Panitikan: Kilusang Propaganda

Narito ang mga study notes mula sa teksto:

Panitikan sa Panahon ng Kilusang Propaganda

• Pinalitan ng diwang makabayan ang dating diwa ng mga Pilipino na makarelihiyon.
• Ang Kilusang Propaganda ay binubuo ng mga intelektwal tulad nina Jose Rizal, Marcel H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce, Jose Ma. Panganiban, at Pedro Paterno.
• May tatlong paring martir na kilala bilang GOMBURZA: Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora.

Liberalismo at Kilusang Propaganda

• Ang diwa ng liberalismo ay nakarating sa Pilipinas sa pamamagitan ng pagbubukas nito sa pandaigdigang kalakalan.
• Si Gob. Carlos Maria de la Torre ang nagdala ng liberal na liderato sa kapuluan.
• Ang Kilusang Propaganda ay isang mapayapang kilusan na naglalayong magkaroon ng pagbabago sa pamamagitan ng panulat.
• La Solidaridad ang opisyal na pahayagan ng Kilusang Propaganda na nakasulat sa wikang Espanyol.
• La Liga Filipina ay samahang itinatag ni Jose Rizal noong Hulyo 3, 1892, na may layuning ipagpatuloy ang minimithing reporma sa Pilipinas.

Layunin ng Kilusang Propaganda

• Pantay-pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas.
• Sekularisasyon ng mga parokya sa Katipunan.
• Kalayaan sa pamamahayag, pananalita, pagpupulong, o pagtitipon para ipahayag ang kanilang mga hinaing.
• Ang tatsulok ng Kilusang Propaganda ay binubuo nina Jose Rizal, Marcel H. Del Pilar, at Graciano Lopez Jaena.
• Jose Protacio Rizal Mercado Alonzo y Realonda ang buong pangalan ni Dr. Jose Rizal.
• Ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna si Jose Rizal.
• Siya ay pinatay sa Bagumbayan noong Disyembre 30, 1896.
• Siya ay tinuturing na Pambansang Bayani ng Pilipinas.
• Ginamit niya ang sagisag panulat na Laong-laan (Amor Patrio) at Dimasalang (Masonry).
• Itinatag din niya ang La Liga Filipina.

Mga Akda ni Dr. Jose P. Rizal

• Noli Me Tangere (Huwag mo akong salingin) - nobela na nagpasigla sa Kilusang Propaganda at nagbigay-daan sa himagsikan laban sa Espanya. Tungkol ito sa mga pang-aabuso ng mga pari't prayle sa simbahan.
• El Filibusterismo (Ang Paghahari Ng Kasakiman) - inalay ni Rizal sa tatlong paring martir na GOMBURZA.
• Mi Ultimo Adios (Ang Huling Paalam) - tulang isinulat ni Rizal sa Fort Santiago, nagpapahayag ng pag-ibig sa bayan.
• Sobre La Indolencia De Los Filipinos (Katamaran Ng Mga Pilipino) - sanaysay tungkol sa katamaran ng mga Pilipino na bunga ng diskriminasyon at pang-aabuso.
• Filipinas Dentro De Cien Anos (Ang Pilipinas Makalipas Ang Isang Siglo) - sanaysay na nagpapahiwatig ng pagbaba ng interes ng Europa at paglakas ng impluwensya ng Estados Unidos, na kung sasakop sa Pilipinas, walang iba kundi ang Estados Unidos.
• A La Juventud Filipino (Sa Kabataang Pilipino) - tulang inihandog ni Rizal sa mga kabataang Pilipino na nag-aaral sa Pamantasan ng Santo Tomas.

Iba Pang Akda ni Rizal

• El Consuejo de los Dioses - dulang patalinghaga tungkol sa paghanga kay Cervantes.
• Junto al Pasig - dulang itinanghal noong Disyembre 8, 1880 sa Ateneo bilang parangal sa Kapistahan ng Birhen Imakulada.
• Me Piden Versos - tulang sinulat ni Rizal dahil siya ay pinatutula at inaalaala niya ang kanyang pagkabata.
• A Las Flores de Heidelberg - sinulat dahil sa pananabik na makabalik sa Calamba.
• Notas a la Obra Sucesos de las Islas Filipinas por el Dr. Antonio de Morga - isa sa mga unang libro tungkol sa kasaysayan ng Pilipinas na isinulat mula 1493 hanggang 1603.
• P. Jacinto: Memorias de un Estudiante de Manila - aklat kung saan tinipon ni Rizal ang alaala ng kanyang buhay gamit ang sagisag na P. Jacinto.
• Diaryo de Viaje de Morte Amerika - talaarawan ng paglalakbay sa Hilagang Amerika.

