Pagkamamamayan: Konsepto at Katuturan

Konsepto at Katuturan ng Pagkamamamayan

• Ang citizenship o pagkamamamayan ay ang kalagayan ng isang tao bilang miyembro ng isang pamayanan o estado; nag-ugat ito sa kasaysayan ng daigdig noong kabihasnang Griyego.
• Ang "Polis" ay isang lipunan na binubuo ng mga taong may iisang pagkakakilanlan at mithiin.
• Sa legal na kalagayan, ang citizenship ay ugnayan ng isang indibidwal at ng estado o nasyon.

Saligang Batas ng 1987, Artikulo IV (Pagkamamamayan)

• Seksyon 1 ay tumutukoy sa mga mamamayan ng Pilipinas:
  • Yaong mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas.
  • Yaong ang mga ama o ina ay mamamayan ng Pilipinas.
  • Yaong mga isinilang bago ang Enero 17, 1973 na ang mga ina ay Pilipino, na pumili ng pagkamamamayang Pilipino sa hustong gulang.
  • Yaong mga naging mamamayan ayon sa batas.
• Seksyon 2 ay nagsasaad na ang katutubong inianak na mamamayan ay yaong mamamayan ng Pilipinas mula pa sa pagsilang at ang nagpasiya na maging mamamayang Pilipino ayon sa Seksiyon 1, Talataan 3 ay ituturing na katutubong inianak na mamamayan.
• Seksyon 3 ay nagsasaad ang pagkamamamayang Pilipino ay maaaring mawala o muling matamo sa paraang itinatadhana ng batas.
• Seksyon 4 ay nagpapanatili sa pagkamamamayan ng Pilipino na nag-asawa ng dayuhan, maliban kung sa kanilang kagagawan o pagkukulang ay ituturing silang nagtakwil nito.
• Seksyon 5 ay nagsasaad na ang dalawahang katapatan ng mamamayan ay salungat sa kapakanang pambansa.

Dahilan ng Pagkawala ng Pagkamamamayan

• Panunumpa sa saligang batas ng ibang bansa.
• Tumakas sa hukbong sandatahan ng bansa kapag may digmaan.
• Nawala na ang bisa ng naturalisasyon.

Dalawang Prinsipyo ng Pagkamamamayan

• Jus sanguinis: Ang pagkamamamayan ay batay sa pagkamamamayan ng isa sa mga magulang (sinusunod sa Pilipinas).
• Jus soli o jus loci: Ang pagkamamamayan ay batay sa lugar kung saan siya ipinanganak (sinusunod sa Amerika).

Dalawang Uri ng Pagkamamamayan

• Likas/Katutubo: Mga Pilipino sa pamamagitan ng kapanganakan.
• Naturalisado: Mga Pilipino sa pamamagitan ng batas.
• Naturalisasyon: Hakbang o proseso upang ang isang dayuhan ay maging Pilipino sa mga kondisyon na nakasaad sa batas.

Karapatang Pantao

• Ito ay ang karapatan at kalayaan na nararapat na matanggap ng isang tao
• Ang "world's first charter of human rights" ay ang Cyrus Cylinder, kung saan pinalaya ang mga alipin at pinayagan silang pumili ng relihiyon, at idineklara ang pagkakapantay-pantay ng lahat ng lahi.
• Magna Carta: Hindi maaaring dakpin, ipakulong, o bawiin ang ari-arian ng sinuman nang walang pagpapasiya ng hukuman.
• Petition of Rights: Bawal ang pagpataw ng buwis nang walang pahintulot ng Parliament, pagkulong nang walang sapat na dahilan, at pagdeklara ng batas militar sa panahon ng kapayapaan.
• Bill of Rights: Nagbibigay proteksyon sa karapatang pantao ng lahat ng mamamayan maging sa mga dayuhan sa US.
• Declaration of the Rights of the Man and of the Citizen: Naglalaman ng mga karapatan ng mamamayan.
• The First Geneva Convention: Isinasaalang-alang ang pag-alaga sa mga nasugatan at may sakit na sundalo nang walang diskriminasyon.
• Ang Universal Declaration of Human Rights (UDHR) ay isang mahalagang dokumento na naglalahad ng mga karapatang pantao.
• Limang Aspekto ng UDHR: karapatang sibil, politikal, ekonomiko, sosyal, at kultural.
• Oktubre 24, 1945: Itinatag ang United Nations.
• Eleanor Roosevelt: Pinamunuan ang Human Rights Commission.
• Disyembre 10, 1948: Pagatatag ng UDHR, kilala rin bilang "International Magna Carta for all Mankind."
• Bill of Rights: Listahan ng mga pinagsama-samang karapatan ng bawat tao mula sa dating konstitusyon at karagdagang karapatan ng mga indibidwal na nakapaloob sa Seksyon 8, 11, 12, 13, 18 (1), at 19.

Tatlong Uri ng Karapatan

• Natural na Karapatan: Taglay ng bawat tao kahit hindi ipagkaloob ng Estado.
• Constitutional na Karapatan: Ipinagkaloob at pinangangalagaan ng Estado.
• Statutory Rights: Kaloob ng binuong batas at maaaring alisin sa pamamagitan ng panibagong batas.

Mga Organisasyong Nagtataguyod sa Karapatang Pantao

• Amnesty International: Pandaigdigang kilusan na may mahigit pitong milyong kasapi na nagsasagawa ng pagsasaliksik at kampanya laban sa pang-aabuso ng karapatang pantao.
• Human Rights Action Center (HRAC): Itinatag ni Jack Healey at nagtataguyod ng karapatang pantao sa buong daigdig.
• Global Rights: Itinataguyod at pinangangalagaan ang karapatan ng mga taong walang boses sa lipunan at pamahalaan, nagtatala ng mga pang-aabuso, at nagbibigay ng serbisyong legal.
• Asian Human Rights Commission (AHRC): Itinatag noong 1984 upang magkaroon ng higit na kamalayan tungkol sa karapatang pantao sa Asya.
• African Commission on Human and People’s Rights: Itinatag noong 1987 sa Ethiopia upang protektahan at itaguyod ang karapatan ng mga tao.
• Commission on Human Rights (CHR): Pangalagaan ang mga karapatang pantao ng mga mamamayan; kinikilala bilang “National Human Rights Institution (NHRI)” ng Pilipinas.
• Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA): Itinatag noong 1986 para itaguyod, pangalagaan, at isakatuparan ang mga karapatang pantao sa bansa.
• Philippine Human Rights Information Center (PhilRights): Organisasyon na nakarehistro sa SEC simula noong 1994 at naghahangad na magkaroon ng bansang may kultura ng pagkakapantay-pantay ng tao.
• KARAPATAN: Alliance for the Advancement of People’s Rights: Alyansa na itinatag noong 1995 na nagtataguyod at pinangangalagaan ang mga karapatang pantao sa Pilipinas.
• Free Legal Assistance Group (FLAG): Pambansang grupo ng mga human rights lawyer na itinatag noong 1974 nina Jose W. Diokno, Lorenzo Tanada Sr. at Joker Arroyo.
• Task Force Detainees of the Philippines (TFDP): Itinatag noong 1974 upang matulungan ang mga political prisoner.