AP 10: Isyu at Hamon sa Pagkamamamayan

• Araling Panlipunan 10, Ikaapat na Markahan, Modyul 1 ay tungkol sa Mga Isyu at Hamon sa Pagkamamamayan.

Sapulin

• Tungkulin ng mamamayan na gampanan ang kanyang papel para sa pagbabago ng lipunan.
• Kailangan ng sapat na talino at kakayahan ang mamamayan para sa ika-uunlad ng bansa.
• Dapat maunawaan ang konsepto at katuturan ng pagkamamamayan.
• Aalamin ang legal at lumawak na konsepto ng pagkamamamayan.
• Ipapaliwanag ang pananaw ng mga Pilipino sa pagiging mabuting mamamayan.
• Ang aralin ay nahahati sa dalawang paksa: Pagkamamamayan (Konsepto at Katuturan) at Ligal at Lumawak na Pananaw ng Pagkamamamayan.
• Naipaliliwanag ang kahalagahan ng aktibong pagkamamamayan.
• Natatalakay ang mga pagbabago sa konsepto ng pagkamamamayan.
• Napahahalagahan ang papel ng isang mamamayan para sa pagbabagong panlipunan.

Lakbayin: Aralin 1 - Pagkamamamayan: Konsepto at Katuturan

• Ang gawain ay pupukaw sa iyong interes at ipakikita ang nalalaman tungkol sa konsepto ng pagkamamamayan.
• Aaralin ang konsepto, simula, at paglawak ng pakahulugan.
• Ang konsepto ng citizenship (pagkamamamayan) o ang kalagayan ng isang tao bilang miyembro ng isang pamayanan o estado ay maaaring iugat sa kabihasnang Griyego, kung saan umusbong ang konsepto ng citizen nang mabuo ang mga lungsod-estado na tinatawag na polis sa Greece.
• Ang citizenship ay ugnayan ng isang indibidwal at ang estado.
• Tumutukoy ito sa pagiging miyembro ng isang indibidwal sa isang estado.
• Bilang isang citizen, siya ay ginawaran ng mga karapatan at tungkulin, at isinasaad ng Saligang Batas ang mga ito sa Pilipinas.

