Otizm Spektrum Bozukluğu Quiz 9

DKT109 Dil ve Konuşma Bozukluklarına Genel Bakış Dersi: Otizm Spektrum Bozukluğu

• Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal iletişim ve etkileşim alanlarında yetersizlikler ve tekrarlayıcı davranış örüntüleriyle karakterize nöro-gelişimsel bir bozukluktur.
• OSB kapsamında değerlendirilen bozuklukların ortak özelliği, çocuğun sosyal ilişkiler kurma zorluğudur.
• OSB, sosyal etkileşim ve sosyal iletişimde kalıcı bozukluklar ve sınırlı tekrarlayıcı davranışlarla karakterize erken dönem nörolojik gelişimsel bir bozukluktur (American Psychiatric Association, 2013).
• OSB, bireylere etkisi, bozukluğun şiddeti ve ortaya çıkan semptomlar her birey için farklılaşan bir spektrum bozukluğudur.
• Otizmli çocuklar kendilerine özgü, biricik özellikleriyle birbirlerinden farklıdır.
• Dil ve iletişim becerilerinde güçlükler görülebilir ancak bireyden bireye farklılık gösterir.
• Bazı OSB'li çocuklarda sözcüklerle ifade etme becerisi görülmezken, bazıları karmaşık cümleler kurabilir ancak sosyal etkileşim amacıyla dil kullanımında sınırlılık yaşayabilirler (Paul, 2007).

Sosyal İletişim ve Etkileşim ile İlgili Belirtiler

• Göz kontağı kurmama
• Ortak dikkat kurmama
• İsme tepki vermeme
• Çevreye karşı ilgisizlik
• Taklit becerilerinde sınırlılık
• Gösterme, el sallama gibi jestleri kullanmamak
• Etkileşim başlatma ve sürdürmede yetersizlik
• Sosyal bağlamlara uygun davranamamak
• Sosyal-duygusal tepkilerde yetersizlik
• İlgileri ve duyguları paylaşmada sınırlılık

Dil Becerileri ile İlgili Belirtiler

• Dil becerilerinde gerileme veya kayıp
• Ekolali (tekrarlayıcı sözel ifadelerin kullanımı)
• Zamirlerin doğru ve yerinde kullanımında sınırlılık
• Eylem eklerinin doğru ve yerinde kullanımında sınırlılık
• Soyut ve mecaz anlamlı sözcükleri anlamada sınırlılık
• Prozodik yetersizlikler
• Sesletim becerilerinde yetersizlikler
• Bağlama uygun olarak konuşamamak
• Anlamsız sözcükler kullanmak
• Karmaşık sözdizimsel yapıların kullanımında sınırlılık

Tekrarlanan ve Sıradışı Davranışlar

• Tekrarlanan veya takıntılı motor davranışlar (el çırpma, dönme)
• Rutinlere aşırı bağlı olma
• Nesneleri sıradışı amaçlarla kullanma
• Nesnelere aşırı düşkünlük
• Duyusal uyaranlara aşırı veya yetersiz tepki verme
• Belirli konulara aşırı ilgi duyma
• Her gün aynı şeyleri yapma
• Kendine ve başkalarına zarar verici davranışlar gösterme
• Sınırlı sayıda yiyecek tüketme

Otizme İşaret Edebilecek Erken Belirtiler

• (1-2 ay): Birinin yüzüne bakmama ve gülümseme olmaması
• (4-5 ay): Etkileşim anlarını göz ile takip etmemek ve dikkate almamak
• (6-10 ay): Hece tekrarları (ba-ba, da-da) gibi sesler çıkarmama veya olmaması
• (8-10 ay): Ebeveynleri ayırt etmemek
• (9-12 ay): Niyetli iletişim davranışları göstermeme
• (18-24 ay): Gösterme jestlerini kullanmama, adına tepki vermeme, taklit becerilerinde sınırlılık

Otizmin Etiyolojisi

• Otizm, tek bir nedenden kaynaklanmayan, birden çok faktörün etkileşiminden (multifaktöriyel) ortaya çıkan bir nörogelişimsel bozukluktur.
• Otizmin etiyolojisi genetik, nöroanatomik, nörokimyasal ve çevresel faktörler olarak gruplandırılabilir.
• Çevresel faktörler genlerdeki değişiklikleri tetikleyebilir veya genlerde meydana gelen düzensizlikler de bireyleri belirli çevresel risk faktörlerine karşı duyarlı hale getirebilir.

Genetik

• OSB'li çocukların kardeşlerinde OSB görülme sıklığı yüksektir.
• İkiz çalışmalarında OSB uyum oranı tek yumurta ikizlerinde daha yüksektir.
• OSB, X kromozomuyla ilişkili genetik farklılıklarla bağlantılı olabilir.
• Otizm spektrum bozukluğu ile ilişkili genler 2., 7. ve 17. kromozom bölgelerinde yoğunlaşmıştır.