Marcelo H. Del Pilar

• Kilala sa sagisag panulat na Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat, Dolores Manapat, Siling Labuyo.
• Nagtatag ng "Diyaryong Tagalog" noong Agosto 1, 1882 kung saan nailathala ang mga puna sa pamamalakad ng Pamahalaang Kastila.
• Caiingat Cayo - librong nagtatanggol sa akda ni Rizal na Noli Me Tangere.
• Dasalan at Tocsohan - parodying gumagagad sa nilalaman ng Aklat Dasalan.
• La Soberania Monacal En Filipinas - sanaysay na tumuligsa sa mga prayle at nagpapalayas sa mga ito upang mawala ang mga hadlang sa kaunlaran at kaligayahan ng Pilipinas.
• Ang Cadaquilaan Ng Diyos - hawig ng katesismo subalit pagtutya laban sa mga prayle.
• Sagot Ng Espanya Sa Hibik Nang Pilipinas - tungkol sa pagtutuligsa sa pang-aabuso sa mga prayle.
• La Frailocracia Filipina - patungkol sa mga prayleng namumuno at naisapubliko sa ilalim ng kanyang sagisag na Plaridel.

Graciano Lopez Jaena

• Lider ng Kilusang Repormista, manunulat, peryodista at orador at itinuring na isa sa pinakadakilang henyo ng Pilipinas.
• Nakasulat ng 100 talumpati.
• Itinatag at pinamatnugutan ang La Solidaridad noong 1889.
• Tinawag na Demosthenes ng Pilipinas.
• Fray Botod - Tungkol sa prayleng Espanyol na dumating sa Pilipinas at ginamit ang relihiyon sa pagmamalabis sa iba.
• La Hija Del Fraile - tungkol sa maling pamamalakad ng pamahalaang Espanya at maling sistema ng edukasyon.
• Sa Mga Pilipino - talumpating mapabuti ang kalagayan ng Pilipino.
• En Honor De Los Filipinas - ang dangal ng Pilipinas.
• Mga Kahirapan Sa Pilipinas - tumutuligsa sa maling pamamalakad.
• En Honor Del Presidente dela Assosacion Hispano Filipino - binigyang papuri si Lopez-Jaena kay Heneral Morayta.
• Ang Lahat Ay Pandaraya - nobelang nang-uuyam sa kayabangan at ginagawa ng mga prayle.

Antonio Luna

• Isang parmasyotikong dinakip at ipinatapon ng mga Kastila sa Espanya at sumali sa Kilusang Propaganda.
• Ang kanyang mga akda ay patungkol sa kaugaliang Pilipino at pagtuligsa sa pamamalakad ng mga Kastila.
• Noche Buena - naglalarawan sa kasiyahan sa okasyon.
• Se Divertieren - pagpuna sa sayaw ng mga kastila.
• La Tertulia Filipina - kaugaliang pilipino na mas mabuti kaysa sa mga espanyol.
• Por Madrid - tumutuligsa sa mga kastila.
• La Casa de Huespedes - naglalarawan ng isang pangaserahan.
• Impresiones - paglalarawan ng kahirapang dinanas ng isang mag-aaral.

Mariano Ponce

• Isa sa mga lider ng Kilusang Propaganda at kaibigan ni Rizal.
• Ipinanganak noong Marso 23, 1863 sa Baliuag, Bulacan.
• Si Mariano Ponce Sr. at Maria Collantes ang kanyang mga magulang.
• Nagtapos ng Bachiller en Artes sa Colegio de San Juan de Letran at kumuha ng medisina sa Universidad de Santo Tomas.
• Mga Alamat ng Bulakan - Tungkol sa mga kwento ng Bulacan.
• Pagpugot Kay Longino - dulang tagalog.
• Sobre Filipinas - naglalaman ito tungkol sa iba't-ibang ideolismo para sa kalayaan ng bansa.
• Ang Mga Pilipino sa Indo-Tsina - tumutukoy ito sa mga sundalong Pilipino na naiwan sa digmaan sa Tsina.

Pedro Paterno

• Isa sa mga Pilipinong Propagandista sa Espanya.
• Siya ay tinaguriang taga-pamagitan sa mga Kastila at Pilipino.
• Kilala rin siya bilang isang iskolar, dramaturgo, mananaliksik, at nobelista.
• Ninay - kauna-unahang nobelang panlipunan na isinulat sa wikang Kastila ng isang Pilipino.
• Sampaguita Y Poesias Varias - kalipunan ng mga tula.
• El Cristianismo Y La Antigua Civilization Tagala - nagsasaad ng impluwensya ng Kristiyanismo sa kabihasnan.
• La Civilization Tagala, El Alma Filipinos at Loas Tias - ito ang pananaliksik na naglalahad na tayong mga Pilipino ay katutubong kultura.
• A Mi Madre - tulang nagpapahayag ng kalungkutan kung wala ang ina

Jose Ma. Panganiban

• Gumamit ng sagisag na JOMAPA.
• Kilala sa pagkakaroon ng "Memoria Fotografica."
• Ang Lupang Tinubuan - kanyang pagmamahal sa kanyang bayan.
• Su Plan de Estudio - kanyang ideya ukol sa kahalagahan ng edukasyon.
• El Pensamiento - kaisipan at paniniwala.
• Hindi nagtagumpay ang kilusan sapagkat walang nakinig .