Lakbayin: Aralin 2 - Ligal at Lumawak na Konsepto ng Pagkamamamayan

• May dalawang pananaw ng pagkamamamayan: ang ligal na pananaw at ang lumawak na pananaw.
• Ligal na Pananaw: ang konsepto ng citizenship ay unang umusbong sa kabihasnang Griyego, kasama ang mga lungsod-estado na tinatawag na polis.
• Ang Polis ay isang lipunan na binubuo ng mga taong may iisang pagkakakilanlan at iisang mithiin, na binubuo ng mga citizen na limitado lamang sa mga kalalakihan.
• Ang pagiging citizen sa Greece ay isang pribilehiyo na may kalakip na karapatan at tungkulin.
• Pericles: hindi lamang sarili ang iniisip ng mga citizen kundi maging ang kalagayan ng estado.
• Ang isang citizen ay inaasahang makilahok sa mga gawain sa polis, tulad ng paglahok sa mga pampublikong asembliya at paglilitis, at maaaring maging politiko, administrador, husgado, at sundalo.
• Sa kasalukuyan, tinitingnan ang citizenship bilang legal na kalagayan ng isang indibidwal sa isang nasyon-estado.
• Ayon kay Murray Clark Havens (1981): ang citizenship ay ugnayan ng isang individual at ng estado na tumutukoy sa pagiging miyembro ng isang indibidwal sa isang estado, kung saan bilang isang citizen, siya ay ginawaran ng mga karapatan at tungkulin.
• Inisa-isa ng estado sa Saligang-batas ang tungkulin at karapatan ng mga mamamayan nito.
• Seksyon 1 ng Artikulo IV ng Saligang-batas: Ang sumusunod ay mamamayan ng Pilipinas.
• Yaong mamamayan ng Pilipinas sa panahon ng pagpapatibay ng Saligang-batas na ito.
• Yaong ang mga ama o mga ina ay mamamayan ng Pilipinas.
• Yaong mga isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 na ang mga ina ay Pilipino, na pumili ng pagkamamamayang Pilipino pagsapit sa karampatang gulang.
• Yaong mga naging mamamayan ayon sa batas.
• Seksiyon 2: Ang katutubong inianak na mamamayan ay yaong mamamayan ng Pilipinas mula pa sa pagsilang na wala nang kinakailangang gampanang ano mang hakbangin upang matamo o malubos ang kanilang pagkamamamayang Pilipino. Yaong mga nagpasiya na maging mamamayang Pilipino ayon sa Seksiyon 1, talataan 3 nito ay dapat ituring na katutubong inianak na mamamayan.
• Seksiyon 3: Ang pagkamamamayang Pilipino ay maaaring mawala o muling matanto sa paraang itinatadhana ng batas.
• Seksiyon 4: Mananatiling angkin ang kanilang pagkamamamayan ng mamamayan ng Pilipinas na mag-aasawa ng dayuhan. Matangi kung sa kanilang kagagawan o pagkukulang, sila ay ituturing, sa ilalim ng batas, na nagtakwil nito.
• Seksiyon 5: Ang dalawahang katapatan ng mamamayan ay salungat sa kapakanang Pambansa at dapat lapatan ng kaukulang batas.
• Ayon din sa seksiyon 4, ang isang mamamayan ng Pilipinas na nakapag-asawa ng isang dayuhan ay mananatiling isang Pilipino maliban na lamang kung pinili niyang sundin ang pagkamamayan ng kanyang napangasawa.
• Republic Act 9225: ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay maaaring muling maging mamamayang Pilipino (dalawang pagkamamamayan o dual citizenship).
• Maaaring mawala ang pagkamamamayan ng isang indibidwal kung siya ay sasailalim sa proseso ng naturalisasyon sa ibang bansa. Ang ilan sa mga ito ay ang sumusunod.
• Ang panunumpa ng katapatan sa Saligang Batas ng ibang bansa.
• Tumakas sa hukbong sandatahan ng ating bansa kapag mayroong digmaan.
• Nawala na ang bisa ng naturalisasyon
• Uri ng Mamamayang Pilipino:
• Likas/Natural Born Citizen: nakukuha ang pagkamamamayan ayon sa lugar ng kapanganakan o sa pagkamamamayan ng magulang.
• Prinsipyong Pinagbabatayan ng Likas na Pagkamamamayan:
• Jus Sanguinis o Karapatan sa Dugo: Ang pagkamamamayan ng isang tao ay nakabatay sa pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang (sinusunod sa Pilipinas).
• Jus Soli o Jus Loci o Karapatan ng Lupa: Ang pagkamamamayan ay nakabatay sa lugar kung saan siya ipinanganak (sinusunod sa Amerika).
• Di-Likas/Naturalized Citizen: ito ay dumadaan sa proseso ng batas bago makuha ang pagkamamamayan (Naturalisasyon- pormal na paghingi ng pagkamamamayan ng isang dayuhan sa pamahalaan).
• Dapat magtaglay ng mga sumusunod na katangian ang isang dayuhan na gustong maging Pilipino:
• Dapat 21 taong gulang sa araw ng pagdinig ng kaso.
• Siya ay may 10 taon na naninirahan ng tuloy-tuloy sa Pilipinas, 5 taon lamang kung siya ay: nakapagpatayo ng industriya, nakapag-asawa ng Pilipino, nanungkulan sa pamahalaan, at ipinanganak sa Pilipinas.
• May mabuting ugali at reputasyon.
• Kinikilala at ginagalang ang Saligang Batas ng bansa.
• Maipagkakapuri ang kanyang ugali sa kinabibilangang pamayanan.
• May mga ari-arian sa Pilipinas, hanapbuhay at gawaing ayon sa batas.
• Nakakabasa at nakakasulat ng isang pangunahing wika ng Pilipinas.
• Ang mga anak ay nasa paaralan at nag-aaral ng kasaysayan, pamahalaan, at sibika ng Pilipinas.
• Commonwealth Act No. 475: ang naturalisasyon ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na nais maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa korte o hukuman. Kapag nabigyan na ng pagkamamamayang Pilipino ang isang dayuhan ay kailangan niyang sumunod sa mga batas at kultura ng bansa. Matatamasa rin niya ang mga karapatan ng isang mamamayang Pilipino maliban sa mahalal sa matataas na posisyon sa pamahalaan ng bansa.
• Mga Maaaring Maging Dahilan para Hindi Maging Naturalisadong Pilipino ang isang Dayuhan:
• Napatunayang gumamit ng dahas sa pagkamit ng kagustuhan.
• Nahatulan ng kasalanang kaugnay ng moralidad.
• Lantarang sumasalungat sa kagustuhan ng pamahalaan.
• Hindi naniniwala sa kaugalian at tradisyong Pilipino.
• Sumasang-ayon sa polygamya.
• Siya ay mamamayan ng bansang hindi nagkakaloob ng naturalisasyon sa mga Pilipinong naninirahan doon.
• Dual Citizenship o Dalawahang Pagkamamamayan: Maaaring magkaroon ang isang mamamayan ng dalawahang pagkamamamayan o dual citizenship status sa bisa ng Republic Act 9292
• Muling Pagkamit ng Pagkamamamayang Pilipino:
• Muling naturalisasyon
• Aksiyon ng Kongreso
• Pagbabalik sa Pilipinas at muling pagsumpa ng katapatan sa Republika ng Pilipinas
• Pagpapatawad sa hatol ng hukuman sa isang tumakas na miyembro ng Sandatahang Lakas