Çevresel Faktörler

• İleri ebeveyn yaşı
• Gebelik döneminde enfeksiyonlar
• Doğum öncesi hava kirliliği veya pestisitler
• Annede obezite, diyabet veya bağışıklık sistemi bozuklukları
• Erken doğum veya düşük doğum ağırlığı
• Doğum sırasında komplikasyonlar
• Belirli ilaçların kullanımı

Otizmin Görülme Oranı

• OSB, her toplumda, cinsiyet, ırk, etnik grup ve sosyal statü fark etmeksizin görülmektedir.
• Otizm, zihinsel yetersizlikten sonra en sık görülen nörogelişimsel yetersizliktir.
• Otizmli erkek çocukların sayısı kız çocuklarına göre daha yüksektir.

Değerlendirme Süreci: Tarama

• Tarama, erken tanılama için yüksek riskli çocukları belirlemek amacıyla yapılır.
• Tarama testleri iki düzeyde uygulanabilir (toplumda riskli çocukları belirlemek, yüksek riskli çocuklarda otizmi diğer bozukluklardan ayırt etmek).
• Erken tanıda MCHAT testi kullanılabilir.

Tanı

• Türkiye'de otizm tanısını çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologları koyar.
• Tanılama sürecinde gelişim öyküsü, doğrudan gözlem ve tanı araçları kullanılır.
• Tanı, DSM-5 ve ICD-10 kriterlerine göre yapılır.

Multidisipliner Yaklaşım

• Tarama, tanı ve rehabilitasyon süreçlerinde birden çok meslek grubu (çocuk ergen psikiyatristi, çocuk nöroloğu, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, çocuk psikoloğu, dil-konuşma terapisti, özel eğitim öğretmeni, ergoterapist) işbirliği içinde çalışmalıdır.

Eğitim ve Terapi Yöntemleri

• Otizmin kesin tedavisi henüz mümkün değildir, ancak erken müdahale ve eğitim önemlidir.
• Eğitim programları, bağımsız yaşam becerilerinin geliştirilmesine odaklanır.
• Kanıt temelli uygulamalar tercih edilir.

OSB'de Kanıt Temelli Uygulamalar

• Çeşitli eğitim ve terapi yöntemleri (akran aracılı öğretim, alternatif ve destekleyici iletişim yöntemleri, ayrımlı pekiştirme vs.)
• Bu yöntemler ile öğrenme, oyun ve etkileşim süreçleri desteklenir.

Dil ve Konuşma Becerileri

• OSB'deki çocuklarda söz öncesi iletişim alanlarında (göz teması, oyun, taklit) sınırlılıklar olabilir.
• Konuşmada sözel olmayan iletişim becerileri (jest ve mimikler) öne çıkabilir.
• Sosyal etkileşimi sağlamak için farklı iletişim yöntemleri kullanılabilir.

Sosyal İletişim ve OSB

• Sosyal iletişim, dilin sosyal bağlamlarda kullanımıdır.
• Bu, göz teması, mimikler, vücut dili ve konuşma gibi faktörleri içerir.
• Bu alanlarda oluşan yetersizlikler, sosyal etkileşimde güçlük çekilmesine yol açabilir.

Dilin Farklı Nedenlerle Kullanımı

• Selamlama
• Bilgilendirme
• İstek bildirme
• Söz verme/Vaat etme
• Rica etme

Dili Belli Bir Durum veya Dinleyici İçin Değiştirme

• Bir çocuk farklı şekillerde konuşabilir.

Hikaye Anlatımı ve Sohbetler İçin Kurallara Uyma

• Sohbet esnasında sıra alma
• Konuya bağlı kalma
• Konuşmaya başladığınızda bunu belirtme
• Birisi sizi anlamadığında farklı yollarla tekrar anlatma
• Jest ve mimik kullanımı
• Yakınlık kurma
• Göz kontağı kurma ve mimik kullanma

OSB'li Çocukların İletişim Boyutunda Yaşadıkları Sınırlılıklar

• Söz öncesinde atipik seslemeler
• Söz öncesinde sınırlı iletişim davranışları
• İşaret etme davranışının geç edinilmesi
• Konuşma dilinin geç edinilmesi
• Adına tepki vermeme
• Sınırlı iletişim davranışları
• Rol yapma ve hayali oyunda bozukluklar
• Sınırlı taklit becerileri
• Ortak dikkat kurma ve sürdürme sorunları

Değerlendirme Süreci: Tarama (devamı)

• 18–30 veya 36 aylık çocuklara uyarlanmış tarama testleri (MCHAT) uygulanabilir.
• OSB'de erken tanı, erken müdahale için kritik önem taşır.

Tanı (devamı)

• Türkiye'de otizm tanısı çocuğun gelişim öyküsü, doğrudan gözlem ve tanı araçlarının kullanımıyla çocuk psikiyatristleri veya çocuk nörologları tarafından konulur.
• Tanı koyulurken DSM-5 ve ICD-10 kriterleri dikkate alınır.

Otizm Spektrum Bozukluğunun Farklı Görünüm Biçimleri

• Otizmin farklı görünüm biçimleri olabileceği vurgulanıyor.

Bu quiz, otizm spektrum bozukluğunun temel özelliklerini, gelişim dönemlerini ve belirtilerini incelemektedir. Sorular, bu bozuklukla ilgili yaygın yanlış anlamaları ve tanı kriterlerini kapsamaktadır. Otizm konusundaki bilginizi test edin ve değerlendirin.