Panitikan at Panunuring

Panunuring Pampanitikan

• Isang masusing pag-aaral at pagtalakay sa akdang pampanitikan gamit ang iba’t ibang dulog ng kritisismo para sa mas mabuting pag-unawa.
• Layunin nitong maipakita ang kahalagahan ng akdang pampanitikan sa paghubog ng kultura at isip ng mga tao.

Dalawang Sangay ng Panunuring Pampanitikan

• Pagdulog:

  • Pormalistiko: Nakatuon sa nilalaman, anyo, at paraan ng pagkakasulat ng akda. Nakilala noong dekada 50 at 60.
  • Moralistiko: Sinusuri ang nagpapahalaga sa mga aral at mensahe ng akda.
  • Sikolohikal: Nagtutuon sa isipan, damdamin, at personalidad ng may-akda.
  • Sosyolohikal-panlipunan: Tinutukoy ang mga impluwensyang panlipunan sa akda.

• Pananalig:

  • Klasisismo: Nakabatay sa mga tradisyunal na ideya ng sining at kagandahan.
  • Romantisismo: Binibigyang-diin ang damdamin at kalikasan.
  • Realismo: Tumatalakay sa tunay na buhay at sitwasyon.
  • Feminismo: Nakatuon sa mga karapatan at karanasan ng kababaihan.
  • Imahismo: Pinahahalagahan ang imahe sa tula at iba pang anyo ng panitikan.

Pormalistiko

• Layunin ay suriin ang anyo at pisikal na katangian ng akda upang masuri ang kagandahan nito.
• Nakapaloob ang pagsusuri sa estruktura at teknik ng pagsulat.

Sikolohikal

• Nagpapakita ng ugnayan ng may-akda sa kanyang akda.
• Kinakailangan ng kaalaman tungkol sa buhay ng may-akda upang mas maunawaan ang kanyang isinulat.

Moralistiko

• Layunin ay magbigay ng aral at mga prinsipyong moral.
• Tinutukoy ang papel ng manunulat bilang guro at tagapagpalaganap ng kaalaman.

Arkitaypal

• Nahahati sa tatlong bahagi:
  • Arketipong Tauhan: Mga klasikong tauhan tulad ng bayani at martir.
  • Arketipong Tagpuan: Temang naglalarawan ng mga karanasan tulad ng paglalakbay o pakikibaka.
  • Arketipong Simbolo: Paggamit ng mga simbolo na nagdadala ng mas malalim na kahulugan.

Marxismo

• Tumutukoy sa hidwaan ng mayaman at mahirap.
• Inilalarawan ang karanasan ng mga mahihirap sa lipunan.

Humanismo

• Binibigyang-pansin ang kapasidad at dignidad ng tao.
• Nakaugat sa tradisyon ng Renaissance sa Europa.

Historikal

• Layunin ay ipakita ang mga karanasan ng mga tao sa konteksto ng kasaysayan.
• Tumutulong sa pag-unawa ng papel ng mga institusyon sa paghubog ng panitikan.

Impresyonalismo

• Isang kilusan sa sining na nagbibigay-diin sa mga epekto ng panahon at damdamin sa mga gawa.
• Nagmula sa mga artista sa Paris noong ika-19 na siglo.

Mga Bahagi ng Panunuring Pampanitikan

• Pamagat: Nagsasaad ng pangalan ng akda at may-akda.
• Panimula: Nagbibigay ng konteksto at pambungad na pahayag.
• Paglalahad ng Tesis: Nagsasabi kung ano ang aasahan sa sanaysay.
• Katawan: Ang detalye ng ideya at suporta mula sa akda.
• Konklusyon: Buod ng mga pangunahing punto at nauugnay na komento.

Palanca Awards

• Kilalang parangal sa panitikan sa Pilipinas na nagtataguyod sa panitikang Pilipino.
• Kabilang sa mga kategorya: Maikling Kwento, Tula, Dula at iba pa.

Pakinabang ng Panunuring Pampanitikan

• Nagbibigay ng mas malalim na pag-unawa sa mensahe at tema ng akda.
• Tinutulungan ang mambabasa na pahalagahan ang okasyon at simbolismo na ginagamit ng may-akda.

Mga Simulain sa Panunuring Pampanitikan

• Kailangan ang katalinuhan, damdamin, at tapat na mithiin sa pagsusuri.
• Mahalaga ang organisasyon at kalinisan ng wika sa pagsusuri.
• Dapat maging malinaw ang tesis at argumento sa pagkakasulat.

Mga Isyung Panlipunan

• Tumutukoy sa mga suliranin na nakakaapekto sa malaking bahagi ng lipunan.
• Kabilang ang isyung ekonomiko, diskriminasyon, at problemang pangtrabaho na nakakaapekto sa mga tao sa kanilang araw-araw na buhay.

Isang pagsusuri sa mga akdang pampanitikan gamit ang iba't ibang dulog ng kritisismo. Tatalakayin dito ang pormalistiko at moralistiko, pati na rin ang klasismo sa panitikan. Ang layunin ay mas mapalalim ang pag-unawa sa mga malikhaing manunulat at kanilang mga katha.