mula 1493 hanggang 1603, at kasaysayan ng Pilipinas mula 1565.
• P. Jacinto: Memorias De Un Estudiante De Manila (P. Jacinto: Mga Gunita ng Isang Estudyante sa Manila) ay aklat kung saan tinipon ang ala-ala ng kanyang buhay gamit ang sagisag na P. Jacinto.
• Diaryo De Viaje De Norte Amerika (Talaarawan ng Paglalakbay sa Hilagang Amerika) ay talaarawan ng mga naranasan sa kanyang paglalakbay patungong Hilagang Amerika.

Marcelo H. Del Pilar

• Kilala rin sa mga sagisag panulat na Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat, Dolores Manapat, at Siling Labuyo.
• Isa siya sa nagtatag ng "Diyaryong Tagalog" noong Agosto 1, 1882, kung saan nailathala ang mga puna sa pamamalakad ng pamahalaang Kastila.

Mga Akda ni Marcelo H. Del Pilar

• Caiingat Kayo ay librong nagtatanggol sa akda ni Rizal na Noli Me Tangere.
• Dasalan At Tocsohan ay isang parody na gumagagad sa aklat na Dasalan.
• La Soberania Monacal En Filipinas ay sanaysay na tumuligsa sa mga prayle.
• Ang Cadaquilaan Ng Diyos ay isang hawig ng katesismo na may pagtutya laban sa mga prayle.
• Sagot Ng Espanya Sa Hibik Nang Pilipinas ay tungkol sa pagtutuligsa sa pang-aabuso ng mga prayle.
• La Frailocracia Filipina ay isinapubliko sa ilalim ni Plaridel tungkol sa mga prayleng namumuno.

Graciano Lopez Jaena

• Siya ay lider ng Kilusang Repormista, manunulat, peryodista, at orador, at itinuring na isa sa pinakadakilang henyo ng Pilipinas.
• Nakasulat siya ng may 100 talumpati, itinatag at pinamatnugutan ang La Solidaridad noong 1889.
• Tinawag siyang Demosthenes ng Pilipinas.

Mga Akda ni Graciano Lopez Jaena

• Fray Botod ay tungkol sa prayleng Espanyol na nagmalabis sa Pilipinas gamit ang relihiyon.
• La Hija Del Fraile (Ang Anak Ng Prayle) tungkol sa maling pamamalakad ng pamahalaang Espanya at sistema ng edukasyon.
• Sa Mga Pilipino ay isang talumpating naglalayong mapabuti ang kalagayan ng Pilipino.
• En Honor De Los Filipinas (Ang Dangal Ng Pilipinas) ay talumpating nagbubunyi sa tatlong Pilipinong nagkamit ng gantimpala sa Eksposisyon sa Paris noong Mayo 6, 1889: Juan Luna, Felix Resureccion Hidalgo, at Joaquin Pardo de Tavera.
• Tumutuligsa ang Mga Kahirapan Sa Pilipinas sa maling pamamalakad sa pamahalaan at sistema ng edukasyon.
• En Honor Del Presidente Dela Assosacion Hispano Filipino ay papuri ni kay Heneral Morayta.
• Ang Lahat Ay Pandaraya ay nobelang nang-uuyam sa kayabangan ng mga prayle.

Antonio Luna

• Siya ay isang parmasyotikong ipinatapon ng mga Kastila sa Espanya.
• Sumanib sa Kilusang Propaganda at nag-ambag sa La Solidaridad, at sumulat tungkol sa kaugaliang Pilipino at tumuligsa sa pamamalakad ng mga Kastila.

Mga Akda ni Antonio Luna

• Noche Buena ay naglalarawan ng kasiyahan ng mga kaanak tuwing Pasko, at ang tunay na buhay ng mga Pilipino.
• Se Divertieren (Naglilibang Sila) ay pagpuna sa sayaw ng mga Kastila.
• La Tertulia Filipina (Sa Piging ng mga Pilipino) ay naglalahad ng kaugaliang Pilipino na mas mabuti kaysa sa kaugalian ng Espanyol.
• Por Madrid ay tumutuligsa sa mga Kastilang nagsasabing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas ngunit banyaga kapag sinisingilan ng selyo.
• La Casa De Huespedes (Ang Pangaserahan) ay naglalarawan ng pangaserahan na naghahanap ng mapapangasawa para sa anak.
• Impresiones ay paglalarawan ng kahirapan ng isang mag-aaral na naulila.

Mariano Ponce

• Lider ng Kilusang Propaganda at kaibigan ni Rizal, ipinanganak noong Marso 23, 1863 sa Baliuag, Bulacan.
• Mga Magulang: Mariano Ponce Sr. at Maria Collantes.
• Siya ay isang Bachiller en Artes sa Colegio de San Juan de Letran noong 1885 at kumuha ng medisina sa Universidad de Santo Tomas.
• Naging tagapamahalang patnugot, mananalambuhay, at mananaliksik ng Kilusang Propaganda.
• Ang kanyang mga sagisag panulat ay Tikbalang, Kalipulako, at Naning.
• Sumulat sa tatlong wika: Kastila, Tagalog at Ingles.
• Kaanib ng mga propagandista sa Espanya at katulong nina Rizal, Marcelo H. Del Pilar at Graciano Lopez Jaena.

Mga Akda ni Mariano Ponce

• Mga Alamat ng Bulakan ay naglalaman ng mga alamat at kwentong-bayan ng Bulacan.
• Pagpugot Kay Longino ay dulang Tagalog na itinanghal sa Malolos.
• Sobre Filipinas ay naglalaman ng ideolismo para sa kalayaan ng bansa.
• Ang Mga Pilipino Sa Indo-Tsina ay tumutukoy sa mga sundalong Pilipino sa digmaan sa Tsina.

Pedro Paterno

• Isa sa mga Pilipinong propagandista sa Espanya.
• Tinaguriang tagapamagitan sa mga Kastila at Pilipino para sa mapayapang pakikitungo.
• Kilala bilang iskolar, dramaturgo, mananaliksik, at nobelista ng Kilusang Propaganda.

Mga Akda ni Pedro Paterno

• Ninay ay kauna-unahang nobelang panlipunan na orihinal na nasulat sa wikang Kastila ng isang Pilipino.
• Sampaguita Y Poesias Varias (Mga Sampaguita at Sarisaring Tula) ay kalipunan ng mga tula na nalathala sa Europa noong 1880.
• El Cristianismo Y La Antigua Civilization Tagala ay nagsasaad ng impluwensya ng Kristiyanismo sa kabihasnan at kalinangan ng mga Tagalog.
• La Civilization Tagala, El Alma Filipinos at Loas Itas ay pananaliksik na naglalahad na ang mga Pilipino ay katutubong kultura.
• A Mi Madre (Sa Aking Ina) ay tulang nagpapahayag ng kalungkutan kung wala ang ina.

Jose Ma. Panganiban

• Sa ilalim ng sagisag na JOMAPA naitago niya ang kanyang tunay na pangalan.
• Kilala sa pagkakaroon ng "Memoria Fotografica".

Mga Akda ni Jose Ma. Panganiban

• Ang Lupang Tinubuan
• Sa Aking Buhay
• Su Plan De Estudio
• El Pensamiento