Oudheidstheater: Griekenland en Rome

Theater ontstond in de 5e eeuw v.C. in Athene uit het dithyrambe, een beurtzang ter ere van de goden.

Een tragedie was een genre dat de tegenstelling tussen mens en lot of goden belicht.

Het koor in een tragedie symboliseerde het volk en becommentarieerde de gebeurtenissen.

Aeschylus introduceerde een tweede speler, versterkte de rol van het koor en gebruikte archaïsche taal.

Sophocles introduceerde een derde speler en legde meer nadruk op de tegenstelling tussen de mens en het lot.

Euripides stelde kritische vragen aan bestaande maatschappelijke regels en benadrukte de psychologische diepgang van de personages.

De Griekse komedie ontwikkelde zich midden in de 5e eeuw v.C.

Een saterspel is een komisch toneelstuk dat een tragedie volgt en vanuit een ander perspectief becommentarieert.

Een beurtzang uitgevoerd door 50 mannen ter ere van de goden, waar de koorleider het publiek kon aanspreken en soms de rol van iemand anders speelde.

De eerste acteur in het theater, die in de rol van iemand anders optrad tijdens een dithyrambe.

De god van wijn, roes, theater, passie en vruchtbaarheid, wiens festivals de basis vormden voor de ontwikkeling van het Griekse theater.

Een reeks van 3 tragedies die samen een verhaal vertellen, gevolgd door een saterspel dat het verhaal vanuit een komisch perspectief bespreekt.

Een genre van toneelstukken met een ernstige thematiek, vaak gebaseerd op mythes, met een tragisch einde.

De rol van het koor in een tragedie, die het volk symboliseert en commentaar levert op de gebeurtenissen.

Een genre van komedie dat ontstond uit oudere rituelen en feestvieringen, vaak met obscene humor en bespotting.

De belangrijkste komedieschrijver uit de Griekse oudheid, bekend om zijn scherpe satire en parodieën.

Een term die verwijst naar het doorbreken van de vierde wand in een toneelstuk, waardoor de acteurs het publiek direct kunnen aanspreken.

Een vorm van komedie die zich richt op alledaagse situaties en typetjes, in tegenstelling tot de meer maatschappijkritische oude komedie.

Een feest ter ere van Demeter, exclusief voor vrouwen, met een carnavalsachtige sfeer, waarin vrouwen elkaar en mannen bespotten.

Een Griekse komedie met een utopisch, feelgood verhaal vol plotse wendingen en scherpe humor, vaak gericht tegen Dionysus.

De rol van regisseur en producent in het oude Athene, die verantwoordelijk was voor de financiering van de voorstelling, inclusief kostuums en decor.

Een Griekse tragedie met een slechte afloop. De naam verwijst naar de Phylax, een vogel die een ongelukkige rol speelde in een mythe.

Griekse komedies kenmerken zich door hun losse constructie, veel onderbrekingen, overdreven personages en contact met het publiek.

Het eerste deel van een Griekse komedie dat de context en de personages introduceert.

Een zang- en dansstuk uitgevoerd door een koor bestaande uit 120 mannen, een belangrijk element in de Griekse komedie.

Een onderdeel van Griekse komedies waarin de koorleider uit het verhaal stapt en rechtstreeks contact maakt met het publiek.

Een Romeins schouwspel dat theater combineert met spektakels zoals gladiatorengevechten, executies en dierengevechten.

Het eerste theaterfestival in Rome, georganiseerd ter ere van Jupiter, waar toneelstukken werden opgevoerd.

Een type Romeinse komedie dat zich afspeelde in een Griekse context, met personages in Griekse kledij.

Een type Romeinse komedie met een Romeinse setting, waarin de personages Romeinse toga's dragen.

Een Romeinse komedieschrijver bekend om zijn 6 overgebleven stukken, gebaseerd op de Nieuwe Griekse Komedie.

Romeinse theater was ontwikkeld vanuit Grieks theater, maar met een focus op realisme. Het publiek moest geloven dat ze getuige waren van de gebeurtenissen, waardoor spanning ontstond tussen feit en fictie.

Acteurs in het Romeinse theater hadden hoge verwachtingen: techniek, dictie, heldere boodschap, intelligentie, inzicht, beheersing, afstand en inleving.

Spektakel was een breed begrip in het Romeinse Rijk, inclusief theater, gladiatorengevechten, executies, dierengevechten, danspantanimes en mime.

De eerste Romeinse theateruitvoeringen waren onderdeel van het Ludi Romani festival, ter ere van Jupiter. Theater behield dus een religieus karakter.

In de 2e eeuw v.C. professionaliseerden toneelschrijvers in Rome. Ze vormden gilden en collegia.

Romeinse toneelstukken werden ingedeeld in twee genres: Fabulae Palliatae (Griekse kledij) en Fabulae Praetextae (Romeinse toga).

Romeinse toneelstukken kenmerkten zich door: instrumentale begeleiding, zang door acteurs, republikeinse waarden, metatheatraal element en de instaurio (herhaling van een scène).

Luvius Andronicus, Gnaeus Naevius (tragedie) en Plubius Terentius (komedie, 6 stukken bewaard) waren bekende Romeinse schrijvers.

Titus Maccius Plautus was een Romeinse komedieschrijver met 20 bewaard gebleven stukken. Hij beïnvloedde de Fabulae Atellanae, een vorm van landelijke klucht met typetjes, boertige taal, intriges en een happy end.

Het woord 'persona', dat later 'personage' betekent, werd in de 2e eeuw v.C. gebruikt voor zowel personage als het masker dat het droeg.