B. Lumawak na Pananaw ng Pagkamamamayan

• Tinitingnan ngayon ang pagkamamamayan hindi lamang bilang isang katayuan sa lipunan na isinasaad ng estado, bagkus, maituturing ito bilang pagbubuklod sa mga tao para sa ikabubuti ng kanilang lipunan.
• Ang pagkamamamayan ng isang indibidwal ay nakabatay sa pagtugon niya sa kanyang mga tungkulin sa lipunan at sa paggamit ng kaniyang mga karapatan para sa kabutihang panlahat.
• Ayon sa lumawak na pananaw, igigiit ng isang mamamayan ang kanyang karapatan para sa ikabubuti ng bayan. Ayon kay Yeban (2004), ang isang responsableng mamamayan ay inaasahang makabayan, may pagmamahal sa kapwa, may respeto sa karapatang pantao, may pagpupunyagi sa mga bayani, gagap ang mga karapatan at tungkulin bilang mamamayan, may disiplina sa sarili, at may kritikal at malikhaing pag-iisip.
• Naglahad ang abogadong si Alex Lacson ng 12 gawaing maaaring makatulong sa ating bansa:
• Sumunod sa batas trapiko at iba pang batas.
• Laging humingi ng opisyal na resibo sa anumang binibili.
• Huwag bumili ng mga bagay na smuggle at bilhin ang mga local na produkto.
• Bilhin ang gawang Pilipino.
• Positibong magpahayag ng tungkol sa atin gayundin sa sariling bansa.
• Igalang ang nagpapatupad ng batas-trapiko, pulis at iba pang lingkod-bayan.
• Itapon ng wasto ang basura, ihiwalay, iresiklo, at pangalagaan.
• Suportahan ang iyong simbahan.
• Tapusin ng may katapatan ang tungkulin sa panahon ng eleksiyon.
• Maglingkod ng maayos sa pinapasukan.
• Magbayad ng buwis.
• Tulungan ang isang iskolar o isang batang mahirap.
• Maging mabuting magulang at turuan ng pagmamahal sa bayan ang mga anak.