Omgaan met stoffen: Etikettering en Veiligheid

Omgaan met stoffen

• Dit hoofdstuk behandelt etikettering van chemische stoffen, zuivere stoffen, mengsels, scheidingstechnieken en brandbaarheid.

Etikettering van stoffen

• Stoffen kunnen niet alleen op basis van zicht en geur worden geïdentificeerd.
• Extra informatie is essentieel voor een veilige omgang met stoffen.
• Een etiket geeft aan hoe gevaarlijk een bepaalde stof is.
• Fabrikanten plaatsen de nodige informatie op een etiket, dat op de verpakking van de stof is bevestigd.
• Elk etiket moet deze informatie bevatten:
  • Gegevens over de leverancier (naam, adres, telefoonnummer).
  • Hoeveelheid van het product in de verpakking.
  • Productidentificatie (naam en identificatienummer).
  • Gevaarpictogrammen.
  • Signaalwoord (dat de mate aanduidt hoe gevaarlijk het product is).
  • Gevaaraanduiding (beschrijft het gevaar).
  • Veiligheidsaanbeveling (voorzorgsmaatregelen om schadelijke gevolgen te voorkomen).
  • Aanvullende gevaarinformatie.

Gevaarpictogrammen

• Pictogrammen geven visueel mogelijke gevaren weer.
• Materiële gevaren: ontplofbaar, ontvlambaar, oxiderend (brandbevorderend), houder onder druk.
• Gezondheidsgevaren: corrosief (bijtend), giftig, schadelijk (irriterend), lange termijn gevaarlijk.
• Milieugevaren: milieuschadelijk.

P- en H-zinnen

• Naast pictogrammen hebben stoffen P- en H-zinnen die voorzorgsmaatregelen en gevaaraanduidingen specificeren.
• P-zin staat voor Precaution.
• H-zin staat voor Hazard.
• Elke zin bestaat uit een letter en een getal en verwijst naar specifieke voorzorgsmaatregelen of gevaaraanduidingen.

Afspraken in het chemielabo

• Leerlingen mogen alleen onder toezicht van een leerkracht in de wetenschapslokalen.
• Boekentassen en jassen moeten op de aangeduide plaatsen worden opgeborgen.
• Het dragen van een labojas is verplicht gedurende chemische proeven en aangeraden voor ander proeven om kleding te beschermen.
• Een veiligheidsbril is belangrijk om uw ogen te beschermen aangezien ze erg kwetsbaar zijn.
• Lange haren moeten worden samengebonden, vooral bij het werken met een bunsenbrander.
• Eten en drinken is verboden in het labo om ongewilde inname van giftige stoffen te voorkomen.
• Er mogen enkel taken worden uitgevoerd van de opgegeven proef.
• Lees eerst de opgave en verzamel daarna het nodige materiaal vooraleer u met een proef begint.
• Gebruik een lepel of spatel om chemische stoffen te hanteren.
• Teveel genomen stof mag niet terug worden gegoten in de verpakking zonder eerst te raadplegen met de leerkracht.
• Spoel chemicaliën die op de huid worden gemorst meteen af, aangezien ze giftig of bijtend kunnen zijn.
• Er moet nooit aan chemische stoffen worden geroken of geproefd, tenzij anders gevraagd.
• Stoor geen leerlingen, volg zeer aandachtig je eigen experiment, wees kalm en werk in stilte.
• Leg enkel de materialen die nodig zijn op de labotafel.
• Steeds aan de eigen werktafel werken en dus zo min mogelijk verplaatsen.
• Er wordt respect gevraagd voor het materiaal.
• Lepels pipetten moeten in dezelfde recipiënt blijven staan.
• Flessen moeten meteen terug op hun plaats teruggezet worden.
• Na het afwegen van stoffen de schaal terug proper maken en terug plaatsen.
• Alles moet op tijd worden opgeruimd.
• Het glaswerk of ander materiaal moet zorgvuldig worden schoongemaakt.
• Al het materiaal terug plaatsen.
• Doe de afvalstoffen in het daarvoorbestemde recuperatievat.
• Handen wassen na afloop wordt aangeraden.
• Pas het lokaal verlaten nadat de leerkracht uw werkplaats heeft geïnspecteerd.

Labomateriaal

• Er zijn afspraken gemaakt over de benaming van labomateriaal.
• Bekende materialen: kookkolf, destilleerkolf, beker, erlenmeyer, kristalliseerschaal, mortier + stamper, trechter, horlogeglas, thermometer, scheitrechter, liebigkoeler, vigreuxkolom, maatcilinder, etc.

Eigenschappen van voorwerpen en stoffen

• Eigenschappen van voorwerpen worden 'voorwerpeigenschappen' genoemd en kunnen veranderen.
• Eigenschappen van stoffen zijn 'stofeigenschappen' en kunnen niet veranderen.
• Stoffen zijn opgebouwd uit moleculen die voorkomen in drie aggregatietoestanden: vast, vloeibaar, gasvormig.
• Aggregatietoestanden kunnen in elkaar overgaan door opwarming of afkoeling.
• Moleculen zijn opgebouwd uit atomen.

Zuivere stoffen en mengsels

• Stoffen (materie) kunnen zuiver of gemengd zijn.
• Zuivere stoffen bestaan uit één soort moleculen en mengsels uit meerdere soorten moleculen.
• Zuivere stoffen worden gekenmerkt door fysische constanten zoals kookpunt, smeltpunt en dichtheid.
• Een mengsel is een geheel van twee of meer zuivere stoffen.
• De fysische eigenschappen zijn afhankelijk van de zuivere stoffen.
• Zuivere stoffen worden onderverdeeld in enkelvoudige en samengestelde stoffen.
• Mengsels kunnen homogeen of heterogeen zijn.
• Scheidingstechnieken worden gebruikt om mengsels te scheiden.

Scheiden van mengsels in zuivere stoffen

• Filtratie scheidt vaste en vloeibare stoffen op basis van deeltjesgrootte.
• Kristallisatie scheidt een vaste stof van een vloeistof door verdamping.
• Destillatie scheidt vloeistoffen op basis van het verschil in kookpunt.
• Chromatografie scheidt stoffen op basis van oplosbaarheid.

Brandbaarheid van stoffen

• De brandbaarheid van een stof wordt beïnvloed door zuurstofgas, brandbare stof, temperatuur, katalysator en mengverhouding.
• Een brandbare stof heeft zuurstofgas nodig om te branden.
• Een katalysator versnelt of vertraagt de snelheid, zonder zelf verbruikt te worden.

Faraoslang

• Een mengsel van ethanol, suiker en bakpoeder kan worden gebruikt om een "faraoslang" te creëren.
• Tijdens de verbranding treedt een ontleding van suiker op waarbij koolstof ontstaat.
• Het schuimige uitzicht van de slang is het resultaat van het bakpoeder, dat ervoor zorgt dat er lucht ontstaat in het mengsel.